GYNAECOLOGISCHE ASPECTEN VAN DE VOORTPLANTING
PROF. JOHAN VERHAEGHE
2022 – 2023
HOOFDSTUK 1: SEKSUEEL OVERDRAAGBARE AANDOENINGEN
1. Syfilis (treponema pallidum)
1.1. Algemeen
T. pallidum = spirocheet: spiraalvormige bacterie, kurketrekkerachtige rotaties
➢ Trage deling
Horizontale transmissie = 30%
➢ Hoogst in eerste jaar, daalt na 1 jaar
➢ Via direct contact met besmet letsel van huid of slijmvlies
➢ Quasi exclusief seksueel, maar in theorie ook via bloedproducten
Syfilis heeft gemeenschappelijke kenmerken met hiv. Veel mensen die syfilis hebben, hebben ook hiv, en omgekeerd. Het heeft
ook analogieën met kanker en is eveneens dodelijk. Het heeft een typisch systeem van eerst lokale letsels, dan via de lymfewegen
in het bloed. Wanneer ze in het bloed zitten, gaan ze metastasen geven op een ander orgaan. Een verschil met kanker is dat het
traag verloopt, maar één keer je het hebt, sluimert het in je lichaam en kan het zich vastzetten in andere organen.
T. pallidum is een bleke, kleine spiraalvormige bacterie die je niet kan zien onder een gewone microscoop. Je hebt een donker
veld nodig om het te kunnen zien. Ze bewegen in krullen, maar kunnen plots bruuske bewegingen maken en ineen knikken.
Horizontale transmissie: mensen proberen uitvluchten te vinden (bv. wc-bril, handdoek…), maar dit is onmogelijk. Het vraagt
intensief contact tussen een besmet letsel en een microtrauma. In praktijk komt het in bloedproducten nooit voor omdat er op
gescreend wordt en omdat de bacterie niet overleeft in een bloedbank.
1.2. Kliniek
1.2.1. Indeling
Op basis van duur sinds de besmetting: vroege syfilis – late syfilis
Op basis van klinische symptomen/tekens: primaire syfilis – secundaire syfilis – tertiaire syfilis
Neurosyfilis = de aantasting van het centraal zenuwstelsel en de ogen (bij secundaire of tertiaire syfilis)
Incubatieperiode
➢ Gemiddeld 3 weken (variatie)
➢ Milde griepale symptomen (koorts, hoofdpijn, spierpijn, gewrichtspijn…)
Op basis van duur: vroege syfilis is voor 1 jaar, late syfilis is na 1 jaar. In de vroege fase zit er eerst de korte incubatieperiode
van een aantal weken, waarna primaire syfilis volgt (lokale symptomen). Dan komt het via de lymfewegen terecht in het bloed
(secundaire syfilis). Dan volgt de vroege latente fase waarin geen symptomen zijn. De patiënt is dan nog wel besmettelijk. Dan
1
,gaat men over naar de late fase, waarbij men eerst in de late latente fase komt, waarbij er nog altijd geen symptomen zijn. Op
een bepaald ogenblik kunnen de symptomen terug opkomen, de bacteriën gaan zich dan neerzetten in andere organen,
waardoor men zich in het stadium van tertiaire syfilis bevindt.
Neurosyfilis: heeft eigen lange behandeling. Het zijn neuropsychiatrische symptomen die je kan krijgen van syfilis.
Incubatieperiode: alle seksuele partners waarmee men de laatste 3 maanden in contact is geweest, moeten gescreend worden.
De griepale symptomen komen ook voor in de secundaire fase en tijdens de behandeling.
1.2.2. Vroege syfilis
De eerste 12 maanden na de besmetting.
1) Incubatieperiode
2) Primaire syfilis (lokale symptomen)
3) Secundaire syfilis (bacterie in bloedcirculatie) Papel = omschreven en verheven
vast letsel met diameter ≤ 1 cm
4) Vroege latente fase (asymptomatisch)
Ulcus = verlies van epidermis en
1.2.2.1. Primaire syfilis (deel van) dermis, soms zelfs tot in
het onderhuidse vetweefsel
Op de plaats(en) van besmetting ontstaat een papel die openbreekt in
een ulcus (door weefselnecrose) die men in geval van syfilis een harde sjanker (ulcus durum) noemt.
