Resume
Samenvatting - Wereldgeschiedenis van België
- Établissement
- Universiteit Antwerpen (UA)
Volledige samenvatting van het vak Wereldgeschiedenis van België (cursus, powerpoints + notities uit de les)
[Montrer plus]
1 vérifier
Par: warddesaedeleir • 7 mois de cela
Aperçu du contenu
Samenvatting Wereldgeschiedenis van België6 studiepunten
Inhoudsopgave
Inleidend hoofdstuk..................................................................................................................................................3
Leerstof en opzet.................................................................................................................................................3
Examen.................................................................................................................................................................3
1. Waarom een historisch perspectief? Hoe gaat een historicus te werk?.........................................................3
Verleden is overal terug te vinden..................................................................................................................4
Historische methode........................................................................................................................................5
2. Nut van deze cursus? Inhoud en uitgangspunten?..........................................................................................7
1) Demografische transitie..............................................................................................................................8
2)De economische transitie.............................................................................................................................8
3) Politieke transitie.........................................................................................................................................9
4) Culturele transitie........................................................................................................................................9
5) Sociale transitie...........................................................................................................................................9
6) Ruimtelijke transitie.....................................................................................................................................9
1) Welvaart....................................................................................................................................................11
2) Macht.........................................................................................................................................................11
3) Risico’s.......................................................................................................................................................11
De achtergrond: de ontwikkeling van geschiedenis als sociaalwetenschappelijke discipline..........................11
Hoofdstuk 1: Demografische ontwikkelingen in historisch perspectief.................................................................12
Inleiding..............................................................................................................................................................13
1. De studie van demografische ontwikkelingen in het verleden.....................................................................13
1.1 De historische demografie.......................................................................................................................13
1.2 Het historisch bronnenmateriaal.............................................................................................................13
1.3 De hoofdrolspelers van de demografie...................................................................................................14
1.4 De evolutie van de wereldbevolking in de long-run................................................................................15
1.5 Thomas Robert Malthus of de onafwendbaarheid van catastrofes........................................................16
2. Krijtlijnen van de demografische ontwikkelingen voor 1750........................................................................17
2.1 Structurele en catastrofale mortaliteit....................................................................................................17
2.2 Geboorte en fertiliteit..............................................................................................................................17
2.3 De nuptialiteit en het West-Europese huwelijkspatroon........................................................................18
3. Demografische ontwikkelingen tijdens de lange negentiende eeuw............................................................19
3.1 De omvang van de bevolking...................................................................................................................19
3.2 De demografische transitie......................................................................................................................19
3.3 De mortaliteit en levensverwachting......................................................................................................19
3.4 De nataliteit en nuptialiteit: de verklaring voor de negentiende-eeuwse groei?...................................20
4. Van “babyboom” tot “tweede demografische revolutie” tijdens de twintigste eeuw.................................21
4.1 De bevolkingsomvang: naar nulgroei?....................................................................................................21
4.2 Dalende mortaliteit en gestegen levensverwachting..............................................................................22
4.3 Daling van de nataliteit vanaf het midden van de jaren 1960................................................................22
Hoofdstuk 2: Het staatsvormingsproces en de opkomst van de natiestaat...........................................................23
Inleiding..............................................................................................................................................................23
II.1 Van oude naar nieuwe politieke constellaties.............................................................................................24
2.2. De politieke ontrafeling van het feodalisme in de Zuidelijke Nederlanden...............................................25
1
, 2.3. Van soevereine vorst naar soevereine natie..............................................................................................26
Nationalisme..................................................................................................................................................28
2.4. De opkomst van de Belgische natiestaat....................................................................................................31
2.5. De opkomst van het Vlaams nationalisme en de aanpassing van de Belgische staatsstructuur...............34
Een groeiend bewustzijn van taalverschillen................................................................................................34
Bewustwording Vlaams-Belgische cultuur naar Vlaams nationalisme.........................................................34
De aanpassing van de staatsstructuren.........................................................................................................36
Derde fase: 1988-1989..................................................................................................................................38
Vierde fase: Sint-Michielsakkoord (1993).....................................................................................................38
Hoofdstuk 3: Democratisering en burgerschap......................................................................................................38
3.1 Democratisering, burgerschap en de ontwikkeling van een publieke sfeer...............................................39
