Counseling in de klinische prak2jk
THEMA 1: COUNSELING VS PSYCHOTHERAPIE
Wetgeving
Op heden is de *tel Master in de psychologie een beschermde *tel, dit wil zeggen dat men het
diploma moet bezi9en alvorens men zichzelf zo mag noemen. De term psychotherapie is pas sinds
september 2016 beschermd, wat er vroeger voor zorgde dat er ‘psychotherapeuten’ bestonden
zonder degelijk basisdiploma. Dit zorgt er dan weer voor dat er geen kwaliteitsbewaking is voor
cliënten die op zoek zijn naar een degelijke hulpverlener, maar die het verschil tussen bovenstaande
termen niet kennen. Er was evenmin een we9elijke omkadering inzake terugbetaling.
Er bestaat geen enkele wet die de *tel van psychotherapeut op zich beschermt. Hierdoor concluderen
sommigen dat iedereen deze *tel mag dragen, gezien het geen erkende *tel is. Maar toch is dat niet
zo. Het aanbieden van psychotherapie is immers geregeld in de wet en niet iedereen mag dit volgens
die wet doen. Zij die niet in deze wet vermeld worden, zijn niet gerech*gd om psychotherapie aan te
bieden en mogen zich bijgevolg ook geen psychotherapeut noemen. Want het gebruik van de term
“psychotherapeut” creëert verwarring over wie ze zijn en wat ze doen. En die verwarring mag je niet
creëren, want dat gaat in tegen de basics van het wetboek economisch recht. Er is immers minstens
sprake van misleidende marktprak*jken/reclame.
Doorgaans wordt de term "therapeut" gebruikt als verzamelnaam voor iemand die beroepsma*g een
methode toepast ter genezing van lichamelijke of geestelijke gezondheidsproblemen. Iedereen kan
zich echter therapeut noemen, ook zonder diploma of werkervaring. De *tel "therapeut" is op geen
enkele manier beschermd.
Bachelor: officiële en erkende *tel à psychologisch consulent
Klinische psychologie Psychotherapie
KB78 Art. 13. § 3. Onder de
uitoefening van de klinische KB78 Art. 35. § 1. Onder de
psychologie wordt verstaan het uitoefening van de psychotherapie
gebruikelijk verrichten van autonome wordt verstaan het gebruikelijk
handelingen die tot doel hebben of verrichten van autonome
worden voorgesteld tot doel te handelingen die tot doel hebben of
hebben, bij een mens en in een worden voorgesteld tot doel te
wetenschappelijk onderbouwd hebben, de moeilijkheden,
klinisch psychologisch conflicten of psychische stoornissen
referenEekader, de prevenEe, het van een individu weg te nemen of
onderzoek, het opsporen of het stellen te verlichten, het verrichten van
van een psychodiagnose van echt dan psychotherapeuEsche ingrepen op
wel ingebeeld psychisch of basis van een psychotherapeuEsch
psychosomaEsch lijden en die persoon referenEekader, ten aanzien van
te behandelen of te begeleiden. dat individu of van een groep
individuen, als een volwaardig
systeem beschouwd, waarvan dat
individu deel uitmaakt.
1
,Toekoms.ge wetgeving
- Psychologisch consulent wordt (wellicht) oB-GGZ ‘Ondersteunend geestelijke
gezondheidszorgberoep’ in WUG
- Stellen geen autonome diagnos*sche en therapeu*sche handelingen maar voeren
opdrachten uit op verzoek en onder supervisie van artsen, psychologen,
orthopedagogen en psychotherapeuten
- Lijst met beroepen en criteria voor erkenning dient nog goedgekeurd!
§ zie advies van FRGG betreffende ondersteunende geestelijke
gezondheidszorgberoepen.
- BPC ijvert ac*ef voor deze erkenning voor Psychologisch Consulenten obv deze visie
- PC kan binnen de psychologische preven*e en eerstelijnshulpverlening een
belangrijke diagnos*sche, begeleidende en preven*eve rol spelen.
- PC zal m.b.v. training, coaching en counseling eenvoudige psychosociale problemen
vaststellen en opvolgen.
§ Counseling is het op een professionele en systemaEsche wijze een proces van
probleemoplossing en zelfregulering op gang brengen bij mensen die
worstelen met interpersoonlijke of complexe en specifieke probleemsituaEes.
De counselor probeert het verstoorde evenwicht van samenleven te herstellen
en het vermogen om zelfstandig een crisissituaEe te hanteren, te versterken.
De counselor verricht dit begeleidingswerk vanuit een specifiek
wetenschappelijk onderbouwd denkkader en genoot hiervoor een opleiding.
§ Versus: master in de psychologie biedt dan hulp aan in de meer
gespecialiseerde sebngs en bij de erns*ge pathologieën.
Counseling
Het is een begeleidingsmethodiek die vooral wordt ingezet bij psychologische, psychosociale,
rela*onele, existen*ële en psychosoma*sche problemen. Het is kortdurend, methodisch en
professioneel. Het is een procesma*ge aanpak, niet lukraak wat methodieken toepassen, je stapt
echt in een proces met de cliënt.
