Inleiding tot de klinische
seksuologie
Inhoudsopgave
Inhoud ............................................................................................................................................................ 3
Klinische vignetten ......................................................................................................................................... 3
Deel 1: ............................................................................................................................................................ 4
Definitie van seksualiteit..................................................................................................................................... 4
Seks: Ethymologie .......................................................................................................................................... 4
Seks(e): definitie ............................................................................................................................................ 5
Seksualiteit: ethypologie................................................................................................................................ 5
Seksualiteit: definitie ..................................................................................................................................... 5
Dimensies van seksualiteit ............................................................................................................................. 8
Seksualiteit: cross cultureel perspectief ...................................................................................................... 11
Seksuologie ....................................................................................................................................................... 12
Methodologie .............................................................................................................................................. 12
Psychosomatische cirkel van seks ..................................................................................................................... 13
Seksuele anatomie ............................................................................................................................................ 14
Negatieve gevoelens over onze seksuele anatomie .................................................................................... 14
..................................................................................................................................................................... 14
Vrouwelijke anatomie .................................................................................................................................. 14
Mannelijke anatomie ................................................................................................................................... 17
Seksuele fysiologie ....................................................................................................................................... 18
Methodologie .............................................................................................................................................. 19
Fasen van de seksuele responscyclus .......................................................................................................... 20
Seksuele problemen .......................................................................................................................................... 23
Sexual dysfunctions ..................................................................................................................................... 23
Seksuele problemen en zorg ........................................................................................................................ 26
Klassieke sekstherapie ...................................................................................................................................... 29
Evolutie ........................................................................................................................................................ 29
Sekstherapie ................................................................................................................................................ 30
Sexual dysfunctions: a critical analysis ............................................................................................................. 35
Tekst Nathan: ............................................................................................................................................... 35
Tekst Basson: ............................................................................................................................................... 37
Pijn bij het vrijen .......................................................................................................................................... 42
Seksuele problemen bij mannen ................................................................................................................. 51
DEEL 2:.......................................................................................................................................................... 72
DSM-5 en seksuele disfuncties .......................................................................................................................... 72
Context: ....................................................................................................................................................... 72
Seksuele disfuncties: .................................................................................................................................... 74
CLASSIFICATIE VAN SEKSUELE PROBLEMEN VAN VROUWEN ...................................................................... 77
CLASSIFICATIE VAN SEKSUELE PROBLEMEN VAN MANNEN ........................................................................ 78
1
,Deel 3: .......................................................................................................................................................... 80
Chronische ziekte en seksualiteit: conceptueel kader ....................................................................................... 80
Doel .............................................................................................................................................................. 81
Ziekte en (echtelijke) seksualiteit ................................................................................................................ 83
Conclusie: ..................................................................................................................................................... 92
Hoe omgaan in de praktijk met seksuele problemen in de context van ziekte ................................................. 93
6 soorten van seksuele problemen .............................................................................................................. 93
Interventieprincipes ..................................................................................................................................... 94
Besluit .......................................................................................................................................................... 99
2
,2022-2023
Cursustekst + slides
Mondeling examen
- 1 vraag over anatomie
- 3 vragen verdeeld over de 3 delen van de cursus
o Vragen die peilen naar kennis
o Vragen die peilen naar een verband tussen 2 delen van de cursus of naar een
toepassing op een beperkte casusbeschrijving
o Eventueel bijvragen
- Namen van wetenschappers onthouden!
Inhoud
- Deel 1:
o Definitie seksualiteit/ seksuologie
o Psychosomatische cirkel van seks
o Seksuele responscyclus
o Classificatie en behandeling van seksuele disfuncties
o Overgang van DSM-IV à DSM-5
- Deel 2:
o Een kritische analyse van de bestaande classificatie en behandelpraktijk
o Medicalisering van de seksuele hulpverlening (aan mannen)
- Deel 3
o Chronische ziekte en seksualiteit: een conceptueel kader
o Chronische ziekte en seksualiteit: praktische benadering
Klinische vignetten
- Vaginisme: onvrijwillige samentrekking van de bekkenbodemspieren
- 8-20% van de vrouwen hebben pijn bij het vrijen
- Van zodra proberen om kinderen te krijgen à andere inzetting, andere dimensie aan
seks
- Fertiliteitsbehandeling leiden tot een seksueel slagveld à alle plezier verdwijnt
- Vader heeft hersenbloeding à heeft indirect effect op de seksualiteitsbeleving tussen
man en vrouw
- Oudere vrouwen à schroom over hun seksualiteitsbeleving tijdens de menopauze
- Ouder koppel wordt behandeld na behandeling prostaatkanker
- Man met depressie die behandeld wordt klaagt over het feit dat het veel moeite kost
om klaar te komen
o Antidepressivum à zorgt voor lagere kwaliteit van seksualiteitsbeleving
(verlangen en opwinging, klaar komen)
3
,Deel 1:
Definitie van seksualiteit
Wat is seksualiteit
- Wat is seksualiteit voor jou?
