GERECHTELIJKE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG
INTRODUCTIE OP DE CURSUS
WAT IS GERECHTELIJKE GGZ?
- Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg = forensische geestelijke
gezondheidszorg
- Gerechtelijke (of forensische) psychiatrie
- Gerechtelijke (of forensische) psychologie
- ≠ Gerechtelijke (forensische) geneeskunde (DNA- en ander medisch
onderzoek in functie van waarheidsvinding)
- Engels: Law and mental health, Forensic psychology, Forensic psychiatry
- Raakvlakken tussen geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en de
rechtsbedeling
- Wat is geestelijke gezondheidszorg?
o Georganiseerde dienstverlening die de maximale bevordering van de
psychische gezondheid beoogt
o Het voorkomen en behandelen van lichte, milde en ernstige
psychische problemen
o Deelgebied: psychiatrie (ernstige psychische problemen)
- Wat is rechtsbedeling?
o Verschillende vormen van recht (strafrecht, arbeidsrecht…)
o Politie, rechtbank, gevangenis, forensische instellingen…
VERSCHILLENDE BASISPARADIGMA’S
WERKINGSGEBIEDEN GERECHTELIJKE GGZ
- Deskundigenonderzoek (‘expertise’) in het kader van een gerechtelijk
onderzoek, dus op vraag van gerechtelijke instanties (of van de
verdediging) (‘gerechtspsychiaters’)
- Andere vormen van diagnose en adviesverlening in de opeenvolgende
fasen van de strafrechtsbedeling en in diverse juridische kaders
(probatie, internering, strafuitvoering, …) - risicotaxatie
- Behandeling van/hulpverlening aan daders en slachtoffers in diverse
juridische kaders
,- Preventie en netwerking
- …
DEEL I: PSYCHIATRISCHE STOORNISSEN
ALGEMEEN
WAT IS EEN PSYCHIATRISCHE STOORNIS?
DEFINITIE PSYCHIATRISCHE ZIEKTE
- Een psychiatrische ziekte is een ziekte met psychische symptomen en/of
door psychische oorzaken, die gepaard gaat met lijden en/of sociaal
disfunctioneren. (van buiten)
- (De psychische) symptomen zijn klachten of verschijnselen zoals bv.
verwardheid, geheugenproblemen, hallucinaties…
- Psychiatrische ziekte kan zowel een psychische als een fysieke oorzaak
hebben
- Er is dus veel overlap, maar psychiatrie onderscheidt zich van andere
medische specialismen doordat de nadruk ligt op psychische symptomen
en psychische oorzaken.
- Psychiaters beschouwen psychische klachten en verschijnselen als
symptomen van stoornissen in de zogenaamde psychische functies van
de hersenen.
WAT ZIJN PSYCHISCHE FUNCTIES?
- Psychische functies worden in drie hoofdgroepen ingedeeld:
1. Cognitieve functies: bv. bewustzijn, aandacht, oriëntatie, aandacht,
geheugen, waarneming (“denken”)
2. Affectieve functies: emoties (“voelen”)
3. Conatieve functies: bv. psychomotoriek, motivatie, gedrag (“willen”)
- Al deze functies betreffen een wisselwerking tussen individu en omgeving
PSYCHIATRISCHE STOORNIS
- Het is in de psychiatrie niet altijd mogelijk om een specifieke “oorzaak”
aan te duiden. Daarom spreken wij eerder van psychiatrische stoornissen
(in het Engels disorder) dan van psychiatrische ziekten
o Om te spreken van een ziekte is er een oorzaak nodig, vandaar dat
men in de psychiatrie niet van ziekte kan spreken
STOORNISSEN EN KLACHTEN
- Klachten zijn vaak een reactie op iets wat men meemaakt, zoals
bijvoorbeeld een relatiebreuk en gaan na verloop van tijd weer over (of
men leert ermee leven)
- Een psychiatrische stoornis is iets anders dan een klacht
o Het psychisch evenwicht is langdurig verstoord
o Met een negatief effect op het functioneren op verschillende
levensdomeinen en staan sociale rollen (als partner, werknemer…)
onder druk
,PSYCHIATRISCHE DIAGNOSTIEK
DOEL VAN DIAGNOSTIEK
- Vaststellen of er sprake is van een stoornis
- Zo ja, welke dat is en wat het beloop is
- Wat de mogelijke oorzaken zijn
- En wat de aangewezen behandeling is
HOE STELT MEN EEN PSYCHIATRISCHE DIAGNOSE?
