Economische geschiedenis
Teksten zijn achtergrond informatie --> geen vraag uit de teksten maar is als basis van de uitleg
Open vragen:
- 2 definities (bv. Great Divergence, mercantilisme..: begrippen die om uitleg vragen) en
belangrijk om deze te situeren in de tijd als het kan (eind 19de eeuw/ eind 18de eeuw)
- 2 open vragen (elk op 7 punten):
o Meer inhoudsvraag: bespreek dit, leg uit dat… (bv. ontwikkeling van de bevolking in
de loop van de 19de eeuw.. en transitie)
o Verbandvraag: elementen vergelijken of in relatie brengen met elkaar (bv. vergelijk de
visie van … en .. op vlak van great divergence: persoon 1 zegt A en persoon 2 zegt B en
dat is hetzelfde op vlak X en anders op vlak Y
Geen grafieken!
2 topics:
- Topic 1: economische groei, welvaart en ongelijkheid
o Great Divergence: dat is een debat al hele tijd leeft over economen en ec. Historici en
dan zich toespitst op de vraag: hoe komt het eigenlijk dat wij hier in het westen, en
zeker in West Europa dat wij veel welvarender zijn dan heel wat andere regio’s in de
wereld? Wat zijn de verklaringen daarvoor? Hoe komt dat? Is dat altijd al zo geweest?
En indien niet, vanaf wanneer is west Europa en bij uitbreiding het westen zich dan ec.
Heel sterk gaan ontwikkelen? → we zullen zijn dat daar heel wat theorieën/ visies over
bestaan en dat die visies ontwikkeld door economen en ec. Historici dat die eigenlijk
ook daarheen voorbije 20 -25 jaar ook sterk geëvolueerd zijn. analyse van het verleden
ligt niet vast maar evolueert, kan veranderen, er bestaan meningsverschillen over. Dus
het verleden is ook in beweging en onze visie op wat en hoe de zaken evolueerde
vroeger die evolueert.
o Een van de verklarende elementen daarvoor is de industriële revolutie. Wat hielt die
in? Waarom was die belangrijk? Verbonden daarmee gaan we zien dat zeker in West
Europa in de loop van 2de helft van 19de eeuw dat inkomens toenemen, koopkracht zal
toenemen… dat heeft een effect op demografische ontwikkelingen en ook op het vlak
van consumptie. Luik consumptie gaan we vooral in 2de topic verder uitdiepen.
- Topic 2: consumptie, honger en overvloed
o Consumptiepatronen waarbij we eigenlijk in de diepte zullen gaan kijken naar hoe
voedselssytemen en voedselconsumptie verandert is de voorbije 200 jaar. Waarbij we
een evolutie zien van tekort (honger) naar overvloed en keuze stress tussen wat we
eten en drinken, hoeveel enz.
- Geografisch
o In eerste topic vertrekken we zeer breed en ruim, daar hanteren we een wereld
perspectief maar uiteraard vinden we West Europa wel belangrijk, dat is ons
vertrekpunt.
o Voor 2de topic gaan we verder kijken naar patronen in West Europa maar gaan we nog
wat meer concreter door in te zoomen op ontwikkelingen van consumptie en
voedselverbruik, meer bepaald in België
1
,1 TOPIC 1: ECONOMISCHE GROEI, WELVAART EN ONGELIJKHEID
1.1 HOOFDSTUK 1: THE GREAT DIVERGENCE
= fundamentele vraag: Hoe komt het dat wij vandaag hier in het westen en heel duidelijk in West
Europa en eigenlijk ook hier in Vlaanderen, dat wij zo welvarende regio zijn op vlak van economische
groep, welvaart, gemiddelde koopkracht bevolking?
Is dat altijd al geweest? Zal dat zo blijven? Wat zijn de oorzaken?
Euraziatische en Afrikaanse handelssysteem, 15de eeuw
Deel van de wereld dat in begin 14de eeuw in contact stond met elkaar: reizigers en
handelsactiviteiten.
Toont aan hoe de handelsroutes zich ontwikkelde in deze tijd + wat de belangrijkste routes
waren
Grootste deel van de wereldhandel situeert zich in het verre Oosten: India en China
Grote rode cirkels verwijzen naar …
West Europa ligt in de peridiferie van het economisch systeem
De wereldwelvaart is niet gecentreerd want de kern situeert zich voornamelijk verre Oosten,
West Europa liep achterop
Het is de fundamentele vraag: hoe komt het dat wij vandaag hier in het westen en heel
duidelijk in West Europa en eigenlijk ook hier in Vlaanderen, dat wij zo welvarende regio zijn
op vlak van economische groep, welvaart, gemiddelde koopkracht bevolking? Is da altijd al zo
geweest? Is dat verandert op bepaald moment in de geschiedenis? En hoe moeten we dat
verklaren, wat zijn de oorzaken daarvan?
We gaan een sprong maken in de tijd en we gaan terug naar de 15 de eeuw (jaren 1400).
Dit kaartje toont de contouren van het Euraziatische en Afrikaanse handelssysteem. Deel van
de wereld dat op dat ogenblik, begin 14de eeuw in contact stond met elkaar. Reizigers,
handelsactiviteiten en dit kaartje illustreert hoe de handelsroutes zich ontwikkelde in deze
periode. Wat de belangrijkste routes waren. De belangrijkste metropolen (steden en
consumptiecentra) eigenlijk ook.
Als je goed kijkt naar kaart dan zie je dat het overgrote deel van de wereldhandel op dat
moment, dat die zich situeert in het vere Oosten (India, China). Je zit dikke zwarte cirkels en
rode cirkels, die verwijzen naar handelskernen, economische groeipolen van die tijd. We zien
die in het huidige India, China, Verre Oosten, ook het midden Oosten, Noord-Oost Afrika zien
we duidelijk en oosten van middelandse zee wat vandaag Egypte is en dergelijke meer, het
zuiden van Turkije. West Europa ligt in periferie van wereldeconomisch systeem van 15 de
eeuw.
→ dus is de wereldwelvaart hier (West Europa) altijd heel sterk geconcentreerd geweest? Nee,
wanneer we terug gaan naar begin van 15de eeuw, zoals deze kaart laat zien, zien we dat de
kern van wereldeconomie zich vooral situeert midden Oosten, verre Oosten en West Europa
hinkt wat achterop.
2
, Verandering door beslissing aan het hof van de Keizer
Toont reizen die de Chinese admiraal uitvoerde
Rond de 15de eeuw werden er verschillende reizen gedaan, zie rode lijnen
o Om handelscontacten aan te gaan
o Goederen te exporteren
o Kijken naar interessante grondstoffen
In 1433 beslist de Chinese Keizer te stoppen met de handels- en exploratie reizen + sluit zich
op binnen de eigen grenzen want wil zo weinig mogelijk politiek-cultureel laten beïnvloeden
o Belangrijke beslissing! Anders hadden andere mensen verder ontdekkingen gedaan
▪ Waarom? Moeilijk om vat op te krijgen. Historisch 2 redenen:
• Het Chinese Hof had schrik dat door het in contact komen met andere
culturen, gemeenschappen.. dat men intern kritiek zou krijgen op het
sterk gebouwde hiërarchische rijk van China. Schrik dat de positie van
de chinezen zou afgenomen worden
• Schrik op cultureel lak dat er te veel beïnvloeding is. Men wou de
authentieke Chinese cultuur beschermen van buitenlandse invloed
Daar komt verandering in en een van de elementen die hiervoor zorgt is een beslissing die
genomen wordt in 1433 aan het Hof van de keizer in China. Wat is er beslist? Aan de hand van
dit kaartje kan hij dit uitleggen.
Dit toont de reizen die de Chinese admiraal Zheng He (zeer beroemd), uitvoerde tussen 1405
en 1433. je ziet dat vanuit China dat men de regio rond Indische oceaan, de Arabische zee,
Noord/Oost Afrika dat men die geleidelijk aan, die eerste decennia van 15 de eeuw is gaan
verkennen en exploreren. Dat duiden die rode pijltjes aan, verschillende reizen/expeditie. Niet
om die regio’s te veroveren maar om handelscontacten aan te gaan om goederen te
exporteren, om te kijken of er interessante grondstoffen zijn en dergelijke meer.
Je ziet ook dat men al heel ver de Rode zee was op gevaren, dat men Noord/ Oost Afrika tot
aantal belangrijke steden had verkend.
MAAR in 1433 beslist de Chinese keizer om te stoppen met die handels- en exploratiereizen.
Dat is heel belangrijke beslissing geweest omdat hoogst waarschijnlijk, mocht dat niet het
geval zijn geweest, Zheng He en zijn opvolgers de Afrikaanse kusten verder zouden hebben
geëxploreerd naar zuiden. Zij zouden kaap de goede hoop hebben geroomd, en via West kust
van Afrika, Noordwaarts getrokken richting Middellandse zee, Zuid Europa en West Europa.
Dan zouden de waardenverhoudingen tussen Oosten en het Westen er misschien wel
helemaal anders hebben uitgezien, mochten de Chinezen hun exploratiereizen hebben
verdergezet.
Waarom? Omdat in deze periode de sterkte van de Chinese militaire vloot en van Chinese leger
bij uitbreiding, veel krachtiger was (sterker) dan wat de Europese natiestaat van dat moment
konden naar voor brengen
3
, Dus heel belangrijke beslissing want op hetzelfde moment, vanaf begin 15 de eeuw, midden
15de eeuw zien we ook dat voornamelijk Zuid Europese naties geleidelijk aan zullen beginnen
om de wereld Zuidwaarts te gaan verkennen. Het is die beslissing die een aantal elementen
heel sterk heeft beïnvloed.
Iets wat we nog niet hebben beantwoord is de vraag: waarom werd die beslissing genomen?
Waarom vond de Chinese keizer dat er moest gestopt worden?
Moeilijk om vat op te krijgen, heel onduidelijk. Historici schuiven doorgaans 2 redenen naar
voor.
o 1ste reden zou zijn dat de Chinese keizer of Chinese Hof schrik had dat door het in
contact komen met andere culturen, met andere gemeenschappen, met andere
manieren om je samenleving te organiseren, dat men eigenlijk intern kritiek zou gaan
krijgen op het strak geleide, georganiseerde hiërarchisch uitgebouwde Chinese
keizerrijk. Dat er misschien meer inspraak in andere landen die men dan ging
ontdekken, dat die ideeën voor wat meer inspraak, dat die ook China zouden binnen
sijpelen en dat daardoor de positie van de keizer ondergraven zou worden. beetje uit
behoudt van eigen positie dat men zich wat wou afsluiten, soort van politiek
isolationisme.
o 2de verklaring die men wel eens naar voor schuift is eigenlijk dat men ook op cultureel
vlak schrik had voor beïnvloeding vanuit die andere culturen die men ging ontdekken,
waarmee men in aanraking zou komen. Dat er een soort van kruisbestuiving zou
komen en men wou de authentieke Chinese traditionele cultuur die men superieur
vond, men wou die beschermen van buitenlandse invloed.
Waarschijnlijk combinatie van verschillende factoren maar in elk geval 1433 China sluit zich
voor meerdere eeuwen op binnen eigen grenzen. Ze willen zo weinig mogelijk
politiek/cultureel beïnvloed worden door andere naties. Pas in loop van 19 de eeuw met de
opiumoorlogen, dat Westerse naties er echt in zullen slagen om China binnen die Westerse
invloed sfeer binnen te trekken
1.1.1 INLEIDING
- 15de eeuw keerpunt in de wereldgeschiedenis
▪ 1433: Chinezen staken overzeese verkenningstochten en dat biedt ruimte aan
Europese natiestaten en zo gaan zij verkenningstochten beginnen uitvoeren
▪ 1492: Columbus ‘ontdekt’ Amerika
▪ Grote rijken (Islam, India, China, Europa) vele gelijkenissen
- Vanaf 1500 meer contacten op wereldschaal – Globalisering – meer handel op wereldniveau
- Versneld vanaf 19de eeuw = Industriële Revolutie
- ‘The Rise of the West’ & ‘The Great Divergence’ (Huntington)
▪ Wanneer: 1750, 1800? Of vroeger?
▪ Oorzaken? Verklaringen?
Beslissing Chinese biedt ruimte aan Europese natiestaten in eerste instantie Italië en Spanje,
tweede instantie ook Frankrijk, Groot-Brittannië, Nederland en dergelijke die zullen in de loop
van de latere 15de eeuw – 16de eeuw, gaan zij overzeese verkenningstochten beginnen
ontwikkelen.
In 1492 lijdt tot de ontdekking van Amerika maar ook de Portugese, Spanjaarden zullen op en
rond Afrikaanse continent steeds actiever zijn. wat dan lijdt tot de ontdekkingsreis vasco da
gama, van mage laam enz.
We zien in deze periode dat je 4 grote rijken hebt in de wereld die daarom niet strak
hiërarchisch georganiseerd zijn en zeker niet in Europa.
4