Democratisering en burgerschap..................................................................................................................39
3.2. Van unionisme naar groeiende tegenstellingen.........................................................................................41
De totstandkoming van België als liberale burgerstaat................................................................................42
Schoolstrijd....................................................................................................................................................42
3.3 De periode van democratisering..................................................................................................................43
Strijd om algemeen stemrecht......................................................................................................................43
Opkomst van massapartijen..........................................................................................................................44
Strijd om algemeen enkelvoudig stemrecht..................................................................................................44
3.4 Post-WOII.....................................................................................................................................................45
Hoofdstuk 4: Wereldhandel, kolonialisme en dekolonialisme: de casus Congo....................................................45
4.1 Imperialisme en de ‘verdeling’ van de wereld.............................................................................................45
Het moderne imperialisme............................................................................................................................45
De oorzaken van het moderne imperialisme................................................................................................47
4.2 België en Congo............................................................................................................................................49
Oorsprong......................................................................................................................................................49
Fase 1 Congo Vrijstaat: koloniale roofeconomie (1885-1908)......................................................................49
Fase 2: Klassieke koloniale exploitatie-economie (1908-1945)....................................................................50
Fase 3: Op weg naar verbetering? De naoorlogse periode en het postkoloniale tijdperk...........................52
Fase 4 De eigenlijke onafhankelijkheid.........................................................................................................52
Uitleiding: Bewustwording Belgisch verleden...............................................................................................53
Hoofdstuk 5: Sociale ongelijkheid en sociaal beleid...............................................................................................53
5.2 armoede en sociale zorg..............................................................................................................................54
5.3 informele zorgarrangementen in historisch perspectief.............................................................................55
5.4 formele zorgverlening in historisch perspectief..........................................................................................55
Hoofdstuk 6: Mobiliteit, migratie en verstedelijking in historisch perspectief Inleiding: de transformatie van de
samenleving.............................................................................................................................................................59
Een historisch perspectief.............................................................................................................................60
6.1 Historisch onderzoek naar migratie.............................................................................................................60
1.2 Begripsafbakening en enkele gangbare concepten.................................................................................61
6.2 Mobiliteit en migratie in de pre-industriële samenleving...........................................................................62
6.3 Mobiliteit en migratie tijdens de lange 19 de eeuw.......................................................................................63
6.4 Van emigratie naar immigratie. Migratie tijdens de twintigste eeuw.........................................................64
6.4.1 Mobiliteit en gedwongen migratie tijdens de periode 1914-1945......................................................64
2
,Hoofdstuk 7: Verstedelijking van het landschap in België, Urban sprawl..............................................................65
Hoofdstuk 8: Industrialisering, economische groei, levensstandaard en consumptie in historisch perspectief...66
De eerste industrialisering en de impact op economische ontwikkeling, 1780-1860.......................................68
Industrialisering in België: een regionaal verschijnsel..................................................................................69
Van tweede industrialiseringsgolf naar “sociale revolutie”, 1870-1944...........................................................71
8.1 Het “standard of living debate” of het onderzoek naar de levensstandaard tijdens de eerste helft van de
negentiende eeuw.............................................................................................................................................72
8.2 Aspecten van de levensstandaard en verbruik in de pre-industriele samenleving.....................................75
Het voedselverbruik.......................................................................................................................................75
Deel 3: Van “sociale revolutie” naar welvaartsmaatschappij: de periode 1870-1944......................................76
Een volgehouden economische groei?..........................................................................................................76
Transformatie van het kapitalisme................................................................................................................78
Een algemene verbetering van de koopkracht..............................................................................................79
Veranderingen in arbeidstijd.........................................................................................................................79
Deel 4: Het Interbellum en de naoorlogse periode...........................................................................................80
Economie tijdens interbellum........................................................................................................................80
Naoorlogse conomische groei en levensstandaard.......................................................................................81
De definitieve doorbraak van de consumptiemaatschappij..........................................................................82
Na 1973: crisis & neoliberalisme...................................................................................................................82
Examen: 20 multiple choice vragen & 2 grote essayvragen (zoals die op het einde van de ppt)
De meer kenmerkende begrippen zullen eerder in multiple choice vragen komen
Die gaan voor het examen ook nog enkele multiple choice vragen geven op voorhand
Inleidend hoofdstuk
Leerstof en opzet
Geschiedenis = nooit afgewerkt verhaal → oefenen in historisch denken
Doel cursus: kritische reflectie bieden op heersende pol & maatschappelijke structuren door een #
thema’s uit historisch onderzoek. Historisch bewustzijn aanscherpen zodat je huidige westerse
maatschappij kan plaatsen in breder historisch perspectief. Nadruk op periode tussen 1750-1950
In ppts en les wordt nog leerstof vermeld dat niet in de cursusdelen staat dus ook opnemen in
samenvatting!!
