Arbeids- en organisatiepsychologie: Samenvatting
H1: Inleiding en situering
Afbakening
Werknemer
Organisatie
Focus vak: Werknemer (individu)
- Welke impact op werkomgeving
- Samenspel tussen werknemer en organisatie
Situering van de A&O-psychologie
Mens
Producent Consument
Mens-arbeid Mens-Mens
Mens-mens = Interpersoonlijk
Ergonomie arbeidspsycologie
Organisatiepsychologie
Organisatiepsychologie: bestuderen mens in
organisatiecontext
- Leiderschap, cultuur
Ergonomie Arbeidspsychologie
Individu vast Omgeving aanpassen aan Job vast Individu aanpassen aan job
individu
Vb. Bureaustoelen, beeldschermen, … Vb. Opleiding, kwalificaties, …
Historische en maatschappelijke evoluties
Filosofie:
- Nadenken over menswetenschappen
1) Plato
- Beschrijft ideale Staat als plaats waar individuen die taken toegewezen krijgen waarvoor ze
best geschikt zijn
- Stelt: Geen 2 personen exact gelijk geboren
o Mens verschillen qua natuurlijke begaafdheden
- Stelt militaire geschiktheidstests op om soldaten van ideale Staat te selecteren
1
,Vb. Ideale staat: 3 rollen mensen ideale staat (mensen krijgen taak waarvoor ze best geschikt zijn,
afgetoetst aan hand van tests)
- Politiekers/filosofen
- Wachters/orde (iemand met zuiver geweten)
- Werkers/voetvolk
2) Juan de Dios Huarte y Navarro
- Grote individuele verschillen
- Verschillende beroepen vereisen verschillende vaardigheidspatronen
- Belang van goede professionele diagnostiek door de staat, zodat men jongeren kan
verplichten het kennisdomein te bestuderen waarvoor meest geschikt
o Voordeel voor staat
o Voordeel voor individu
Geen tijd en moeite verspillen
Vb. Staat bepaalt wat voor u beste is Geen tijdsverspilling Juiste mens op juiste plaats
- Vandaag: Onderwijskiezer
Natuurwetenschappelijke methode:
1) Observatie zaken in dagelijkse leven, hoe zaken werken
2) Hypothese opstellen
3) Toetsing
4) Hypothese aanvaarden of verwerpen
Vb. Milgram experiment:
- Snel na WOII:
o Hoe mensen zo gruwelijke dingen gedaan (Nazi-Duitsland)
o Mens als onder druk autoriteit Makkelijk geneigd te volgen
o Leerexperiment in labo Mensen moesten zaken memoriseren
Als fout Elektrische shock (gaande tot hoge voltage)
Als mensen gestraft worden door autoriteit werken beter
o 65% deelden dodelijke schokken uit (450 volt)
Omdat autoriteit aanwezig was en ze zelf bang waren hoge schokken te
krijgen
Maatschappelijke ontwikkeling/sociale invloeden:
- Nood aan psychologische werkende mens
Industriële revolutie:
- Fabrieken, verhuizen, groepen, …
- Nieuwe aspecten: Vakbonden, verenigingen, …
Humanisme:
- Mens centraal
o Nood psychologie werkende mens
- Hier en nu
2
,Eerste academische ontwikkeling:
- 1876: Wilhelm Wundt (Leipzig):
o Experimentele methode
Vb. Elementaire psychologische experimenten Reactietijd
o Introspectie
o Vragen naar ervaring, wat ze meemaakten
Arbeidspsychologie – consumentenpsychologie:
- 1901: Walter Dill Scott:
o Toespraak over psychologie en reclame
o Voor eerst commerciële activiteit linken aan psychologische inzichten
o ‘Hoe mensen overtuigen (tot kopen)’
- 1912: Hugo Münsterberg:
o Psychology and industrial efficiency
o Toepassen van empirische – natuurwetenschappelijke methode op selectie
o Stichter arbeids- en organisatiepsychologie
Vb. Experiment trambestuurders aanwerven
- Peertjes: Lichtje brand Overeenkomstige peer aanduiden (reactietijd, coördinatie)
- Nauwgezette bewegingen, selecte bewegingen kunnen maken
Methodologische invloeden
Differentiële psychologie:
- Galton, Pearson:
o Sterke interesse in individuele verschillen
o Experimentele methode
o Ontwikkelen van statistische technieken
Standaardafwijking, gemiddelde, correlatie
o Basis voor selectiepsychologie
- McKeen Cattell, Binet & Simon, Terman, Yerkes:
o Individuele verschillen in cognitieve vaardigheden
o Intelligentietests
- Guilford, Cattell:
o Individuele verschillen in persoonlijkheid
Vb. Galton:
- Verschillen in oogkleur, breedte armen, gewicht, …
o Individuele verschillen
Evolutie van maatschappelijke beeld over de mens in arbeidssituatie
Voor 20e eeuw:
- Werknemer volgt slaafs instructies en heeft geen eigen mening
- Vb. Daens: Kinderen, mens = wergwerpvoorwerp, makkelijk te vervangen
3
, Vb. Iphone-arbeiders moeten beloven geen zelfmoord te plegen
- Contract dat ze geen zelfmoord mogen plegen
- Familie krijgt anders geen uitkering
- Mens is bijna geen mens meer = slaafs
De rationeel-economische mens:
- Werknemer heeft vooral rationeel – economische motieven
- Taylor, scientific management
- Gilberths, time and motion studies
o Op micro-niveau
o Efficiëntie verbeteren op werkvloer
o Overdreven vorm van Taylorisme
o Zorgt voor routine, saaie jobs
Extra: Scientific management (Taylor):
- Werkmethoden moeten gebaseerd zijn op wetenschappelijk principes
- Selecteer, train en ontwikkel elke werknemer op een wetenschappelijke manier
- Zorg ervoor dat geplande werkmethode gevolgd wordt
- Managers analyseren en plannen, werknemers voeren uit
Extra: Taylor
- Ingenieur, staalbedrijf
- Productie stijgt + betere werknemers
- Werk op wetenschappelijke manier benaderen, beter uitvoeren, proces verbeteren, …
- Mens intrinsiek lui, willen niet werken Controle nodig!
- Case study (Smith)
o Job bestudeert: Schop zo, pauze nu, wagen zo verplaatsen, …
o Wat doen en op welke manier Productiviteit +400% en loon +60% voor Smith
- Ook Fordisme (synoniemen): T-Ford aan lopende band
o Specialisatie per taak proces
Vb. Lopende band: Oogchirurgen
- Dus ook met hoogwaardige jobs
o Niet enkel in fabrieken
- Elk andere taak
- Meer produceren
- Meer omzet
Vb. Time and motion studies (Gilberth):
- Therblig-alfabet:
o Sneller te noteren en te lezen
o Efficiënter
- Typisten getraind
o Toetsen die ze meest gebruiken dichter bij vingers (ergonomie)
o Kijken naar hoe ogen bewegen
o Economische reden (geld)
De sociale mens:
- Werknemers hebben ook sociale behoeften
- Mayo, Hawthorne-effect
4