Cliëntensysteem: individu, gezin, koppel, netwerk, groep of organisa*e.
Gebeurt vanuit een wetenschappelijk onderbouwd kader, je gaat ondersteunen in het hier en nu,
minder naar het verleden kijken. Je gaat ook kijken hoe de cliënt zelf problemen kan oplossen en
zichzelf kan reguleren daarin.
2
,Kindercounseling
- Laagdrempelige krachtgerichte manier van hulpverlening
- Via spel. Spel is een natuurlijke ui*ng van het kind. In het spel laat het kind zien
waarmee het zich bezighoudt en welke problemen het ervaart. Spel geee het
kind ook de gelegenheid om te ontspannen, gedachten, gevoelens en wensen te
uiten, ervaringen te verwerken en te experimenteren met nieuw gedrag.
- Via crea*eve, ac*eve methoden.
- Via kindgerichte gespreksvoering.
- Via grondhoudingen: onvoorwaardelijke accepta*e, echtheid, empathie,
empowerment.
- Voor kinderen met een gezonde stabiele basis die *jdelijk uit balans zijn.
- Door psychosociale problemen: verwerkingsproblemen, gedragsproblemen,
sociale problemen, zelfeeld, faalangst, emo*onele problemen, ….
- Met als doel ondersteunen/veranderingsproces op gang brengen.
- Het kind krijgt mogelijkheden om nieuwe ervaringen op te doen en om
emo*onele en cogni*eve inzichten te verwerven.
Gedragsproblemen s*l en teruggetrokken gedrag, agressief en
drieig gedrag
Sociale problemen Sociale vaardigheden, omgang met andere
kinderen, weerbaarheid, asser*viteit
Zelfeeldproblemen Weinig zelfvertrouwen en zelfwaardering,
onzekerheid
Faalangst Cogni*eve faalangst, motorische faalangst of
sociale faalangst
Emo*onele problemen Omgaan met emo*es (verdriet, angst,
boosheid, schaamte, jaloezie, ...), spanning en
piekergedachten
Verwerkingsproblemen Bij ingrijpende gebeurtenissen (overlijden,
scheiding, verlies, trauma, ziekte, veranderde
situa*e)
Psychosoma*sche klachten slaapproblemen, eetproblemen,
zindelijkheidsproblemen
3
,Verschillen counseling en psychotherapie
Counseling Psychotherapie
Psychisch gezonde mensen Erns*ge psychische/psychopathologische
problemen
Veranderen van gedrag Verwerven van inzicht, waardoor ook gedrag
gaat wijzigen in veel gevallen
Aandacht in hier en nu Aandacht op het verleden, daarom neemt het
meer *jd in beslag.
Kortdurend Langdurend
Flexibel: naargelang de nood à als CL met iets Vast kader: afspraak maken op voorhand,
zit, ruimere beschikbaarheid, kan 1 sessie zijn starten bij intake, aantal afspraken
zonder intake
Diensten: CAW, pallita*eve, ... Diensten: CGG, privé, ...
Inhoud: rechtlijnig, planma*ge aanpak Inhoud: onvoorspelbaarder traject
Krachten aanboren Ondeliggende problema*ek uitdiepen
Realiteitsniveau: wat ga je in de realiteit doen? Symbolisch niveau: bezig met beeld dat CL heee
Wat kan daarbij behulpzaam zijn? van zichzelf en omringende wereld.
Gericht op verandering Gericht op zelfexplora*e
Hulpverlener stuurt Cliënt stuurt
Mia Leijssen
Counseling
Brand willen blussen, weinig confronta*e met onbewuste en weinig confronta*e met de eigenlijke
oorzaak.
Psychotherapie
Waar is de brandhaard? hoe kunnen we die doven dat er geen brand van komt?
Voordeel counseling: lagere drempel, flexibel, gevarieerd, op elk moment in elke situa*e kan
voorvallen, bv.: verpleegster die ziet dat pa*ënt ontmoedigt is, dan kan zij daar even een kort
counselinggesprek mee voeren naast haar andere ac*viteiten.
Con.nuüm counseling en psychotherapie
Counseling en psychotherapie liggen op een con*nuüm, het verschil is niet zo groot
Voorbeeld: CL meldt zich aan voor rela*eproblemen. Ze wil leren communiceren, ze hebben veel
ruzie, het verloopt moeilijk. Hier merk je snel dat er veel onderliggende rela*onele problemen zi9en
die teruggaan naar de kinder*jd. Het kan zijn dat je als counselor denkt ik kan hiermee aan de slag
maar toch wel tegen grenzen aanbotst dat er eigenlijk toch meer psychotherapie nodig is dan
counseling.
Gelijkenissen counseling en psychotherapie
- Er zijn veel overeenkoms*ge/gelijkaardige theorieën, methoden en technieken.
- Onderliggend werkcontract: al de ethische aspecten.
- Onderliggende basis: grondhoudingen
4
, - Empathie, echtheid, onvoorwaardelijke aanvaarding, empowerment
- Nood aan degelijke opleiding
- Theorie en prak*jk
- Beland van persoonlijke ontwikkeling, supervisie/intervisie.