- Waarmee is seksualiteit gerelateerd?
- Waar denk je aan als je het woord seksualiteit hoort?
- Waar denk je aan als je het woord seks hoort?
Verschillende dimensies
- Sterke mate van psychologische beleving
o Mate van belang dat wordt gehecht
aan intimiteit
o In Korea vb. eerst werkgever, ouders,
kinderen en dan pas de partner
- Bepaald gedag wordt gesteld
o Vb. oefening aan bord doen maar dan
onder invloed van alcohol
- Vaak gebruik gemaakt van lichaam
- Geplaats binnen een bepaalde cultuur
o Het belangrijkst omwille van het feit dat
cultuur de betekenis van biologie
meebepaalt
o Vb. feest bij eerste menstruatie à
betekenis die aan dezelfde processen
wordt gegeven
ð Multidimensioneel gegeven
o Verschillende dimensies zijn bepalend
voor wat er in de klinische seksuologie
gebeurd
Seks: Ethymologie
- Latijn
o Sexus: afdeling/ groep
o Secare: snijden, scheiden en verdelen
- Engels: Sex
o 1382: personen van een bepaald geslacht
o 1526: eigenschap man of vrouw
o 1929: geslachtsgemeenschap ‘dirty word’
o 1950: gender: mannen en vrouwen (heden: meer diversiteit)
Seks: sexueel gedrag en aantrekking tot anderen
- Nederlands
o Sekse: geslacht op basis van biologische verschillen
4
, o Seks : gedrag en emoties (opwinding) in het kader van aantrekking tussen
mensen en waarbij het bereiken van seksuele doelen meespeelt
Seks(e): definitie
- Manier waarop je seks ervaart bijv. niet durven praten over seksualiteit
- Iemand seksuele emoties, ideeën en gedrag
- Het bredere domein van emoties, verlangens, gedragingen ect die breder zijn dan louter
paradigmatische seksuele handelingen, emoties
- Geslachtelijkheid, geslachtsleven, seks
- Iemands seksuele gedrag en neigingen
- Het totaal van verschijnselen dat betrekking heeft op het seksuele leven
- Uitingen op het gebied van het geslachtsleven of de geslachtsdrift
- Definitie van seks:
o Seksualiteit, het seksuele
o Sekse of geslacht, met name biologische verschillen tussen mannen en vrouwen
o Seksuele omgang, geslachtsleven
o Handelingen en gevoelens die te maken hebben met lichamelijke opwinding en
vrijen
o Handelingen waarbij je geslachtsorgaan een rol speelt en waarvan je lichamelijk
opgewonden raakt
§ Vb. seks hebben met iemand, telefoonseks, soloseks
Seksualiteit: ethypologie
- Frans:
o Sexualité: ‘wat gebonden is aan een gepaald geslacht”
- Nederlands
o 1850: geslachtelijkheid
o 1926: geslachtsleven
- Seksualiteit: bredere betekenis (alle verschijnselen met betrekking tot het seksuele
leven)
o Verwijzingen naar emoties, gedragingen
o Ideeën, verlangens en neigingen
o Seksualiteit = eufemisme voor seks
Seksualiteit: definitie
- Alle aspecten die verwijzen naar seksuele gevoelens, fantasieën of seksueel gedrag
o Seksueel gedrag (enge definitie)
§ Masturbatie
§ Geslachtsgemeenschap
§ Kussen, zoenen, strelen
o Seksueel gedrag (brede definitie)
§ Flirten
5
, § Romantisch diner
§ Zich verleidelijk kleden
§ Playboy, penthouse, … lezen
§ Surfen op het internet op zoek naar seksueel expliciet materiaal
§ Sexting
o Gedragingen die worden gedefinieerd als ‘seksueel’ variëren sterk:
§ Tussen verschillende groepen
§ Over de tijd
• Vb. fysiologische verschijnselen
§ Tussen verschillende culturen
o Seksueel is afhankelijk van
§ Ideeën van ‘normaliteit’ over seks
• Nu: verbonden met liefde, intimiteit en relatie = overblijfsel van
de kerk, de staat
§ Mannelijke en vrouwelijke rolpatronen
• Seksuele dubbele moraal:
o Mannen die veel seksuele partners hebben gehad = oke
o Vrouwen die veel seksuele partners hebben gehad ≠ oke
§ Sociale context
§ Cultuur
- Seks = seksueel gedrag?
