Les 1: Inleiding
1. Onderzoek?
Onderzoek = Een systematisch proces (volgens bepaalde logische/chronologische stappen tewerk
gaan) van:
- Vragen stellen → een onderzoeksvraag formuleren (of een hypothese)
- Vragen beantwoorden → de juiste onderzoeksmethode bepalen en toepassen daarvoor
- Aantonen dat je antwoorden valide zijn → publiek overtuigen dat je onderzoeksresultaten
betrouwbaar zijn
- Onderzoeksresultaten delen → het publiceren en het beschikbaar maken voor een breder
publiek (bv: presentatie, …)
➢ Toelaten om je onderzoeksresultaten door anderen kritisch te laten verwerken, lezen
en kijken. Zich openstellen voor kritiek
1.1 Sociaalwetenschappelijk onderzoek
Academisch onderzoek dat gebruik maakt van de sociale wetenschappen als conceptuele en
theoretische inspiratie voor:
- Het formuleren van onderzoektopics
- Het interpreteren van bevindingen
3 soorten wetenschappen
➢ Sociale wetenschappen = sociologie, politicologie, communicatiewetenschappen,
criminologie…
➢ Exacte wetenschappen = fysica, scheikunde, wiskunde,…
➢ Geestwetenschappen = geschiedenis, letteren & wijsbegeerte, filosofie,…
Wat bestuderen sociale wetenschappers + media- en comm. onderzoekers?
- Wat is de rol van smartphones in de beleving van live events?
- Hoe beïnvloeden sociale media ons sociaal gedrag?
- Is er een generatiekloof in smartphonegebruik?
Hoe worden onderzoek topics bepaald?
- Op basis van maatschappelijke problemen en vragen
- Op basis van bestaande sociale theorieën
- Op basis van de houding van sociale wetenschappers t.o.v.:
➢ De sociale wereld en hoe ze onderzoek beschouwen (los van de sociale wereld waarin we
leven, of als een integraal onderdeel ervan)
➢ De rol van theorie (als iets dat getest wordt in onderzoek of iets dat ontstaat op basis van
onderzoek)
- Vanuit de onderzoeker zijn/haar bestaande kennis over bepaalde fenomenen
,Belang van onderzoeksvragen
- Als sturing van je literatuuronderzoek, je beslissingen over je onderzoeksdesign, type data
die je zal verzamelen en hoe, de data-analyse en hoe je rapporteert over je onderzoek
- Ze zorgen ervoor dat je gefocust blijft
- Ze geven je publiek een goed beeld van waar je onderzoek over gaat
- Verschillende types van onderzoeksvragen mogelijk: beschrijvend, exploratief, verklarend,
design onderzoek
Het belang van kennis over onderzoeksmethoden?
Waarom doen we wetenschappelijk onderzoek?
- Uit nieuwsgierigheid de wereld willen begrijpen en de omgeving willen transformeren
Waarom is het belangrijk kennis te hebben over onderzoeksmethoden?
- Weten welke tools je beschikbaar hebt om je onderzoeksvragen te beantwoorden
- Zoeken naar bewijzen voor beweringen
- Verklaringen voor bepaalde observaties te zoeken
- Om de do’s en dont’s van onderzoeksmethoden te kennen en onderzoeksmethoden correct
te kunnen toepassen
- Om het bewijsmateriaal van iemands standpunt kritisch te kunnen beoordelen
Types van sociaalwetenschappelijk onderzoek
- Fundamenteel/theoriegericht → praktijkgericht/beleidsgericht
- Verkennend, beschrijvend, verklarend
- Experimenteel → niet-experimenteel
- Kwalitatief → kwantitatief
- Transversaal/cross-sectioneel → longitudinaal
- Inductief → deductief
1.2 De rol van theorie in onderzoek
Wat komt er eerst: onderzoek of theorie?
Theorie = verhalen over hoe en waarom verschijnselen
optreden → Ze belichten en verlichten verschijnselen die
men zonder theorie niet zou opmerken, ofwel onbegrijpelijk
zou vinden
Realiteit data = theoretici leggen focus op ideeën en
concepten
Deductie = Wijze van redenen waarbij uit bestaande ‘ware’ kennis door logisch redeneren proberen
nieuwe kennis af te leiden. Je trekt vanuit algemene uitspraken conclusies over specifieke situaties
Inductie = Als je van een waarneming/observatie vertrekt, de waarschijnlijkheid dat zal plaatsvinden,
gegeneraliseerde gevolgtrekkingen uit waarneming → redeneringswijze waarbij aan de hand van
voldoende nauwkeurige waarnemingen tot algemeen geldende uitspraken wordt gekomen
,Het belang van concepten
Concepten = hoofdingrediënten van theorieën1
- De meeste theorieën hebben een centraal concept, bv. Macht, bureaucratie, status, cultureel
kapitaal etc.
- Concepten helpen je onderzoek te verduidelijken
- In communicatiewetenschappen is veel onderzoek gelinkt aan concepten die je niet zo kan
observeren, zoals macht, attitude etc.
Elementen van het sociaalwetenschappelijk onderzoeksproces
1) Literatuuronderzoek
2) Concepten en theorieën
3) Onderzoeksvragen
4) Steekproeven
5) Data verzameling
6) Data-analyse
7) Rapportering
Sociaal onderzoek soms warrig
- Flexibiliteit vaak nodig → makkelijk van 1 methode naar de andere kunnen overschakelen
- Onderzoeksvragen en plannen moeten worden bijgestuurd, onderzoekers moeten zich
aanpassen
- Kennis over methoden en technieken is daarbij enorm belangrijk.
Onderzoeksmethode = techniek om data te verzamelen. De keuze van de onderzoeksmethode
reflecteert keuzes over het type van instrumenten of technieken die hiervoor gebruikt worden
Bv: gestructureerde topiclijst voor interviews,
vragenlijst, …
1
Theorieën → vormen samen een paradigma
, Onderzoeksstrategie
Overzicht verschillende onderzoeksmethoden:
- Gestructureerde interviews
- Zelf in te vullen vragenlijsten
- Gestructureerde observaties
- Kwantitatieve inhoudsanalyse
- Online/ visuele etnografie
- Interviewen voor kwalitatief onderzoek
- Focusgroepen
- Conversatie analyse
- (kritische) Discourse analyse
- Kwalitatieve inhoudsanalyse
- Mixed methods
1. Kwantitatief versus kwalitatief onderzoekstrategie
Kwantitatief:
- Focus op nummers en cijfers
- Je start meestal van een theorie → je
gaat het gedrag van mensen bestuderen
- Vanuit het standpunt van de
onderzoeker → de onderzoek staat op
een bepaalde afstand van wat er wordt
onderzocht; er is een bepaalde afstand
- Er is een veralgemening (macro)
Kwalitatief:
- Onderzoek met woorden te omschrijven,
via gesprekken, observaties met
mensen.
- We gaan meer in de meaning/betekenissen dan in de woorden
- Meer focus op het betekenis geven van mensen
- Dichter bij de mensen staan, in direct contact met respondenten
In realiteit is niet alles zoals hierboven vermeld staat, het wordt te simplistisch voorgesteld
- Theorieën gaan opkomen door het onderzoeksproces
- Je vertrekt vanuit een blank sheet en door onderzoek te doen ga je meer grip op een bepaald
iets te krijgen en ga je het beter leren kennen