Examen
Aan einde van elke ppt staan toetsingsvragen MAAK DIE
Schriftelijk: open vragen & meerkeuzevragen
- Meerkeuzevragen: citaten, begrippen, grafieken, tabellen of illustratiemateriaal uit cursus & ppts
→ uitleggen + plaatsen in historische context (helft vd punten)
Open vragen: verbanden tussen cursusdelen, inzicht/toepassingsvragen. Bv.: niet eerder getoonde
grafiek een actueel of historisch onderwerp laten bespreken in functie van de in de cursus verwerkte
leerstof. (helft vd punten)
! geëigende vakterminologie gebruiken in uitleg
In meerkeuzevragen aanduiden welk antwoord FOUT is.
1. Waarom een historisch perspectief? Hoe gaat een historicus te werk?
Uitgangspunt: hedendaagse, moderne samenleving
- thema’s die beschouwd worden als eigen aan een “moderne” samenleving
- Historische dimensie
3
, Of weinig rekening mee gehouden
Of afgeschilderd als rooskleurig, beter, minder complex of net het tegendeel
Of (onjuist) toegeëigend
Appropriatie = toe-eigening
→ verleden wetenschappelijk reflecteren.
Verleden is overal terug te vinden
Voorbeelden:
- op straat: in beelden, straatnamen (bv beeld Leopold II)
- In musea: red star line museum
- In lezingen, herdenkingsboeken, documentaires
- Producten: niet altijd juist, je hebt bv eau de cologne (een
van eerste parfums uit Keulen)→ juist maar soms fout
gebruikt en dan is da helemaal nog ni zo oud
Nu ook meer aandacht voor andere groepen in de samenleving
(bv Patrice Lumumbaplein in Bxl)
Congreskolom: Monument is gradueel aan het veranderen van
betekenis → in 19e eeuw was da voor schrijven vd grondwet
maar nu wordt het gezien als monument voor onbekende
soldaten
→ herinneringen zijn soepel, veranderen naarmate de tijd wijzigt
→ geschiedschrijving is vaak ook geschiedschrijving van de eigen
tijd
Historici houden rekening met wat er in hun tijd afspeelt→ bv ecologische geschiedenis is nu erg
populair bij historici (want nu is aarde kapot aan het gaan door klimaatopwarming)
Geschiedenis is ingeroepen als houvast & richtsnoer voor mens en maatschappij
Historici: ‘voorspellen vh verleden’ → verklarende kracht toegeschreven voor de toekomst, soms
terecht, vaak niet.
Iedereen heeft altijd mening/interpretatie over geschiedenis & wil die ook met evenveel autoriteit &
stelligheid
Publiek gebruik & misbruik vh verleden gebeurt regelmatig:
- Om bepaalde belangrijke herinneringen in leven te houden
Via monumenten, beelden
Via films, romans
Via musea
- Voor groepsvorming/identiteitsopbouw
van gemeenschappen, groepen, klassen, etc.
van bedrijven, merken, etc.
herinnering als machtsstrijd: wie herinnert zich wat en waarom? Voor welke redenen?