- Nood aan procesma*g, methodisch, onderbouwd te werk gaan.
- Doorverwijzen indien niet in eigen competen*eveld ligt.
à Het is geen schatkist waar je kan uitpu9en lukraak, wat heb ik nodig bij de cliënt of wat ga ik eens
toepassen bij deze cliënt. Het moet effec*ef passen binnen het proces, het moet methodisch en
wetenschappelijk verantwoord zijn.
Techniek vs proces: effec.viteitsonderzoek therapie
Onderzoek naar succesverhaal van psychotherapie. Wanneer werd er succes bereikt? In veel gevallen
is er geen succes of wordt niet alles opgelost. Het maakt niet veel uit welke stroming je volgt, zolang
het maar wetenschappelijk onderbouwd is.
Herstel
spontaan herstel n 40% Cliën*actoren en externe omstandigheden:
specificiteit toevallige gebeurtenissen, spontaan herstel,
universaliteit sociale ondersteuning.
n 15% Placebo: verwachBng, hoop, geloof in verandering.
15% n 30% Universele factoren: Empathie, warmte,
40% betrokkenheid van de therapeut, cliënt- en therapeut-
30% kenmerken, therapeuBsche allianBe.
15% n 15% Specifieke methoden en technieken. (WIJ STAAN ENKEL HIER BIJ STIL IN DIT VAK)
- Alle vormen van psychotherapie zijn effec*ef wat
klachtreduc*e betree.
- Het grootste deel van het effect van therapie/counseling
wordt bewerkgestelligd door niet- specifieke factoren.
Interven.es en houding in counseling
Universele factoren: 3 dimensies (M. Leijssen)
-Ondersteunende dimensie
- Ruimte voor het verhaal en gevoelens van de cliënt.
- Luisteren als de cliënt het nodig heee, geven van duidelijk info.
- Leerdimensie
- Cliënt komt tot nieuwe inzichten in een probleemsitua*e.
- Psycho-educa*e: inzicht in ontstaan van het gedrag.
- Cogni*eve terrein: inzicht geven in ontstaan van het gedrag, hier-en-nu belichten.
- Affec*ef emo*oneel vlak: gevoelens verdragen, uiten en verdiepen.
- Lichamelijk vlak: contact maken met gewaarwordingen, lichaamshoudingen en
spanningen.
- Ac*edimensie
- Cliënt gaat experimenteren met nieuw gedrag.
- Geen oplossingen aanbieden, wel zelfsturingsvermogen van de cliënt aanspreken.
- Georderdende, stapsgewijze, realis*sche planning.
à Aqankelijk van de problema*ek worden 1 of meerdere dimensies naar voren geschoven.
5
, Panorama: de mindfulness-business
- Basis: je aandacht brengen bij je ademhaling
- Leren omgaan en herkennen van de eigen stroom, hiervoor maken we gebruik van het
lichaam en de ademhaling.
- Het kan helpend zijn voor mensen met chronische pijn en mensen die hervallen in
depressies.
- Mindfulness helpt je ook je aandacht in het hier en nu te brengen.
- Leren ongewenste gedachten aanvaarden en omarmen. Leren op een gepaste manier mee
om te gaan.
- Gedachten *jdens de mindfulness moeten gebeurtenissen zijn, het helpt mensen niet
verstrikt te raken in piekeren.
- Mindfulness is meestal belastend, het is geen goede methode om depressies te verhelpen,
het kan wel een opvolging zijn.
- Mindfulness begint een zweverig imago te krijgen.
- Het vergt discipline en concentra*e (vaak moeilijk bij depressies).
Methoden en technieken in proces
Schatkist is niet zomaar een ‘trukkendoos’!
- Belangrijk om voldoende zicht te krijgen op subjec*eve beleving van de cliënt, *jd nemen
- Rekening houden met kenmerken, capaciteiten, omstandigheden/context van cliënt.
- Aanpassen aan ritme en draagkracht van cliënt.
- Aanpassen aan hulpvraag van cliënt, behandelplandoelstellingen en zijn visie op wat helpend
is voor hem.
- Aanpassen aan hulpverleningsproces.
- Afstemmen op hulpverleningsrela*e.
- Selecteren op basis van kunnen/geloof/kennis/affiniteit hulpverlener
- Belang van grondhoudingen!
à De therapeut noch counselor kan niet zomaar het probleem van de cliënt opzoeken in de
catalogus en dan de passende therapeu*sche techniek uit de grote "trukendoos" toveren. Goede
therapie houdt in dat de therapeut eerst en vooral luistert naar, en probeert zich in te leven in de
subjec*eve belevingswereld van zijn cliënt, vermits hij slechts op deze manier een zicht kan krijgen op
het belang, het gewicht en de ernst van het probleem. Daarnaast blije een cliënt ook een individu
met zijn eigen sterke en zwakke kanten, met zijn eigen capaciteiten. Ook die persoonlijke kenmerken
hebben een invloed op de vorm van een psychotherapie: ze bepalen namelijk in welke mate deze
cliënt "vatbaar" zal zijn voor bepaalde therapeu*sche methoden.
6