- In de kern gaat het (net zoals in de gewone geneeskunde) om het in
kaart brengen en verhelderen van klachten en het vaststellen van
verschijnselen
- Hoe? Via de anamnese, die ook gebruikt wordt in de gewone
geneeskunde maar in dit geval veel uitgebreider zal zijn, met relatief veel
aandacht voor gedachten, gevoelens, en gedragingen van de patiënt
o Anamnese = gesprek tussen patiënt en arts, het uitvragen van de
klachten
o De consultaties duren langer en bestaan uit een heel pak meer
vragen
o Psychiater vraagt meer naar uw eigen gevoel
- Terwijl de somatische specialist begint met de anamnese en daarna
overgaat tot het lichamelijk onderzoek, doet de psychiater zijn onderzoek
terwijl hij de anamnese opneemt
- De door de patiënt gerapporteerde en/of bij de patiënt waargenomen
symptomen worden vervolgens geclusterd tot ziektebeelden of
stoornissen
PSYCHIATRISCH ONDERZOEK: ANAMNESE
- Speciële anamnese: de geschiedenis van de psychiatrische aandoening
waarvoor de patiënt wordt onderzocht
o Bevraging van de klacht die je op dat moment hebt
- Algemeen psychiatrische anamnese: screening andere psychiatrische
stoornissen
o Screening van de meest belangrijke psychiatrische kenmerken
o Bijvoorbeeld extra klachten
Mensen hebben vaak last van veel meer dingen dan de klacht
waarmee ze komen
- Sociale anamnese: drie milieus (thuis, opleiding/werk en vrije tijd)
- Biografische anamnese: gezin van oorsprong, levensgeschiedenis,
zelfbeschrijving
- Somatische anamnese
o Enkel bevragen of er lichamelijke klachten zijn
o Want lichamelijke klachten kunnen ook een oorzaak zijn van een
psychiatrische toestandsbeeld
- Eventueel gebruik van gestructureerde interviews en vragenlijsten
(essentieel voor wetenschappelijk onderzoek en opleiding maar in de
dagdagelijkse praktijk erg tijdrovend)
, - Het probleem is dat er vaak onvoldoende, onvolledige of onbruikbare
informatie verkregen wordt van de patiënt zelf
o Door psychiatrische stoornis (oordeelsvermogen vaak verstoord,
dementie,…)
o Doordat patiënt niet altijd de waarheid vertelt (liegen)
- Vandaar:
o Heteroanamnese (gesprek met derden) of collaterale informatie
(informatie uit dossiers): belangrijk in de psychiatrie, zeker in de
forensische psychiatrie
Heteroanamnese = gesprek met naasten van de patiënt
Geef uw mening over de zaak
Collaterale informatie = dossiers van de persoon in kwestie
inkijken (strafblad etc.)
PSYCHIATRISCH ONDERZOEK: ONDERZOEK
- Exploratie: het gericht vragen naar subjectieve psychiatrische
symptomen, aansluitend bij hetgeen de patiënt spontaan vermeldt
- Observatie: observeren van objectieve psychopathologische
verschijnselen
PSYCHIATRISCH ONDERZOEK: AANVULLEND ONDERZOEK
- ‘Hulpmiddelen’
- Psychologisch onderzoek:
o Door psychologen zijn veel gestandaardiseerde tests ontwikkeld om
verschillende psychische functies betrouwbaar te meten
Vb. intelligentietest of tests om kenmerken van de persoonlijkheid
vast te stellen
o Van toenemend belang zijn neuropsychologische testen
Vb. om aandacht en geheugen te meten
- Aanvullend onderzoek
o Er bestaat geen aanvullend onderzoek om de diagnose te bevestigen
of te verwerpen
Vb. voor een bloedonderzoek
o Waarom dan toch doen?: om een lichamelijke oorzaak uit te sluiten,
als ondersteuning voor keuze van een bepaalde behandeling, om
bijwerkingen van medicatie op te volgen
- Beeldvormend onderzoek van de hersenen (“brain imaging”)? structureel
en functioneel:
o Enkel op indicatie om bv. neurologische aandoeningen op te sporen
die een oorzaak zijn voor de psychiatrische symptomen
o Voor wetenschappelijk onderzoek
PSYCHIATRISCH ONDERZOEK: BETROUWBAARHEID?
- Dus: psychiatrische diagnostiek = anamnese + onderzoek