(liberalen gaan bv andere feiten uit de geschiedenis naar voor halen dan anderen om hun
identiteit te vormen)
Misbruik vh verleden: om bv marketingsstrategie uit te bouwen, bedrijfsidentiteit. Bv bij primus bier,
staat ‘anno 1288’, Is VALS gebruik van geschiedenis. Is helemaal geen middeleeuws product, doen dit
vooral om dit bier authenticiteit te geven om zo beter te verkopen ‘waardige ouderdom’
4
,Top-down gebruik van geschiedenis: overheid beslist om bepaalde historische gebeurtenissen uit te
lichten en in herinnering te brengen voor het brede publiek (zie bv Het verhaal van Vlaanderen,
gefinancierd door de overheid)
Studie van het verleden, los van misleidend, valselijk en instrumenteel gebruik ervan voor eigentijdse
politieke, ideologische, commerciële, religieuze … motieven
Geschiedenis als:
1)Huurling → verleden wordt ingeschakeld om iets anders te verwezenlijken (bv stemmen verwerven
voor je politieke partij)
2) Hoer: een grens die wordt overschreden in wat je eigenlijk mag doen. Integriteit van de
geschiedenis wordt geweld aangdaan zoals dus een huurling/hoer
Academische reflectie = ni veel beter → elkaar voortdurend over de inhoud en interpretatie van dat
verleden lijkt tegen te spreken. Gedeelde of ‘aanvaarde wijsheden’ of ‘feiten’ over het verleden
veranderen mee op het ritme van de tijd, en zijn in belangrijke mate sociale en culturele constructies
Nog een voorbeeld van foutief gebruik van geschiedenis: Herdenking WO I is te Vlaams
Kritiek op de wijze waarop Vlaams minister herdenking van WO I binnen het Vlaams nationalistische
discours trok
→ zij keek bv naar dagboeken/brieven van soldaten: Vlaams identitair kader blijkt helemaal niet
dominant. Zijn fier om te sterven voor hun vaderland: België, en niet Vlaanderen
Vakgebied Geschiedenis (hier kwam vraag over op examen): in loop v.d. 19 de en 20ste eeuw
zelfstandige en gerespecteerde wetenschappelijke positie
→ academische historici spreken en schrijven over verleden volgens bep. wetenschappelijke
spelregels. (Meestal in narratieve vorm)
→ sociale wetenschappers kijken ook naar verleden om punt te legitimeren of argumentatie te
onderbouwen.
-Kritische studie van het verleden
-Van groot belang in onze ‘digitale kennissamenleving’
Belang van betrouwbare informatie zoeken en vinden (‘heuristiek’= het zoeken en vinden van
betrouwbare informatie.)
-Kritische zin en nieuwsgierigheid essentieel; feiten- datakennis nooit doel op zich
-Geen passieve opleiding (‘papagaaien’); zelf actief op zoek gaan (ondernemingszin)
-Via studie van originele bronnen en bestaande literatuur (‘historiografie’)
(Heel stuk over vakgebied geschiedenis goed herhalen)
Verleden laat zich vaak niet uitleggen adhv één oorzaak die voor de feiten heeft gezorgd
Geschiedenis van de feitelijkheden is vaak niet meer het uitgangspunt van historici
Vaak meer geïnteresseerd in diepere structuren, processen (demografische ontwikkelingen,
verstedelijkingspatronen,…) zo van die dingen kunnen dus niet gewoon gereenact worden in iets
zoals verhaal van Vlaanderen.
Historische methode
1)Objectief naar verleden kijken → Hoe kunnen ze dit doen? Primaire bronnen gebruiken &
bestaande wetenschappelijke literatuur (bronnen die teruggaan tot de tijd zelf)
2)Spreken vanuit een bepaalde positie → je moet je hier bewust van zijn (reflectie hoe eigenlijke
positionaliteit invloed heeft op zijn werk)
3) In een narratief (zoeken naar betekenis, beschrijving, samenhang, verklaring)
Ook het verleden is gekleurd → bronnen kunnen verschillend gekleurd zijn wanneer heel
verschillende mensen hun verhaal doen over de gebeurtenis.
5
,Vijf W-vragen:
Wat?
Wanneer?
Waar?
Wie?
Waarom?
DRIE FASES GESCHIEDMETHODE (very important)
Bronnen= getuigenissen uit het verleden
→ wetenschappelijk gegroeide interpretatie of
(re)constructie van verleden gebeurtenissen of
feiten
1) Fase van de heuristiek: Actief op zoek gaan naar bronnen of getuigenissen/sporen die ons iets
vertellen over gebeurtenis/feit uit het verleden. Sporen nemen versch vormen aan. Historicus→
meestal geschreven bronnen (gepubliceerde/uit archieven)= moeilijk want zijn vaak niet
gepubliceerd (uit administratie) maar ook materiële restanten en dezer dagen ook audiovisuele
& digitale sporen.
Is niet omdat je iets hebt meegemaakt, dat je dan een goed inzicht hebt om te vertellen over wat
er zich precies heeft voorgedaan. Gebeurtenis kan vaak beter begrepen worden door er afstand
van te nemen.
