H5: Psychopathie
1. Psychopathie: een omkadering
Guy
o Guy is midden 30 en zit een gevangenisstraf voor moord op zijn zakenpartner uit.
Hoewel er sterke evidentie tegen Guy was, pleitte hij onschuldig. Guy toont geen
spijt naar het slachtoffer en zijn familie toe.
o In de gevangenis kan Guy levendig vertellen, maar vaak eindigen conversaties toch in
discussies/ruzies. Hij is opvliegend en heeft gewelddadige uitbarstingen als de zaken
niet lopen zoals hij het wenst. Medegevangenen behandelen hem met angst en
respect.
o Guy heeft tientallen eerdere feiten. Op 11 jaar werd hij gepakt toen hij een
klasgenootje probeerde te verdrinken omdat hij zijn zakgeld niet wou afstaan. Guy
heeft nooit een job langer dan twee weken kunnen behouden. Guy is nooit getrouwd
maar heeft verschillende relaties gehad. Hij trok bij de partner in, maar vertrok terug
na enkele maanden. Hij stelt dat hij altijd monogaam is geweest omdat hij nooit op
twee plaatsen tegelijk kan geweest zijn.
Geen schuldgevoelens of spijt van zijn daden
Moeilijk sociale relaties behouden > mensen met psychopathische trekken
kunnen wel degelijk relaties aangaan
Opvliegend en geen structuur in zijn leven
Houding ten aanzien van zijn relatie: hij gaat altijd weg (kunnen relaties
aangaan, maar toch vaker sneller vertrekken na enkele uren of maanden)
Monogaam want kan niet op 2 plaatsen tegelijk zijn
Meer psychopathische trekken, maar Sven ook (middelengebruik, verslaving
vaak dan die trekken)
Sven
o Sven is midden 30 en zit een gevangenisstraf voor moord uit. Sven heeft altijd een
erg opvliegend karakter gehad, en deze keer is de zoveelste caféruzie uitgemond in
moord. In een ruzie heeft Sven het slachtoffer een gebroken fles in de hals geduwd.
o In de gevangenis heeft Sven veel conflicten met cipiers en medegedetineerden
omwille van zijn opvliegendheid.
o Sven heeft een tiental eerdere feiten, beginnende bij winkeldiefstal op zijn 17j. Ook
op jongere leeftijd vertoonde Sven echter al moeilijkheden: vanaf zijn puberjaren
loog hij vaak, liep hij weg van thuis en haalde hij baldadigheden uit (vandalisme). Op
16j stopte Sven met school en begon hij te werken. Sven dronk veel en kwam
daarom niet steeds opdagen op zijn werk. Omwille van financiële zorgen begon Sven
te dealen (marihuana).
o Sven heeft een vriendin. Ondanks zijn drankmisbruik en de financiële problemen
heeft de relatie stand gehouden. Hij heeft 2x een affaire gehad maar deze
afgebroken, omdat hij er zich schuldig bij voelde.
Weet niet of hij spijt heeft, maar wel in staat om spijtgevoelens te hebben
Hij is opvliegend
78
,1.1 Psychopathie vanuit een geschiedkundig kader
Persoonlijkheidsprofiel waar al veel eerder sprake is geweest, artsen merkte het al op en lijkt
sterk op wat wij er nu over verstaan
Pinel (1801/1806): “Manie sans délire” & “Manie raisonnante”
o Verschillende geschriften die beantwoorden aan de kenmerken van psychopathie dat
wij beschrijven, lijkt altijd te blijven bestaan
o Term psychopathie bestaat nog niet lang
o Ik zie in de psychiatrie een beeld van mensen die niet beantwoorden aan typisch
psychiatrisch zoals mensen met wanen, hallucinaties, verstandelijke beperking..
