Methoden van het wetenschappelijk onderzoek- deel 1:
Les 1: Inleiding: handboek hoofdstuk 1 (p. 1-28)
Niet-wetenschappelijke methoden:
1. Vasthoudendheid: (tenacity)
We accepteren informatie als waar, omdat het altijd al zo is geweest is of omdat bijgeloof de
informatie ondersteunt. -> gebaseerd op gewoonte of bijgeloof.
Bv. omdat bepaalde overtuigingen worden voorgesteld als feiten (Bv, “een spiegel breken levert 7
jaar ongeluk op”)
Bv. We geloven iets omdat we het altijd al geloofd hebben, clichés (bv, “tegengestelden trekken
elkaar aan”)
MAAR: info kan foutief zijn en het corrigeren is zeer moeilijk
2. Intuïtie
We accepteren informatie als waar, omdat dit ‘juist aanvoelt’. -> gebaseerd op buikgevoel,
voorgevoel of instinct.
Bv.“ik voel aan dat mijn vriend een slechte dag heeft”
MAAR: geen enkele manier om accurate en foutieve info te onderscheiden
3. Autoriteit: ‘methode van geloof’
We accepteren informatie als waar, omdat de informatie afkomstig is van een expert rond dat
onderwerp -> gebaseerd op vertrouwen in een autoriteit, expert
Bv. Consulteren van een expert, het werk lezen van een expert, “Google it”, boeken, TV, internet, etc.
MAAR: levert niet altijd accurate info op: experts kunnen gebiast zijn, info kan een subjectieve
opinie reflecteren, expertise wordt gegeneraliseerd naar andere domeinen, de expertise wordt
niet in vraag gesteld, expert is niet echt een expert
4. Rationalisme
Antwoorden zoeken door logisch te redeneren
We vertrekken van een set gekende feiten of assumpties (= premissen) en gebruiken logica om tot
een conclusie of antwoord te komen
Bv. en angstaanjagende ervaring met een hond veroorzaakt angst voor honden in de toekomst
Amy heeft angst voor honden
Dus, Amy heeft een angstaanjagende ervaring met een hond gehad
MAAR: Alles valt of staat bij de juistheid van de premissen (e.g., een angstaanjagende ervaring
met een hond veroorzaakt angst voor honden in de toekomst). Alles valt of staat bij de juistheid
van het logisch redeneren, maar we zijn niet zo goed in logisch redeneren
5. Empirie: “Alle kennis wordt verworven door de zintuigen”
,Antwoorden zoeken door directe observatie of directe sensorische ervaring
Bv. “in de zomer is het warmer dan in de winter”
MAAR: Onze waarneming en interpretatie van de wereld rond ons zijn niet altijd correct
Sensorische ervaring kan ons misleiden (e.g., visuele illusies)
De wetenschappelijke methode
= Manier om kennis te vergaren waarbij specifieke vragen geformuleerd worden en er vervolgens
systematisch naar antwoorden gezocht wordt.
- Bevat verschillende elementen van de niet-wetenschappelijke methoden
- Deze combinatie tracht de beperkingen van individuele methoden te vermijden
- Doel = zo accuraat mogelijke antwoorden bekomen
- Bevat verschillende stappen: Serie van stappen die steeds opnieuw doorlopen worden
Observatie -> hypothese -> predictie -> observatie -> hypothese -> etc.
- Circulair proces
-> STAP 1: observatie van gedrag of andere fenomenen
- Trekt je aandacht, roept vragen op
- Vaak informeel, niet gepland, niet systematisch: direct of indirect
- Vaak worden de observaties gegeneraliseerd inductie: op basis van enkele observaties
wordt een algemene conclusie bereikt
-> STAP 2: hypotheses vormen:
= Selecteer één van de mogelijke verklaringen voor de observatie die je gaat evalueren in een
wetenschappelijke studie
- Identificatie van variabelen die geassocieerd zijn met je observatie
- Variabelen: karakteristieken of condities die variëren binnen en/of tussen verschillende
personen (e.g., leeftijd, gezondheidstoestand, persoonlijkheid, intelligentie, etc.)
- Je observaties kunnen beïnvloed worden door verschillende variabelen en deze kunnen de
observatie (deels) verklaren
MAAR: Geen definitieve verklaring, maar een mogelijke, voorlopige verklaring die getest en
kritisch geëvalueerd moet worden.
