Wetenschappelijk denken
Contact 1 : introductie H1_H8 – start H7
• Doel v wetenschappelijk denken
è Basiskennis en vaardigheden ivm onderzoeksmethodologie verwerven/toepassen/verdiepen
è Begrijpen v en verantwoord/kritisch omgaan met (medisch gericht) wetenschappelijk onderzoek
ð Belang v wetenschappelijke attitude binnen universitaire opleiding en beroepsleven
ð Levenslang leren als basisattitude
è Inzicht in de grote (re)evoluties vh (wetenschappelijk) denken doorheen geschiedenis in relatie tot
belangrijke ontwikkelingen binnen levenswetenschappen en geneeskunde
• Eenvoudig competentiemodel
è Heard of à knows about à know à knows how à shows how à does
• Is onze wereld beperkt door ons waarnemings- en bevattingsvermogen?
è Fractals
ð Eindeloze herhaling v wiskundige patronen
ð Expanderende of evoluerende symmetrie
ð Fractals als natuurlijk fenomeen
è Macroscopisch à microscopisch
è Elementair (atomen, kerndeeltjes, golven)
è Mathematisch – theoretisch (priemgetallen, fractals, ruimte)
è Waarneming = (deels) begrensd door technologische en theoretische vooruitgang
ð Wetenschap speelt zich af op grens vd (theoretische) waarneming à tast onbekende af op zoek naar
nieuwe inzichten
• Albert Einstein
è “Wetenschap als existerend geheel is het meest objectieve dat de mens kent. Maar als activiteit, als doel
waarnaar gestreefd wordt is zij even subjectief en psychologisch bepaald als iedere andere vorm van menselijk
handelen. Dat gaat zover, dat de vraag ‘wat is het doel en de betekenis v wetenschap?’ door verschillende
volkeren in verschillende tijdperken steeds verschillend beantwoord wordt.’
• Enkele definities van ‘wetenschap’
è “Wetenschap is zowel systematisch verkregen en geordende objectieve menselijke kennis, als het proces v
kennisverwerving en de gemeenschap waarin deze kennis wordt vergaard. Deze gemeenschap heeft haar
eigen wetenschappelijke methodes en conventies. Wetenschap en technologie zijn belangrijke elementen vd
moderne geïndustrialiseerde samenleving”
è Opzettelijk en doelgericht onderzoek en verwerving v kennis op bepaald terrein, vakgebied of vakwetenschap
è Het verzamelen v kennis door bestudering ve verschijnsel; wetenschappers zoeken naar verklaringen en
proberen bewijzen te vinden
è Alle kennis die we hebben rond bepaald gebied en de systematische manier waarop we verdere kennis
hierrond kunnen verkrijgen
è Wetenschapsbedrijf : het instituut der wetenschap : de universiteiten, hoogleraren en organisatie, …
è Wetenschappelijke activiteit of wetenschapsbeoefening : elke wetenschap houdt zich bezig met beredeneren,
meten, registreren, waarnemen en experimenteren, ordenen en interpreteren, begripsvorming en
verwoording, afleiding en voorspellen, hypothesevorming en -toetsing, evaluatie en planning, …
è Wetenschappelijke producten vdeze activiteit à wetenschappelijke kennis à vormt slechts reconstructie v
deel vd werkelijkheid, opgebouwd uit bep methodiek à reconstructie is systematisch à men tracht steeds
series gelijkvormige vragen te beantwoorden en lacunes in de kennis op te vullen
• Elk wetenschappelijk onderzoek is bepaald door de standaaromstandigheden!
,• Het academisch wetenschapsbedrijf : wie, wat en hoe?
è Professoren/docenten zijn leidinggevende (senior) onderzoekers
ð Zelfstandig academisch personeel (ZAP)
ð Lezen, ontwerpen, schrijven, verdedigen van onderzoeksprojecten
ð Binnenhalen projectfinanciering voor onderzoek (personeel en materiaal)
ð Projectcoördinatie en -administratie
ð Supervisie vh onderzoek en de resultaten
ð Opleiding jonge onderzoekers (masters en PhD studenten)
ð Onderzoek doen en resultaten rapporteren
è Werk aan de “bench”, in het labo, wordt meestal verricht door technici, studenten, PhD studenten,
assistenten en postdocs
• Academische vrijheid
è Met betrekking tot onderzoek omvat de vrijheid te bepalen wat onderzocht wordt, hoe dit onderzocht wordt,
welke resultaten beoogd worden, wanneer het onderzoek beëindigd is, wanneer en op welke wijze
onderzoeksresultaten bekend worden gemaakt
è Houdt in dat wetenschappers niet gedwongen mogen worden uitspraken te doen die ze wetenschappelijk niet
voor hun rekening kunnen nemen
è Geenzins een absolute vrijheid : academische terughoudendheid
• Hedendaagse realiteit
è Meeste wetenschapper zijn niet actief binnen academische instituten
è Veel beoefent aan industriële laboratoria (research & development), militaire instituten, ziekenhuizen of
organisaties die brug staan tussen beleid en academische/fundamentele wetenschap
è Buiten academische setting à deels andere karakteristieken en doelstellingen à toepassingsgericht
è Niet enkel om reconstrueren vd werkelijkheid, maar vooral om de constructie ervan
è Onderzoek voornamelijk gericht op economische of maatschappelijke finaliteit
• Academisch wetenschappelijk onderzoek
è Wil nieuwe diepgaande verbanden ontdekken à veelheid v verschijnselen verklaren (theorie)
è Ondersteund door empirische gegevens verkregen door experimenten, bronnenonderzoek, veldonderzoek of
andere manieren + zo nauwkeurig mogelijke beschrijving daarvan
è Voorspellingen doen + blootstellen aan eventuele weerlegging (falsifieerbaarheid of verifieerbaarheid)
è Resultaten en gegevens openbaar maken + inzichten geven in gebruikte methoden à anderen onderzoek
kunnen controleren en herhalen (reproduceerbaarheid)
è Publiceert uitkomsten + nieuwe inzichten in overzichtelijk wetenschappelijk artikel in wetenschappelijk
tijdschrift of presenteert op congressen
è Geeft beperkingen aan geldigheid v veronderstellingen, methoden en resultaten
è Controleert reproduceerbaarheid v eerdere resultaten v andere onderzoekers + herhaalt experimenten en
andere vormen v onderzoek (wetenschap zuivert zichzelf)
è Bouwt voort op werk v anderen, maar pleegt geen plagiaat en citeert correct met bronvermelding
è Is neutraal, objectief en niet gebonden aan bep ideologie, commerciële onderneming, politiek of godsdienst
è Streeft niet in eerste instantie naar geldelijk gewin
è Is sociale en rationele activiteit : resultaten vaak in groepsverband + altijd in overleg beoordeeld, aanvaard of
afgewezen
è Onderzoekers vaak georganiseerd in nationale en internationale gemeenschappen à regelmatig
wetenschappelijke congressen organiseren ter bespreking v onderzoek
• De wetenschappelijke methode
è Algemene werkwijze in wetenschap à gebaseerd op waarneming, meting, voorspelling, experiment,
verificatie en falsificatie à empirische cyclus
è Elke wetenschap eigen theorieën en methoden en technieken, …
, • !!! Vereenvoudigde empirische cyclus
è Observatie : waarnemen en verzamelen v empirische feiten
è Inductie : formuleren v algemene veronderstelling op basis v observaties; specifiek à algemeen
è Deductie : formuleren specifieke hypothesen; algemeen à specifiek (theorie à hypothese)
è Toetsen : toetsen hypothese aan de hand van een experiment
è Evaluatie : resultaten waarnemen en evalueren à falsificatie of verificatie
è Niet verwachte of onvolledig resultaat à hypothese bijstellen à empirische cyclus wordt meermaals herhaald
vooraleer tot volledige conclusie kan gekomen worden => wetenschap = dynamisch gegeven
è Resultaat :
ð Wetenschappers communiceren nieuwe inzichten via lezingen, discussies en publicaties
ð In toenemende mate ook voor opdrachtgevers zoals de industrie
ð Peer review tijdens debatten, conferenties, symposia en bij publicaties à helpt
wetenschappelijke gemeenschap bereiken vd ‘objectiviteit’ à kwaliteit v wetenschappelijke
methode + interpretatie v resultaten gewaarborgd
ð Onderzoeksresultaten gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften (of als octrooi)
• Quaternaire literatuur
è Populariserende literatuur/kennisbronnen
è Niet meer over origineel wetenschappelijk onderzoek à doel : kennis communicatie op brede schaal
è Tijdschriften, boeken, websites
è Schrijver : wetenschapsjournalist
è Lezer : zeer breed publiek, de ‘geïnteresseerde leek’ als doelpubliek
• Tertiaire literatuur
è Monografieën, boeken, cursussen
è Niet meer over origineel onderzoek à doel : algemene kennis-communicatie (bij)scholing,
zelfstudie, vorming, onderwijs
è Schrijver : autoriteit in discipline & lezer : studenten en geïnteresseerden
• Secundaire literatuur
è Reviews, systematic reviews à samenvatting origineel wetenschappelijk onderzoek
è Schrijver: (meestal) autoriteit op zijn gebied & lezers : wetenschappers (of in opleiding tot)
• Primaire literatuur
è Research artikel, letters à rapportering origineel wetenschappelijk onderzoek
è Zeer specifieke focus rond één beperkte onderzoeksvraag
è Belangrijk communicatiemiddel voor onderzoekers