THEMA 15: HART
1) ENKELVOUDIGE CIRCULATIE
-> waar komen we vandaan? Ontognie, fylogenie?
-> het begon allemaal heel eenvoudig met een enkelvoudige bloedsomloop, vinden we enkel
nog bij vissen als dusdanig terug
Figuur: mediaan doorgesneden vis (linkerlichaamswand weggenomen)
-> we kijken op de kieuwbogen, we zien de kieuwfilamenten daar naar caudaal uitsteken
-> onmiddellijk na dat kieuwbogengebied zien we in een driehoek (craniaal van de lever) het hart van
de vis (onmiddellijk na de kieuwen)
Hart moet het bloed over de kieuwen sturen, daar gaat het zuurstof opnemen en van de kieuwen
gaat het rechtstreeks verder naar het lichaam om die zuurstof aan de organen en dergelijke meer af
geven
Hart is heel simpel opgebouwd: een pomp -> we tekenen mediane doorsnede doorheen vissenhart
-> een heel dikwandige spier die we naar caudaal zien uitpuilen, een spier die pompt het bloed in
een bepaalde richting
-> een holle zak met myocard, … = het hartventrikel (de kamer)
bij een vis maar 1 ventrikel!
Uitstroomopening: iets dunwandiger, ander van textuur (gaat al naar bloedvat gaan neigen, en niet
zozeer naar spier)
-> begin is bulbeus opgezet (het is een buis die opzet voordat we naar een eigenlijke arterie
vertrekken) = bulbus arteriosus (bolle structuur voordat we naar buisvormige structuur gaan)
Arterie = slagader
-> bloedvaten die bloed van het hart wegdragen en dus die slag die het hart genereert bij elke
klopping, die slag mee doen drijven, mee opvangen in hun systeem)
-> bloed dan verdeeld over capillairen, haarvaatjes, gaat puls gaan verliezen
Vene = aders
-> wat terugkeert stroomt met een zekere, gelijkmatigere tred?
Wat daar uitkomt is de werkelijke lichaamsslagader van het dier, moet nog over de kieuw passeren en
zit ventraal in het dier -> duiden we bij de vis aan als ventrale aorta
Vanuit ventrale aorta gaat het over de kieuwen heen (gaat naar kieuwen: zuurstofopname) -> vanuit
daar gaan we naar het lichaam (is in 1 rechtstreekse beweging! We keren niet terug naar het hart
zoals bij vogels, zoogdieren of andere diersoorten)
Finaal komt alles terug (wordt langs alle kanten in het lichaam aangevoerd) door een veneus systeem
die een beetje aan die lever ligt, beetje zelfs dwars kan liggen op het geheel
Dwars systeem met bloedvat: mondt uit in een ruimere holle ruimte = sinus, een hele ruime veneuze
collector (verzamelvat van bloed)
-> moet niet enkel dicht bij het hart zijn, elders vinden we ook nog bloedvaten terug
Hier de sinus venosus: Dé sinus bij het hart
Mondt uit in een voorkamer = atrium, die welft beetje overheen die bulbus (langs 2 kanten)
voordat we daar in uitmonden
,Tussen die voorkamer en die kamer hebben we een kleppensysteem: atrioventriculaire klep
-> bij vissen zit er nog een klep (niet zozeer op de plaats waar we die bij zoogdieren gaan aantreffen)
maar wel op overgang van sinus venosus naar het atrium: sinu-atriale klep
=> beide kleppen hebben dezelfde functie: moeten verhinderen dat op het moment dat die ventrikel
gaat samentrekken: atrioventriculaire klep slaat dicht en bloed kan enkel maar via de aorta naar
buiten stromen
=> op moment dat atria samentrekt om bloed in ventrikel aan te bieden moet de sino-atriale klep
gaan sluiten om te vermijden dat het bloed in de omgekeerde richting terugstroomt
Sino/sinu-atriale klep: iets wat we bij ons (zoogdieren) en vogels gaan zien verdwijnen, die opening
(sinus zal mee opgenomen worden in atrium)
Bulbo-ventriculaireklep:
Een klep die op overgang zit in het uitstroomgebied zal meer gaan uitbreiden -> afhankelijk
van vissensoorten, diersoorten, kraakbeenvissen of beenvissen zal het een enkelvoudige of
een deftige uitgebouwde klep of verschillende structuren zijn
-> moet verhinderen dat het bloed bij het relaxeren van het ventrikel (wanneer het ventrikel
weer bloed aanzuigt, dan moet het van het atrium komen) dat het dan weer gaat
terugstromen
-> voorloper van onze semilunaire kleppen
Dus enkelvoudige circulatie:
1) Bloed komt toe in het hart via de sinus venosus
2) Atrium pompt dat in het ventrikel, ventrikel is zware krachtige pomp die het via bulbus
arteriosus, ventrale aorta over de kieuwen naar het lichaam stuurt en zo een 1 enkelvoudige
lus (loop) maakt van hart, naar lichaam, naar hart terug
Wij, als zoogdieren en vogels even goed hebben een volledig gesloten, dubbele bloedsomloop (het
bloed dat in de circulatie treedt moet 2 keer het hart passeren voordat het op hetzelfde punt weer
kan uitkomen)
-> kleine bloedsomloop dat over de longen gaat (lagedruksysteem)
-> grote bloedsomloop die over het lichaam gaat (hogedruksysteem)
Komt omdat anders dan kieuwen die in het water hun zuurstof halen (water met een zekere druk,
tegendruk, weerstand) dan is een enkelvoudige bloedsomloop onder hoge druk geen enkel probleem
De druk die het hart genereert, bloed stroomt in de kieuwen onder heel hoge druk maar het milieu
waarin de vis zich bevindt (water) geeft een even sterke druk terug (dat is geen probleem)
Als wij als zoogdier onder dezelfde hoge druk bloed naar de longen zouden sturen dan sijpelt dat
bloed door die haarvaatjes van de longen in onze longen (we zouden verdrinken in ons eigen plasma
en in ons eigen bloed) -> we moeten dat onder hele lage druk houden, die scheiding (die membraan
die lucht/lichaam, lucht/longscheiding, lucht/longcirculatie) is veel fragieler en we moeten onder een
veel lagere druk daar het bloed gaan aanbieden => dubbel gesloten systeem
Lage druk is onvoldoende om alle uithoeken van het lichaam te bereiken, dus het bloed moet
terugkeren naar het hart, in een hogedruksysteem terecht komen en zo kan het lichaam dan bediend
worden van de nodige zuurstof
Reptielen en amfibieën hebben iets tussen de 2: ‘zijn aan het evolueren van een enkelvoudige naar
een dubbele, gesloten circulatiesysteem’ = NIET CORRECT (hebben een halfgesloten systeem)
,-> ze hebben een heel ingenieus systeem om hun manier van leven (zijn poikylotermen, ectotermen)
en metabolisme draait op heel ander niveau dan dat van zoogdieren en vogels
Kunnen door dat hart en de volumes die ze daar in gaan aanbieden te sturen handig inspelen op het
feit dat ze eens een keer minder zuurstof nodig hebben, of eens een keer extra veel zuurstof nodig
hebben door die circulaties die niet volledig van elkaar gescheiden zijn
-> nog meer gespecialiseerd, niet zozeer een tussenvorm!
-> inspelen op zaken die hun metabolisme opdringen
-> we zien de verschillende kieuwbogen links en rechts
-> onder het kieuwdeksel beter te zien: waarop dan kieuwfilamenten ingeplant staan in 2 rijen (hele
lange structuren die we vinden onder de borstvinnen)
Tussen dat systeem in vinden we ventraal het hart (er midden in)
-> we zien nog net de apex, de punt van de ventrikel naar ons toe wijzen
Bloed van lichaam komt van lever af, van verschillende bloedvaten hier toe in sinus venosus (atrium),
gaat naar de ventrikels en wordt dan overheen die kieuwbogen gestuurd (met de verschillende
kieuwboogarteriën op de kieuwbogen gestuurd)
-> gaat over de kieuwfilamenten: zuurstofuitwisseling en dan gaat het bloed verder via de dorsale
aorta (ventraal van de wervelkolom) richting lichaam gestuurd
Eenvoudig, simpel, 1 toertje en we zijn rond
-> kieuwen baden in het water, daar is voldoende tegendruk om die druk die het hart al creëert om
het lichaam te kunnen voorzien om daar niet te veel schade aan te richten
-> bij ons, zoogdieren en vogels die in een luchtomgeving ademen: die bloedvaten tot luchthoudende
ruimtes moeten gaan brengen is het risico op doorsijpelen van bloed (excidaten, transcudaten) en het
verdrinken in uw longen is vele malen groter!! Druk moet heel laag gehouden worden!
=> een aanpassing van dit systeem naar een dubbele circulatie is vereist: opdelen van primitieve hart
in 2 systemen (lage druk naar longen en hoge druk naar lichaam)
3) BASISBEGRIPPEN BLOEDVATEN
-> introductie circulatiestelsel
-> aders en slagaders
- Slagader = arterie
het gele, elastische, is uitrekbaar, geeft zekere soepelheid en dikte van de wand
is een vat dat blijft openstaan op doorsnede mochten we dat insnijden
Vat dat het bloed wegbrengt van het hart richting lichaam
glad van oppervlak
Doorsnede: iets dikwandigs, afhankelijk van hoe ver we van dat hart zitten ten opzichte van
het lumen toch wel een serieus dikke wand die veel elastine bevat (zeker dicht bij het hart)
om telkens dat kloppen van het hart (SLAGader) op te vangen -> wand geeft mee telkens bij
die puls, druk die gegeven wordt en het bloed stroomt daar in
, Rood op tekeningen is niet noodzakelijk de kleur van arteriën
Rood -> het bevat zuurstofrijk bloed (is in meeste gevallen een arterie), maar arteriën die
wegleiden van het hart en naar de longen gaan, gaan zuurstofarm bloed wegvoeren en
daardoor moet de kleur officieel ook omgedraaid worden
Een arterie is kleploos behalve op zijn aanzet naar het hart
- Zenuw
Fijne bestreping overlangs (elke individuele zenuw, zenuwbundel zie je daarin lopen) -> te
zien op foto net onder de slagader
- Ader = vene
Hetgeen van de kop terug komt in die hals (vena jugularis)
Voert het bloed terug naar het hart
-> deze definitie klopt niet altijd (poortaders)
Niet elastisch! Geeft weinig mee, als je er aan trekt kan dat scheuren
Dunwandig insnijden heel makkelijk, terwijl je bij arterie toch al meer moeite moet doen
Zit geen puls (geen drive) achter om bloed te sturen -> je mag er van uitgaan als we de vene
overlangs treffen dan ga je bij die venen die van het lichaam en de ledematen terugvinden ga
je kleppen terugvinden
-> om de zoveel stappen venenkleppen die toelaten dat het bloed in 1 richting stroomt, maar
dichtslaan mocht het bloed willen terugkeren
We zijn zeker (spiercontractie, meer bloeddruk die vanuit capillaire bed komt) dat het bloed
naar het hart opschuift en niet blijft poulen, blijft hangen ergens op een bepaald niveau
-> werken de kleppen niet meer: spataders, gaan kronkelig gaan opzetten en verwijden
(bloedvat dat wijder wordt -> kleppen werken niet meer) bloed blijft daar staan
-> je ziet die kleppen doorschemeren doorheen de wand
Arterie en vene zijn 2 tegenhangers
-> als je arterie van een lidmaat en de naastliggende vene kan beschouwen, dan gaat die
vene altijd volumineuzer zijn, maar dunwandiger!
Door die wand kan je meestal heen kijken: je kan het inwendig bloed zien (! Fijne arteriën,
kan je ook door kijken)
Als je van een arterie naar een vene gaat, ga je overheen een capillair netwerk (een netwerk
van haarvaten)
-> je kan dat netwerk (een lichaamsregio die je wilt bevloeien) omzeilen door een by-pass
(een shortcut) te maken tussen de arterie die enerzijds toevoert en de vene die anderzijds
afvoert (we passeren dan het weefsel dat zit te hunkeren naar voedingsstoffen niet!)
Bv oppervlakkige lagen van de huid -> we kunnen verwachten dat we in koude
omstandigheden graag die bloedvaten toesnoeren (waar moet bloed dan passeren? Goed
mogelijk dat we dan over een shunt of een anastomose gaan passeren)