-> STAP 3: predicties vormen:
= Hypothese toepassen op een specifieke, observeerbare situatie
- Eén hypothese kan aanleiding geven tot verschillende predicties
- Elke predictie verwijst naar een specifieke situatie/gebeurtenis die kan gemeten en
geobserveerd worden
- Predicties moeten toetsbaar zijn: het moet mogelijk zijn om de predictie te ondersteunen of
weerleggen obv observaties
- We vormen predicties op basis van deductie: op basis van een algemene stelling bereiken
we conclusies over specifieke voorbeelden (Deductie is een logisch proces (rationele
methode))
-> STAP 4: evalueer de predictie obv systematische, geplande observatie (empirische methode)
, - Hier vindt het eigenlijke onderzoek of dataverzameling plaats
- Doel = faire en niet-gebiaste test van de onderzoekshypothese door te observeren of de
predictie correct is
- Los van subjectieve interpretatie en verwachtingen
-> STAP 5: Gebruik de observaties om de hypothese te ondersteunen, weerleggen of herspecifiëren
- Vergelijk observaties met predicties gebaseerd op hypothese
- Terug naar STAP 2: hypothesevorming
Bv. Stap 1: vloeken is een gebruikelijke, bijna universele, reactie op pijn
Stap 2: de geobserveerde relatie tussen pijn en vloeken kan beïnvloed worden door verschillende
andere variabelen (acute versus chronische pijn, alleen of in aanwezigheid van anderen,
persoonlijkheid, etc.) -> vloeken is een gebruikelijke reactie op pijn omdat het vloeken de ervaring
van pijn wijzigt en de ervaren intensiteit van de pijn vermindert
Stap 3:
- Predictie 1: participanten zouden minder responsief moeten zijn voor pijn wanneer ze
vloeken dan wanneer ze niet vloeken
- Predictie 2: participanten zouden een verhoogde pijntolerantie moeten hebben wanneer ze
vloeken dan wanneer ze niet vloeken
Stap 4: participanten moesten een hand in ijskoud water onderdompelen en er werd gemeten hoe
lang ze dit konden volhouden (pijn tolerantie). In één conditie herhaalden de participanten een
vloekwoord en in de andere conditie herhaalden ze een neutraal woord
Stap 5: sommige participanten vertoonden inderdaad een langere pijn tolerantie wanneer ze
vloekten, maar sommigen vertoonden dit niet andere variabelen moeten in rekening gebracht
worden (persoonlijkheid, neiging tot vloeken, etc.)
DUS: kenmerken van de wetenschappelijke methode:
1. Wetenschap is empirisch: we zoeken antwoorden obv gestructureerde en systematische
observaties
- Observaties zijn zo gestructureerd dat ze duidelijke ondersteuning of weerlegging van de
hypothese bieden
- Observaties zijn systematisch in de zin dat ze uitgevoerd worden in een set van condities
zodat we onze vraag accuraat kunnen beantwoorden
2. Wetenschap is openbaar: de observaties zijn beschikbaar voor de evaluaties van anderen.
- Verzekert verifieerbaarheid van observaties: Publicaties in wetenschappelijke tijdschriften,
presentaties op wetenschappelijke congressen, open data (zie later)
- Peer review: Vergt een gedetailleerde beschrijving van de methode, Laat toe om observaties
te repliceren en zo bevindingen te bevestigen (of weerleggen)
3. Wetenschap is objectief: De overtuigingen en biases van de onderzoeker mogen GEEN
invloed hebben op de resultaten van de studie
- Geloof in een bepaalde theorie, verwachtingen over het resultaat van een studie
- Soms gebruiken we daarom blinde procedures, waarbij de onderzoekers die de observaties
verzamelen blind zijn voor de details van de studie
, Wetenschap versus pseudowetenschap
- Ontbreken van empirische evidentie (e.g., astrologie, aromatherapie)
- Geen toetsbare en weerlegbare hypotheses (evidentie tegen de theorie wordt genegeerd)
- Gebaseerd op subjectief bewijs (“handpicking” van succesverhalen)
- Stagneert, blijft onveranderd door de jaren heen, geen circulair proces
- Niet gegrond in vorig onderzoek
LES 2: De Empirische cyclus:
= onderzoekproces, manier waarop de wetenschappelijke methode toegepast wordt om een
interessante vraag te beantwoorden.
= geraamte van alles wat we nog gaan doen, dit en volgend jaar.
STAP 1: ontwikkelen van een onderzoek idee, een interessante vraag.
- Selecteren van een algemeen thema (bv. angst, pijn, aandacht, …)
- Research doen rond je thema a.d.h.v. wetenschappelijke literatuur -> specifieke
onderzoeksvraag
STAP 2: vormen van een hypothese
- Op basis van je onderzoeksvraag, en je research
- = voorlopig antwoord op onderzoeksvraag
STAP 3: bepaal hoe je jouw variabelen zal definiëren en meten
- Dit kan gebaseerd zijn op je research
- Hypothese vertalen in predictie’s
- !!!!! Hou rekening met participanten ( elektro-shocks met kinderen= NOK)
STAP 4: identificeer de participanten (=deelnemers) voor de studie
- Wie? In - en exclusie
- Hoeveel (sample size berekening), hoe/waar?
- ETHISCH omgaan met participanten
(tot nu toe: heb je een onderzoek gecreeërd, je kan van start gaan)
STAP 5: selecteer een onderzoeksstrategie
- Algemene aanpak om je hypothese te evalueren (bv. Experiment, survey,.. )
Bepaald door:
- Beschikbare apperatuur
- Type vraag
STAP 6: selecteer een onderzoekdesign: specifieke methodes en procedures
( in dit vak stop je bij STAP 6)
Hypothesen formuleren, variabelen, definiëren en meten (HB p.45-
48, 51-80)
Terugkoppeling oefening (1): Gokkersmisvatting
