1 Filosofie notities
Les 1: De oorsprong van Filosofie (Wat is filosofie)
Filosofie?
- Begint met verwondering Plato
- Welke filosofische vraag je je zelf ooit stelt
Oorsprong van de filosofie
Herkomst: filein en Sophia
Filein: houden van
Sophia: (godin van de wijsheid)
2 Visies:
- Filosofie is zo oud als de mensheid
- Filosofie is ontstaan in een bepaalde periode in een bepaalde regio
Mythos
- Voorvaderen
- Shiva – Shakti
1 De drie ‘religies’ van het boek
De zondeval
Interpretatie:
2 Homeros, Hesiodos
Odysseus en de sirenen
Interpretatie:
Van mythos naar logos
= Nieuwe manier van denken en verklaren dan traditionele eerder mythische verklaringsmodellen
Natuur wordt uit de natuur verklaard (groter belang van zintuigelijke observatie)
Overgang ging samen met verstedelijking DUS botsing van modellen
Dichter Xenophanes reflecteert over de vraag hoe we zo verschillen in visie over de goden
Logos in het Oosten
India: Upanishaden, Boeddha en Mahavira
China: Confucius en Lao Tzu (Taoïsme)
,2 Filosofie notities
Filosofie tussen religie en wetenschap
*Omschrijving van Italiaanse filosoof de Crescenzo
1 Wetenschap bestudeert op systematische wijze de ‘objectieve” verschijnselen of fenomenen
- Domein: de materiële werkelijkheid (waarneembaar?)
- Natuurfilosofie: werd fysica, later ook andere natuurwetenschappen en
sociologie/psychologie
- Ratio (rede, verstand) en empirie (zintuigelijke waarnemingen)
2 Religie zoekt naar iets absoluuts en biedt troost en zingeving
- Domein: zingeving, waarden, bewustzijn
- ‘Voorbij’ zintuigen en verstand
Soort filosofische vragen
De vragen van Kant Indeling van Ferry
1 Wat kan ik weten (ons denken) - Kennis: werkelijkheid
2 Wat moet ik doen (ons handelen) ethiek en - Ethiek: rechtvaardigheid
sociale filosofie - Wijsheid: heil of geluk
3 Wat mag ik hopen (onze verwachtingen)
Wat is de mens?
Het huis van de filosofie
1: zijn, bewustzijn, mens
1. Ontologie: vragen over het zijnde (dat wat is)
1.1. Kosmologie: werking van de kosmos (natuur): ontstaan van de natuurwetenschappen (vanaf
Newton)
1.2. Metafysica: aard van en order achter de fenomenen: God wordt genoemd Theologie
1.3. Wijsgerige antropologie stelt zicht vragen over de aard, de status en de plaats van de mens:
ontstaan van sociologie (bestudeert de mens in de sociale context), psychologie (bestudeert
de mens als geestelijk wezen), de culturele antropologie (de mens als cultuurwezen), de
agogie (mens als (be)handelend wezen
2. De drie grote waarden
2.1. Het ware
- De epistemologie/kennisleer: houdt zich bezig met vragen over waarheid en kennis
- De logica: houdt zich bezig met ‘wat is geldig redeneren’
- De wetenschapsfilosofie: houdt zich bezig met de grondslagen van de kennis van de
afzonderlijke wetenschappen (methoden, grondstellingen, begrippen en doel worden hier
verhelderd en aan kritisch onderzoek onderworpen)
- De taalfilosofie: behandelt het ontstaan, de ontwikkeling, de betekenis en de functie van taal
2.2. Het goede en het rechtvaardige
- De ethiek onderzoekt het goede vraagt wat goedheid en rechtvaardigheid is, waarden en
normen, universele gronden, …
- Toegepast op maatschappij vertaalt de vraag naar het goede zich in de vraag “Hoe dient een
rechtvaardige maatschappij te worden georganiseerd? Politieke en/of sociale filosofie
,3 Filosofie notities
- Ook rechtsfilosofie: de vraag wordt gesteld naar de aard en de oorsprong van recht en haar
verhouding tot ethiek
2.3. Het Schone
- Esthetica: houdt zich bezig met de vraag naar wat schoonheid en kunst is
- Afgeleide deelgebieden zijn de kunst- en cultuurfilosofie
Voor socratische natuurfilosofen
- 6de-5de eeuw voor Christus, rond Egeïsche zee
- Vraag naar de aarde van de kosmos (wat is het eerste beginsel? Welke komische krachten
spelen in het proces van verandering?)
Thales van Milete
- ‘Eerste’ filosoof – volgens Plato onbeholpen en niet erg praktisch aangelegd
- Archè of oerbeginsel van alles in het water: reductionisme of het herleiden van complexe
werkelijkheid tot één beginsel
- Stelling van Thales: A/B = D/C
- Ken jezelf als fundamentele filosofische taak
Anaximander van Milete
- Leerling van Thales
- Het Aperion (het onbepaalde of onbeperkte) is het eerste beginsel waar alles voorkomt
- Eerst overgeleverde poging tot kosmogonie: verklaring voor ontstaan van de wereld als een
scheiding en inwerking van tegenstelde elementen op elkaar
Pythagoras en de Verborgen orde
- Term philosophos: “ik blijf zoeken en nadenken, tot ik de werkelijkheid begrijp”
- Werkelijkheid kan uitgedrukt worden in getallen en hun onderlinge verhoudingen
- Harmonie der sferen (muziek
- Idee van reïncarnatie van de ziel
- Stelling van Pythaogoras (a²+b²=c²)
Parmenides: het eeuwige “zijn
1 Centraal staat de vraag naar het zijn (ontologie)
2 Beroemdste uitspraak: “Alles (het Zijn) is één en onvergankelijk en aan zichzelf gelijk”
- Al het tijdelijke verschijnt in het eeuwige zijn
- Denk aan de metafoor van een computerscherm
Herakleitos: de voordurende “wording” of verandering
Bijnaam: “de Duistere”, omwille van diepe uitspraken
- Alles vloeit (pantha rei)
- Je kan nooit tweemaal in dezelfde rivier stoppen
- Oorlog is vader van alles
De Logos is het principe achter de steeds veranderende werkelijkheid
Rivier, vuur en oorlog als metaforen voor verandering
Een vergelijking met taoïsme (Tao is de orde en de tegenstelling yin-yang de dynamiek), ligt voor de
hand
, 4 Filosofie notities
Democritos
1 Alles bestaat uit niet-deelbare partikels: a-tomos
- Atomen klitten samen en komen los
- Verschillen in zwaarte: zwaardere = materie en lichtere = gedachten
2 Deze visie maakt hem tot de eerste filosofische “materialist”
Doel filosofie binnen sociaal werk
- Verruimende en transformatieve kracht van filosofie
- ‘Reflective practitioners’: zelfreflectie bij handelen/beslissen is cruciale competentie als je met
mensen werkt
o Mentale kracht
o Zingeving
o Nuttige vaardigheden op vlak van spreken, kritisch denken, argumenteren, morele
keuzes
o Basisvaardigheden op vlak van zelfreflectie, pluralisme, openheid, burgerschap en
praktische wijsheid
Gnothi seauton, ken jezelf
= Inscriptie aan de ingang van orakel van Delphi voor Hod van het licht Apollo (navel van de wereld)
Zelfkennis als voorwaarde tot wijsheid
11 verschillende invalshoeken/vertalingen dan die vraag