Psychopathologie voor kinderen en jongeren
1. Introductie & Classificatie, diagnostiek en epidemiologie
Introductie
Ontwikkelingspsychopathologie
Psychopathologie:
o Patho (pathos): lijden
o Logie (logos) : het denken over
Wetenschap of studie van het geestelijk of psychisch lijden
Ontwikkelingspsychopathologie: studie van ontstaan en beloop van psychische
stoornissen
Centrale vraag: hoe is bepaald gedrag bij een kind ontstaan en gegroeid?
Psychisch lijden
Psychisch :
o dat vanuit het psychische veroorzaakt wordt
en/of
o zich in het psychische uitdrukt
Expressie en motoriek (Gilles de la Tourette)
Bewustzijn (dissociatieve stoornissen)
Zelfbeleving (eetstoornissen)
Waarnemen en perceptie (psychotische stoornissen)
Denken en geheugen (psychogene amnesie)
Stemming, gevoel en affect (stemmingsstoornissen)
De psychische stoornis
Geschiedenis van de psychopathologie
o We keken vaak negatief met verkeerde bedenkingen
o Vaak beladen met mysterie
o Was erg als je in een psychiatrie terecht kwam
o Abnormaal, gestoord, krankzinnig, gek , zot, geestelijk ziek, afwijkend, onaangepast,
niet maatschappelijk geïntegreerd, werkonbekwaam, ….
Termen die nu gehanteerd worden
o Nu: persoon met… is beter dan bv gehandicapte
Normaal-abnormaal
Normaal: voldoet aan de norm
Abnormaal: voldoet niet aan de norm
Moeilijk te bepalen wat normaal of abnormaal is
Criteria’s
1. Uitzonderlijk: afwijking van statistisch gemiddelde is dit wel een goede manier?
2. Afwijking van norm?
1
, o Van de maatschappelijke norm (homoseksualiteit, pas in 1987 als normale seksuele
variant in DSMIII-R)
o Van de religieuze norm
o Voorbeeld: DSM en homoseksualiteit
1987: homoseksualiteit pas gezien als normaal
DSM I (1952): Homoseksualiteit als een seksuele afwijking met een
sociopatische persoonlijkheidsverstoring
DSM II (1968): Homoseksualiteit als een seksuele afwijking zoals andere
parafilieën (bv necrofilie= seks met lijken)
DSM IIR (1973): Stoornis in de seksuele oriëntatie
DSM III (1980): Ego-dystone homosexualiteit:
(1) een continu gebrek aan heterosexuele arousal, wat door de patient ervaren
wordt als interfererend met de initiatie of het behoud van de gewenste
heteroseksuele relaties, en (2) permanent lijden onder het dominante patroon
van ongewenste homoseksuele arousal.
DSM IIIR (1987): normale seksuele variant
3. Onmogelijkheid om zich te conformeren aan de maatschappij
o Wat wordt er verwacht van ons
o Disfunctioneren is afhankelijk van het dominante functioneringsmodel van een
maatschappij: Bv een diploma halen= een verwachting job, een relatie aangaan,
gezin gebeurd dit niet, dan wijk je af van de norm
o Mensen die zich verzetten tegen het systeem worden bestempeld als ‘afwijkend’
4. Foute perceptie/interpretatie van de realiteit
o Hallucinaties
5. Het subjectief ervaren van ongemak, van lijden
o Bij zichzelf:
Maar: lijden hoort bij het leven =>Pathologiseren en medicalisering van lijden
(Als we meteen alles gaan definiëren als een stoornis dan gaan we het echte
lijden devalueren = minder waarde krijgen ziekte wordt gezien als niet zo erg,
omdat het zo snel toegeschreven wordt We moeten zuinig zijn met het
toeschrijven van een etiket aan iemand)
Stoornis dat alleen op jou slaat bv zelfverminking
o Bij de ander
Anderen lijden aan het gedrag van het persoon
Hoe dichterbij de persoon staat, hoe meer die lijdt
Hoofdlijder= de persoon zelf
Ziektebeeld waar de andere lijdt: zoals pathologische leugenaars ( ziektebesef is
er soms niet)
Ziekte zoals verslaving kan leiden tot intrafamiliaal geweld
6. Ongepast/contraproductief gedrag
o Contraproductief gedrag: niet naar de les komen omdat je niet graag sociaal contact
aangaat waardoor dat je veel leerstof mist en dus achterloopt, niet de doelen
behalen die de omgeving van je verwacht
o Sociale fobie: andere personen vermijden vanuit de angst beoordeeld te worden
door anderen
o Ongepast: bv naakt naar de les komen
2
,7. Vanuit een juridisch standpunt
o Pedofilie (seksuele afwijking): niet altijd als een afwijking gezien
o Is geëvolueerd: in Thailand was er sekstoerisme mensen over heel de wereld gingen
naar Thailand om jongeren te misbruiken nu: zelfs verboden in België als je naar
Thailand zou gaan voor sekstoerisme
8. Geen cut-off tussen normaliteit-psychopathologie => continuüm
9. Het ervaren van onvrijheid
o Gevangen in je lijf geen controle
o Het gaat over het niet kunnen
o Bij kinderen: het belemmeren van de ontwikkeling, het niet kunnen realiseren van
ontwikkelingsopgaven
Statement
Psychopathologie is iets anders dan psychiatrie. Bij psychopathologie wordt kennis
verzameld over algemene kenmerken van psychische stoornissen. Bij psychiatrie wordt
gekeken naar (de effecten) van hulpverlening aan mensen met psychische stoornissen
Psychopathologie en psychiatrie
Psychiatrie
o - iatrein (genezen )
o psychiater= consult, en is een dokter dus mag medicatie voorschrijven
o Het handelen en omgaan met de mens met psychische problemen
o Toegepaste wetenschap
o Mensen kiezen vaker voor een psychiatrische hulp voor de medicatie
o Psychiatrie psychopathologie
als praktijk als theorie
o = medisch model
o 3 verschillen tussen psycholoog en psychiater:
Psychiater heeft geneeskunde gestudeerd en mag medicatie voorschrijven
Psycholoog is een consult (?)
Statement
Ontwikkelingspsychopathologie is geen nieuwe wetenschap, maar een benadering
waarin inzichten uit verschillende wetenschappelijke disciplines en wetenschappelijke
theorieën worden geïntegreerd.
o Integratie van inzichten uit verschillende disciplines:
algemene psychologie
ontwikkelingspsychologie
klinische psychologie
(ortho)pedagogie
biologie
(kinder)psychiatrie
sociologie
3
, culturele antropologie
epidemiologie
Het actuele gedrag van een kind is altijd het gevolg van vroegere ervaringen en van de
eisen die de huidige situatie aan hem stelt.
Ontwikkelingsbenadering
Ontwikkelingspsychologie is van belang hier
De veronderstelling dat gedrags(mogelijkheden) veranderen, worden complexer
Verandering in één van de psychische functies, heeft invloed op de andere functies en
verandert zo de hele persoon kinderen leren mensen kennen ervaren op jonge leeftijd
angst als ze weg worden genomen van de ouders en weet dan niet zeker of ouders
terugkomen ontwikkeld een functie maar wakkert hiermee de andere functie aan
=> Dit proces wordt beïnvloed door vroegere ervaringen en door kenmerken en eisen
van de huidige situatie
Geen deterministische visie, maar een wisselwerking tussen ervaringen in het verleden
en huidige ervaringen
Ervaringen in het verleden=> huidige manier van waarnemen, interpreteren, handelen
Huidige ervaring => anders ervaren, correctie op vorige ervaringen
Minder focus op de stoornis als kenmerk van een persoon, maar eerder op een
ontwikkeling die is vastgelopen of scheefgegroeid.
Statement
Als beoordeeld moet worden of gedrag van een kind adequaat is, moet daarbij de
(ontwikkelings)leeftijd van het kind betrokken worden. Gedrag dat op jonge leeftijd
adequaat is, kan op latere leeftijd op een stoornis wijzen.
o Bv. bedwateren kinderen die volledig zindelijk zijn, maar in andere situatie terecht
komen, kunnen terugvallen in het bedwateren kan dus leiden tot een stoornis
o Dochter die niet zonder moeder kan op volwassen leeftijd op deze leeftijd zou ze
niet zo afhankelijk mogen zijn van haar moeder
Je weet pas wat een afwijkende ontwikkeling is als je weet wat de normale, gemiddelde
ontwikkeling is, en als je rekening houdt met achterliggende culturele opvattingen.
o Bv. Wanneer wordt bedwateren problematisch?
o Wat is de kritische (sensitieve) periode voor taalverwerving?
o Hoe uit zich een veilige hechting?
Elk kind is uniek. Dat geldt ook voor elk kind met een psychische stoornis.
o Door iemand label te geven ga je minder kijken naar wat die persoon met een
stoornis onderscheid van iemand zonder de stoornis je krijgt een veralgemeend
beeld van “een persoon met…”
Ontwikkeling van het kind wordt beïnvloed door:
Factoren uit de omgeving van het kind
o Gezin, leeftijdsgenoten, school, media, culturele en maatschappelijke normen (zie
ook bio-ecologische systeemtheorie ven Bronfenbrenner)
Factoren eigen aan het kind
4