Soorten geschreven bronnen:
Voor breed publiek
♥ Kranten
♥ (auto)biografieën
♥ Jaarrekeningen
♥ Fictie
♥ …
Niet gepubliceerd
♥ Brieven
♥ Dagboeken
♥ …
Niet voor publiek (bewaard in archieven)
♥ Administratieve stukken
♥ Rekeningen
♥ Archieven politie, justitie…
Materiële sporen
Voorwerpen, gebouwen, landschap, wapens, machines, afvalputten, industriële archeologie,
DNA analyse
2) Fase van de historisch-kritische onderzoeksmethodes: bronnen kunnen dienstig zijn om tot
(re)constructie vd feiten te komen maar kunnen niet op eender welke manier
gebruikt/geïnterpreteerd worden. Historicus moet dus historische kritiek uitoefenen. Doel:
belangrijke & betrouwbare info over verleden achterhalen. Elke bron wordt op zijn waarde
getoetst, onderworpen aan interne & externe kritiek.
Externe kritiek: historicus peilt naar datering en authenticiteit van de bron. (uitsluiten
vervalsingen). Is de bron echt of niet?
Interne kritiek: historicus peilt naar omstandigheden waarin de bron tot stand kwam, wie de
bron opstelde, waarvoor ze bestemd was. → van belang om waarde vd bron te bepalen. Bv
dagboek was niet bedoeld om gepubliceerd te worden, bevat gedachten van een mens.
Paleografisch onderzoek: onderzoek naar papier & inkt
Negationisten: claimen dat de vervolging van de joden nooit heeft plaatsgevonden
6
, 3) Fase van de constructie: verslag ve gebeurtenis uit verleden ≠ passief proces. Positivistische
positie van zo neutraal en objectief mogelijk = opgegeven. Historicus spreekt niet enkel over
verleden, doet ook verslag over zijn/haar werkwijzen & methodes om tot een bep uitspraak over
dat verleden te kunnen komen. (vaak synoptisch (beknopt) weergegeven met voetnoten) → =
dus eerder constructie bcs reconstructie = handeling die slechts passief proces impliceert.
Maar ≠ subjectivisme, kan zich niet gwn alles permitteren.
Doel van onderzoek historicus kan wel verschillen
Plausibele, waarschijnlijke voorstelling v.d. feiten (≠ waarnemen/meemaken vd feiten zelf)
Spannende representatie/literair hoogstaande evocatie (verbeelding)
→ tot doel heeft om bepaalde actuele debatten aan te kaarten en in historisch perspectief te
plaatsen
historici selecteren & interpreteren
Transparantie: het notenapparaat van de historicus→ reconstructie van de weg waarlangs kennis tot
de lezer komt
Hineininterpretierung/post-factum analyse: interpretaties maken die voor tijdgenoot niet
vanzelfsprekend zijn
Geëngageerde of maatschappelijk betrokken geschiedschrijving die tot doel heeft om bep.
Voorbeeld: Leeuw van Vlaanderen (Consience) als strijd tussen mannekes van taalstrijd gebruiken,
terwijl dat hier helemaal niet voor bedoeld was.
Invented tradition: uitgevonden traditie, gebeurt constant bij nationalisme (bv schotse rokken -> is
18/19e eeuwse recreatie (dus niet echt), om zich te onderscheiden van de engelsen, schotten willen
zo duiden dat zij een eigen volk zijn.
Mens vindt een element uit, gebruiken om eigen nationalistische claims in de verf te zetten
Anachronisme (ergere fout)
Verkeerd in tijd situeren van een gebeurtenis
=> Chronologie is de moeder van de geschiedenis!
Historicus maakt weloverwogen abstractie van het verleden.
! Getuigenissen die je zo dicht mogelijk brengen bij de gebeurtenis zelf
Bij bronnen is het belangrijk dat je ook kan zien wat de bronnen zijn die de bron die je bekijkt hebben
gebruikt
Volledige objectiviteit kan niet
Deze 3 fases werden doorheen de tijd ook constant aangepast door interne reflectie
Historiografie of de theoretisch-historische reflectie over het verleden= proces waarbij historici
bestuderen hoe men in het verleden naar verleden gebeurtenissen keek – en gaandeweg de
geschiedenis, letterlijk, en continu heeft herschreven
2. Nut van deze cursus? Inhoud en uitgangspunten?
- Brede, ‘macro’ maatschappelijke en mondiale transitiesprocessen
- Een geografische ‘microcontext’, de regio die we vandaag België noemen
- Een ‘wereldgeschiedenis’ van België > globale/lokale verbinden
- Periode c.1750 – c.2000 > nieuwste of moderne tijd
→ wordt gezien als breukmoment in geschiedenis waarin basis is gelegd voor moderne
samenleving
Ingrijpende veranderingen die impact hebben op de samenleving.
7
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur josefienn. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €8,79. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
79202 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans