2. Tweede helft 19de eeuw
(Positivistisch) realisme
Flaubert
1821-1880, positivistisch en esthetisch realisme in de Franse literatuur
Heeft grote aversie voor het positivistisch realisme
Zijn grote voorbeeld is Gautier die de voorman is van de kunst-om-kunstbeweging
Flaubert vindt dat men de werkelijkheid tot schoon moet omvormen door middel van het
eindeloos schaven aan de taal
Hij is een ‘realist’ in de mate waarin hij de werkelijkheid van zijn eigen tijd weergeeft in
werken zoals Madame Bovary (1857), L’éducation sentimentale (1869) en Un coeur simple
(1877)
Tegelijkertijd is zijn werk geen afbeelding van de werkelijkheid, die hij walgelijk vindt. Hij kijkt
zo lang naar de werkelijkheid tot hij een vision intérieure krijgt waardoor hij de
geobserveerde realiteit in de meest adequate taal kan omzetten
Hij is wel ten volle ‘realist’ wanneer hij de werkelijkheid benadert vanuit het standpunt van
de ‘onbewogen verteller’
De term van toepassing op werken zoals Salammbô (1862) is niet positivistisch realisme
maar esthetisch realisme
Zijn laatste roman is Bouvard et Pécuchet (1880) die postuum wordt gepubliceerd, het is een
parodische roman waarin Flaubert het positivisme hekelt (bleef onvoltooid)
Jules en Edmond de Goncourt
Jules 1830-1870 en Edmond 1822-1896, positivistisch en esthetisch realisme in de Franse
literatuur
Vooral bekend om hun grote kennis van de kunst uit de 18 de eeuw
Het zijn verzamelaars van Japanse gravures en Chinese snuisterijen
Hun stijl wordt bestempeld als style artiste en we moeten hen daarom benaderen vanuit het
paradigma van het ‘esthetisch realisme’
Een van hun werken heet Germinie Lacerteux (1865) wat een klinische studie van het
dubbelleven van een dienstmeisje is die langzaam aftakelt
Andere werken die ze samen schreven zijn Soeur Philomène (1861) en Renée Mauperin
(1864)
Na de dood van zijn broer, publiceert Edmond nog Les frères Zemganno (1879)
George Eliot
1819-1880, positivistisch en esthetisch realisme in de Engelse literatuur
Vrouwelijke auteur die vaak schrijft over dingen die zich afspelen buiten haar tijd
Ze staat onder invloed van het positivisme in die zin dat ze wetenschappelijke verklaringen
voor wat op aarde gebeurt verkiest boven bovennatuurlijke, metafysische denkbeelden
Staat ook onder de invloed van godsdienstfilosoof Feuerbach
Ze vertrouwt ook in vooruitgang van de menselijkheid
Is de auteur van The Mill on the Floss (1860), Middlemarch (1871-1872), Adam Bede (1859)
en Silas Marner (1861)
1
, Op het einde van haar leven werd ze enorm gefascineerd door het jodendom en schreef ze
nog Daniel Deronda (1876)
Fontane
1819-1898, positivistisch en esthetisch realisme in de Duitstalige literatuur
Door zijn werken bereikt het Duitse realisme een Europees niveau
Las veel Flaubert, Dickens… maar ook naturalisten zoals Zola
Zijn boeken Irrungen Wirrungen (1888), Frau Jenny Treibel (1892) en zijn bekendste boek
Effi Briest (1895) worden gezien als Gesellschaftsromane dat een zedenstudie is maar die
niet de relatie tussen een individu en de maatschappij studeert (Bildungsroman), maar een
beeld brengt van een hele maatschappij in meerdere van zijn geledingen tegelijk
Gontsjarov
1812-1891, het Russisch realisme
Auteur van Oblomov (1859) waarin hij de typische techniek van het ‘metonymische detail’
toepast d.w.z. een kleine bijzonderheid die een personage kenmerkt is beter dan een lange
beschrijving (bv stem van een schurk)
Toergenjev
1818-1883, het Russisch realisme
Brengt grootste deel van zijn leven door als schrijven buiten Rusland (eerst Berlijn, dan Parijs
en dan Baden-Baden)
Wordt verliefd op de Franse zangeres Pauline Viardot
Met Toergenjev begint de grote doorbraak van de Russische literatuur in Europa
Zijn kortverhalen zijn Eerste liefde (1860) en Lentebeken (1872) die tot zijn beste werken
worden gerekend
Zijn belangrijkste romans zijn Het adelnest (1859) en Vaders en Zonen (1862)
Zijn romans volgen meestal vast stramien, dat de invloed van het Frans realisme verraadt:
het centrale personage wordt uitgebreid en objectief geïntroduceerd met biografische
gegevens, dan volgt de handeling, gevolgd door een epiloog waarin de verschillende
verhaallijnen kort worden afgewerkt
Ook vaak prachtige natuurbeschrijvingen
Tolstoj
1828-1910, het Russisch realisme
Reist uitgebreid door Europa voor hij zich vestigt op zijn landgoed waar hij een school voor
kinderen van boeren sticht en zelf het lesmateriaal voorziet
Schreef novellen en romans, waarvan bekendste bundel Verhalen van Sebastopol (1855-
1856) is
Twee romans die boegbeeld van Russisch formalisme vormen zijn Oorlog en Vrede (1865-
1869) en Anna Karenina (1877) die beide Geschellschaftsromane zijn
Volgens hem wordt geschiedenis geschreven door gewone mensen en vormt de familie de
kern van de Russische maatschappij
2
