1. DEEL 1: LEVEN IN DE MODERNE MAATSCHAPPIJ
1.0 INLEIDING
Grote omwenteling in de moderne tijd
Modernisering -> aanvang in de 15-16e eeuw tot op de dag van vandaag
Periode waarin wereldbeeld radicaal verandert => bewustzijnsverandering of symbolische
transformatie
Wat is filosofie?
Mening of denkwijze
Levens- of wereldbeschouwing
Studie van algemene beginselen
1.1 PREMODERNITEIT EN MODERNITEIT
Moderniteit = periode
Modernisering = proces
Gebeurtenis : aardbeving in Lissabon => God? (1755) = sleutelmoment in de modernisering
Benadering van de brand anders dan de eeuwen voordien
Vroeger was de centrale vraag WAAROM, nu is deze eerder HOE komt het?
Filosofisch debat : LEIBNIZ VS VOLTAIRE
LEIBNIZ
- Theodicee: rechtvaardiging van het bestaan van een goede God terwijl de wereld kwaad kent
- Vrijpleiten van God voor het kwaad wat er is
- Leibniz: God heeft beste van alle mogelijke werelden geschapen
VOLTAIRE
- Candide : satirisch verhaal over Leibniz, tegen religie en optimisme
spot met Leibniz
Kenmerken modernisering/moderniteit
- Desacralisering / ont-tovering - Individualisering
- Rationalisering - Zelfbewuste nieuwe tijd
- Verwetenschappelijking - Sleutelmoment = verlichting
- Secularisering - Doorwerken tot vandaag
Michelangelo -> schepping van Adam
Geeft moderne opvatting weer, God wordt menselijk weergegeven.
Daniel Defoe: Robinson Crusoe
Nieuwe maatschppij tot stand op een onbewoond eiland -> nieuw soort samenleving
Ruilhandel
1.1.1 Nieuw wereldbeeld en wetenschapsmodel
,A. Teloorgang van het Aristotelisch wereldbeeld
Aristoteles -> empirische methode = zintuigelijk
Inventariseren en classificeren. Zowel natuur als politiek
Geen experimenten, enkel observeren
Niet in labo, maar in de open lucht
Hij meet niet, zoekt geen wiskundige verbanden
Hij probeert de essentie van de dingen te bepalen
Eenheid en hiërarchie van de kennis
Vieroorzakenleer
1) Materiële oorzaak (stof waaruit het bestaat)
2) Formele oorzaak (vorm dat iets aanneemt)
3) Efficiënte of bewerkende oorzaak ( datgene wat veroorzaakt wordt)
4) Doeloorzaak (teleologie)
De leer van de doelgerichtheid
Alles in de werkelijkheid streeft vanuit zichzelf een doel na => verklaren vanuit een doel
Teleologisch model = ver van het modern denken
- Moderne mensen is vooral bewerkende oorzaak => boek valt omdat iemand het van tafel duwt
- Aristoteles => boek valt omdat het naar beneden streeft
Alles heeft een natuurlijke plaats -> natuur doet niets zonder reden
Doel moet ultiem zijn, anders is het zinloos om na te streven => ultieme doel = God
Onbewogen beweger
- Onbewogen: God kan zelf niet veroorzaakt zijn, hij is volmaakt
- Beweger: hij doet bewegen
B. In contrast: de moderne wetenschap
Nieuwe methodes : experimenten, meetinstrumenten, mathematisering
Steeds meer aspecten die de werkelijkheid effectief verklaren
Opsplitsing van het weten
Gericht op praktijkgerichte toepassingen: technologie
Wiskundige methoden
Mechanische oorzaken
C. Mechanisering van het wereldbeeld
Verwerping premoderne teleologie -> geen doelgerichtheid => niet waarom, maar hoe
De werkelijkheid functioneert op zichzelf, zonder tussenkomst van God
1.1.2 Moderniteit en zingeving
Aristoteles -> werkelijkheid is zinvol
Albert Camus -> existentialist -> geen ultiem doel
Mythe van Sisyphus -> nutteloos werk
Moderne zingevingscrisis
- De mens wordt op zichzelf teruggeworpen
- De werkelijkheid verschijnt als vreemd
- De mens moet zelf betekenis scheppen
1.2 DE AMBIVALENTIE VAN DE MODERNE ECONOMIE
1.2.1 Economie en maatschap
, Adam Smith -> de onzichtbare hand
Opkomst van kapitalistische economie
- Economie= wetenschap betreffende een rol van het bedrijfsleven
- Kapitalisme = maatschappelijk stelsel van de productiewijze die gekenmerkt wordt door het privé
bezit van de productiemiddelen die de bron van inkomsten zijn.
1.2.2 Karl Marx over vervreemding en fetisjisme
Inspiratiebron Marx vervreemding : Ludwig Feuerbach
- Religie is projectiemechanisme
Mens projecteert idealen in God
Hoe rijker deze projectie, hoe armer men zelf wordt
Mens herkent zich niet in zijn eigen projecties –>vervreemding van de mens tov zichzelf
<-> Feuerbach zet mens terug centraal
A. Marx over vervreemding
Vervreemding van de arbeid
- Arbeider realiseert zichzelf in zijn eigen product
- Arbeider wordt gescheiden van zijn eigen product : toe-eigening door kapitalist
- Arbeider wordt overheerst door zijn product
- Arbeider herkent zichzelf niet meer in zijn product
Gevolg
- Arbeider vervreemd van zichzelf, van een ander en van de natuur
=>ons economisch systeem hebben we niet meer onder controle, het overheerst ons.
B. Marx zijn kritiek op religie
Parallel tussen:
- Omkering in de religie: ‘de mens maakt de religie, de religie maakt niet de mens. Religie =
omgekeerd bewustzijn
- Omkering in de kapitalistische maatschappij : de arbeider brengt de welvaart voort, maar wordt
erdoor overheerst. Kapitalisme = omgekeerde wereld.
Religie is opium voor het volk
- Troostende illusie
- Tegelijk verhindering dat mensen hun echte situatie nuchter onder ogen zien
C. Marx over moderniteit: ‘al het vaststaande verdampt’
Het communistisch Manifest: de motor van de geschiedenis is de klassenstrijd
Moderne samenleving: de bourgeoisie speelt een revolutionaire rol
=>desacralisering: we kijken steeds meer met een ‘nuchtere blik’µ
=>fluïditeit van de moderniteit
D. De latere Marx: de fetisjismetheorie
Fetisjisme -> seksuele pathologie, je wordt opgewonden door voorwerpen/dingen.
Warenfetisjisme
1) Sociale relaties worden relaties tussen dingen in de kapitalistische samenleving
VB. brood kopen is een relatie tussen geld en brood
2) De dingen krijgen een eigen leven: fetisjisme
VB. markten reageren positief -> fetisjisme alsof dingen kunnen reageren
Vgl Fetisjisme als primitieve religie => aanbidden van voorwerpen waaraan bovennatuurlijke
krachten worden toegeschreven.
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur marievangenechten. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €8,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