➢ Rond/ovaal knoopje onder huid thv vulva / perineum
➢ Scherpe, verheven rand
➢ Clean ulcer: kleine hoeveelheid besmettelijk vocht
➢ Pijnloos (tenzij secundaire bacteriële besmetting)
➢ Confluentie: samenvloeien van sjankers (bij hiv-patiënten)
➢ Genezing: spontaan na 3 tot 6 weken ((partiële) immuunreactie)
Een week nadien beginnen de lymfeklieren in de liezen te vergroten (door verspreiding van bacterie)
De papel is een bolletje waar je over kan gaan. De basis van de ulceratie voelt als een knoopje onder de huid of het slijmvlies
(= hard). Onderscheid met weke sjanker (soa). In tegenstelling tot de ulcus bij herpes is de ulcus hier veel groter en is het
pijnloos. Men gaat het dus verspreiden omdat men wel nog seks heeft aangezien het geen pijn doet. Het gaat voornamelijk om
high risk seks. Omdat het pijnloos is, wordt het niet altijd opgemerkt, gemakkelijker verspreid en geen medische hulp gezocht.
De diepte van de sjanker is de volledige epidermis en (deel van) de dermis. Erosie is het verlies van (een deel van) de epidermis,
excoriatie is verlies van de epidermis en (deel van) de dermis door te krabben of door een exogene oorzaak. Sjanker is zelden
gelokaliseerd ter hoogte van de cervix of vaginale wand. Bij inwendige sjankers is er nog meer kans op onopgemerkt verloop.
1.2.2.2. Secundair e syfilis
Het ontwikkelen van systemische manifestaties 6 tot 8 weken na het ontstaan van de harde
sjanker. Dit komt voor bij 25% van de personen met primaire syfilis. Het geneest spontaan.
➢ Huid- en genitale letsels
- Romp, handpalmen en voetzolen: rash: rode, roodbruine of
vlekken of papels
- Vochtige plaatsen: grijswitte, nattende patches (= grotere vlek)
- Huidplooien: condylomata lata: wratachtig
- Alopecia: uitgebreide haaruitval (‘moth eaten, als door de motten uitgegeten’)
2
, ➢ Systemische symptomen
- Griepale symptomen
- Lymfeklier zwelling
- Vergrote milt en lever
➢ Neurologische- en oogsymptomen (spirocheet langs bloed en hersenbarrière in CSF)
- Meningitis: hoofdpijn, nausea, braken, verwardheid en nekstijfheid
- Oogontsteking: gedaald zicht
Niet iedereen gaat in deze fase terecht komen of gaat symptomen ontwikkelen, want is afhankelijk van de ontstekingsreactie de
lichaamsreactie.
Huid- en genitale letsels: het gaat nooit om blaasjes. Het gezicht vertoont zelden letsels. De huidletsels bevatten weinig
spirocheten en er is weinig kans op transmissie. Condylomata lata: platte condylomen die voorkomen op warme, vochtige
plaatsen, dikwijls in de nabijheid van de harde sjanker. Ze zijn zeer besmettelijk.
Systemische symptomen: weinig onderscheid met griep en verkoudheid, dus niet iedereen gaat ervoor naar de dokter.
Neurologische symptomen: de bacterie passeert de bloed-hersenbarrière en komt in het carebrospinaal vocht terecht. Hersenen
zijn namelijk heel sterk bevloeid, dit zie je ook typisch bij andere besmettingen. Uveïtis (diep in ogen) kan ook.
1.2.2.3. Vroege latente fase
Asymptomatische periode, waarbij men wel nog besmettelijk is. De transmissie zal hier vooral verticaal zijn (via
het bloed) omdat er geen letsels meer aanwezig zijn.
1.2.3. Late syfilis
De evolutie vanaf 12 maanden na de besmetting
1) Late latente fase (asymptomatisch)
2) Tertiaire syfilis (metastasen in andere organen)
1.2.3.1. Late latente fase
Asymptomatische periode, waarbij men wel nog besmettelijk is (cf. supra), die 2 jaar of langer kan duren.
1.2.3.2. Tertiaire syfilis
Soms al na 1 jaar deze symptomen. Meestal pas na late latente asymptomatische periode. Symptomen als gevolg
van persisterende partiële immuunrespons.
➢ Gummata: nodules / plaques met plakkerige, rubberachtige afscheiding Nodule = verheven vast letsel
van > 1 cm, uitgaande van
➢ Syfilitische aortitis: aantasting aortaboog en cornairen structuren onder de epidermis
➢ Aantasting van hersenweefsel en ruggenmerg: blindheid, verlamming, Plaque = omschreven en
scherpe pijn, dementie en psychiatrische beelden (meestal) verheven letsel van > 1
cm (samensmelting van papels)
3