o Would you say you had sex if ….
o Objective: to determine which interactions people would consider as having had
sex
- Seks als menselijk en natuurlijk gedrag
o Kinsey
§ Een legitiem studieobject
§ ≠ iets waar we alleen legitieme oordelen over kunnen hebben
§ Gedetailleerde beschrijving van menselijk seksueel gedrag
§ Normaal en abnormaal
• Niet zozeer bepaald door biologie à bepaalt door een morele
code die bepaalt wat
• Conflict tussen maatschappij en wat mensen doen
o Masters en johnson
§ Onderzochten de biologische/ fysiologische basis van seksualiteit
§ Menselijk fysiologisch reageren werd een legitiem studieobject
- Seks gedefinieerd door psychiaters
o Gezond >< ongezond
o De meeste middelen gebruikt voor seksuele gratificatie tussen instemmende
volwassenen, onafhankelijk van het geslacht van de partners
§ Homoseksualiteit was tot voor kort een mentale stoornis
§ Masturbatie en orale seks zijn fixaties: onvolwassen, immature uitingen
van seks (Freud)
§ Parafiliën worden nogsteeds beschouwd als mentale stoornissen
(aangetrokken tot dingen die niet zozeer normaal zijn vb. leder)
• > 6 maand, lijden, beperkingen in sociaal of beroepsleven
• Maar binnen SM à regel = veilig en consensueel
6
, § Transpersonen hebben nog steeds een mentale stoornis =
genderdysforie
- Seks als gedefinieerd door ‘de wet’
o Wettelijk kader bepaalt eveneens wat normaal (legaal) is op vlak van seksualiteit
o De wet bepaalt wat legaal en illegaal is ≠ gezond >< ongezond
o Aantal seksuele gedragingen zijn strafbaar
§ Ilegaal = niet instemmend
• Parafilieën = voyeurisme, exhibitionisme, froteurisme
• Seks met jongeren < 16 jaar (ook met instemming) = strafbaar
• Verkrachting
o Binnen het huwelijk is nog niet lang erkend à eens
gehuwd = instemmen met alle toekomstige seks met
echtgenoot
o Verkrachting van mannen = nog later erkend
• Seksuele aanranding
- Seks gedefinieerd door het maatschappelijk gezondheidsdebat
o Het idee dat seks veilig hoort te zijn à wordt er sterk ingehamerd
o Ter voorkoming van seksueel overdraagbare aandoeningen en opgeplande
zwangerschap
o Seks wordt seks met condoom
o Paradox:
§ Diegene met een SOA moet zijn verantwoordelijkheid nemen om de
andere te beschermen maar zijn juist diegene die hebben aangetoond
die hier moeite mee heeft
§ Vrouwen moeten zich beschermen tegen verkrachting (zij worden
verantwoordelijk gesteld voor daden van de daders)
§ DUS à de zwakkere partij wordt verantwoordelijk gesteld voor de eigen
veiligheid
- Seks gedefinieerd door ‘de moraal’
o Religiueze betekenis
§ Seks hoot thuis binnen het huwelijk
§ Alleen voor de voortplanting
§ Verbod rond gebruik anticonceptie
§ Alles wat hiertoe niet behoort wordt afgekeurd
§ Celibaat wordt geprezen
§ Seks is door god gegeven en daardoor goed
o Spirituele betekenis
§ Tantische seks als een corm van rituele purificatie en viering van de
eenheid van het zijn
- Seks gedefinieerd als een romantische of erotische act
o Erotiek
§ Eros= god van lust, liefde, geslachtsgemeenschap en vruchtbaarheid
§ Zichzelf verliezen in seks, gedreven door seksuele verlangens, vleselijke
behoeften
§ De sensuele door plezier gedreven narratieve over seks en nadruk op de
kracht van het plezierige van erotiek
§ Zit een sterkere drijvende kracht achter dan bij romantiek
7