maar wel problematisch gedrag, weinig controle over eigen emoties en stellen
probleemgedrag en daardoor opgenomen > impulsief en antisociaal gedrag
o Na Pinel ook nog veel die dat beschreven = intercultureel gegeven maar gebruikte de
term niet
o Psychopathie is een psychopathologie (= alle mogelijke psychische problematieken
waarvan psychopathie eentje is)
“… who at no period gave evidence of any lesion of the understanding but who were under
the domination of instinctive and abstract fury, as if the faculties of affect alone had
sustained injury”
Impulsief en antisociaal gedrag met negatieve gevolgen voor zichzelf en anderen;
Besef van de destructieve aard
Hervey Cleckley
Hervey Cleckley = grondlegger van psychopathie
o Over alles settings heen cliënten die een gelijkaardig persoonlijkheidsprofiel stellen
> boek: The Mask of Sanity (1941, 1988)
o Basiswerk kan je online raadplegen
o Allerlei verschillende soorten mensen, vandaag gaat men er nog steeds vanuit dat
mensen met psychopathie in forensische setting komen > ook in algemene populatie
Chaos Nood aan afgebakende kenmerken
o Hoe bepalen of iemand aan dat persoonlijkheidsprofiel voldoet
Klinische en forensische cases
o Keek vooral naar mensen die al gewelddadige delicten gepleegd hebben
16 kenmerken die hij al basiskenmerken van psychopathie beschouwt
o 1. Oppervlakkig charme & normale intelligentie
Idee bij hoogintelligente, zijn niet slim en sluw
Geen psychose zijn, slechts beperkte groep, niet hetzelfde als psychopathie
o 2. Afwezigheid van irrationele denkprocessen & wanen
o 3. Afwezigheid van ‘nervositeit’ of neurotische kenmerken
o 4. Onbetrouwbaar
o 5. Leugenachtig en oneerlijk
o 6. Gebrek aan schaamte & schuld
o 7. Onvoldoende gemotiveerd antisociaal gedrag
79
, o 8. Gebrekkig oordeel & leert niet uit ervaring
o 9. Pathologische egocentriciteit & geen vermogen om lief te hebben
o 10. Arm aan affectieve reacties
o 11. Geen inzicht
o 12. Niet reactief binnen interpersoonlijke relaties
o 13. Grillig & weinig uitnodigend gedrag met / zonder alcoholmisbruik
o 14. Suïcide wordt zelden uitgevoerd
Soms of vaak wel dreigen maar die gebruiken dat vooral in met
manipulatieve doeleinden, manier om te bekomen wat ze willen
Zien zichzelf veel te graag om zelfmoord te plegen
o 15. Seksleven = onpersoonlijk, triviaal & slecht geïntegreerd
o 16. Kan geen levensplan volgen
Oorzaak: affectief deficit
o Citaat uit boek: “Vexation, spite, quick and labile flashes of quasi-affection, peevish
resentment, shallow moods of self-pity, puerile attitudes of vanity, and absurd and
showy poses of indignation are well within his emotional scale and are freely
sounded as the circumstances of life play upon him. But mature, wholehearted
anger, true or consistent indignation, honest, solid grief, sustaining pride, deep joy,
and genuine despair are reactions not likely to be found within this scale.” (pg. 348)
Emotioneel probleem/tekort: niet in staat om normale emoties te ervaren,
verdriet en angst is vreemd > kan leiden tot antisociaal gedrag, roekeloos
gedrag of soms zelf cirmineel gedrag
Niet van overtuigd dat iemand met zo’n psychopathisch profiel overgaan
naat dergelijk crimineel gedrag, hoeft dus niet noodzakelijk
Kan in algemene populatie voorkomen
Crimineel gedrag? !!
o Stelde dat in vraag: geen basis kenmerk
o Wel antisociaal gedrag zoals andere kwetsen bijvoorbeeld
o Zijn we uit het oog verloren
De DSM
Eerste DSM kwam sterk overeen met Hervey > begon nadruk te leggen op behaviorisme:
meer aandacht aan objectieveerbaar gedrag vb. psychische symptomen die wij moeten
afleiden zoals emoties ervaren is een subjectieve interpretatie dus symptomen die
observeerbaar zijn, niet meer sociopathie, maar die hieronder:
DSM-IV, DSM 5: “Antisociale Persoonlijkheidsstoornis” - criteria (min. 3; <15j -> sprake van
gedragsstoornis voor leeftijd van 15 jaar anders niet deze stoornis, heel hun leven lang al
problemen stellen > in werkelijkheid zelden toegang tot jeugd):
o 1. Zich niet conformeren aan de norm
o 2. Oneerlijkheid
o 3. Impulsiviteit & onvermogen vooruit te plannen
o 4. Prikkelbaarheid en agressiviteit
o 5. Roekeloze onverschilligheid voor de veiligheid van zichzelf of anderen
o 6. Constante onverantwoordelijkheid
o 7. Ontbreken van spijtgevoelens
80
