H3: Nieuwe materialen, nieuwe vormen? De opkomst van het gewapend beton
Hoe een eigentijdse architectuurtaal ontwikkelen? => We zagen 2 nieuwe pistes:
VRAAG: Was dat nieuwe architectuur of toch niet?
Er waren veel + punten bij Ingenieursconstructies & AN , Maar er was toch gevoel dat die X volledig
een antwoord konden geven op de vragen vd industriële maatschappij
– Ingenieursconstructies
• Geen referenties meer naar vroegere stijlen
• Zuiver programma en structuur (rationalisme via V-L-D)
• Schaalvergroting
• Gemis van poëtisch gehalte; architecturale ingreep met ingenieursconstructies
– Art Nouveau (vormgeving & technologie)
• Absolute breuk met het verleden
• Nieuwe abstractie; evolueerde nr meer geometrisering
• Via de natuur organische vorm met plaats voor emotie
• Toch geen volledig antwoord op de vragen van de industriële maatschappij
Nieuwe wegen:
– Wenen: Hoffmann en Loos: formele vereenvoudiging (hoofdstuk 2)
– Parijs: August Perret en het gewapend beton
Perret onderzoekt nieuwe mogelijkheden met het gewapend beton => realiseert echte doorbraak!
Beton? = vanuit historisch perspectief
Romeinse uitvinding
– Ze gebruikten een Plastische massa obv granulaat + water (puzzolaan als bindmiddel)
– Belangrijkste toepassing: Pantheon (=grootste koepel v ongewapend beton ter wereld)
,De Romeinen hebben toch enkele trucs toegepast om Pantheon te realiseren.
1. Brachten bovenaan Oculus/ opening aan
=> zo bleef koepel soepel & bestand tegen aardbevingen, (-) neerslag
2. Cassettes/ uitsparingen in de koepel zelf om gewicht te beperken
3. Lichter en dunner materiaal in koepel naar boven toe
=> BASIS = basalt, ROND OCULUS = puimsteen (=heel licht)
Middeleeuwen: kennis gaat verloren
19e eeuw:
1ST: Hydraulische cementmortel = vloeibaar beton
=> daarna verbetering ontwikkeld: GEWAPEND BETON (Ca. 1870)
François Hennebique (FR)
Ernest Ransome (USA)
François Hennebique (1842-1921)
Hennebique’s patent op het probleem van de ‘monolitische verbinding’: beugels vangen dwars- en
schuifkrachten op
2 ELEMENTEN IN DE BASIS: stalen constructie (vangt trek op) + vloeibaar beton (vangt druk op)
VRAAG: Hoe breng je deze materialen samen, zodanig dat je monolitische eenheid hebt.
=> Hennebique heeft systeem bedacht op het probleem van de ‘monolitische verbinding’
= de stalen staven worden met elkaar
verbonden = ‘monolitische verbinding’ met
beugels, die vangen dwars- en schuifkrachten
op
= materiaal dat in alle richtingen (trek, druk,
dwars- en schuifkrachten) STERK is.
Eigen woning in Bourg-la-Reine (1901-1904)
• ‘bloemen, licht en verluchting’ (=ZIJN SLOGAN vr het Nieuwe Bouwen)
• ≠ vleugels (hierbij kan hij ≠ mogelh. met gewapend beton uitproberen)
• Uitkragingen vr terrassen = 1 vd troeven v Modernisme
• Veel erkers mogelijk
• Dr sterke draagstructuur kunnen > ramen/openingen voorzien w => veel daglicht
• Je kunt ook werken met plat dak => planten/Groen
Het w geprezen aan straatkant met langwerpige erker & terras = mooi geaccentueerd eentonig vlakgevel
,De controverse rond beton aan het begin van de 20e eeuw
Eig. v Beton: isotroop, vloeibaar, monolitisch
• Isotroop: materiaaleigenschappen in alle richtingen dezelfde
• Vloeibaar: > vormelijke vrijheid
• Monolitisch: 1 solide geheel wnr het stolt
Paradox van al die voordelen (=schijnbare tegenstelling): geen ‘automatisch’ vormenvocabularium of
expressie verbonden aan beton
Bij Arts & Crafts Movements: ontwerpen met specifieke eig. v een materiaal
Vandaag: beton = evidentie
=> Grote variëteit aan toepassingen, vormen en texturen
Begin 20e eeuw: toch twijfel
• Betrouwbaarheid? Geen nauwkeurige modellen of formules
• ‘Gepastheid’? Beton = werd gezien als ‘industrieel’ en ‘artificieel’ materiaal
• Moet het afgewerkt w of niet?
De man die + staat tov gewapend beton & die erin slaagt ARCHI mee te maken
Auguste Perret (1874-1954): architect v gewapend beton
Hij slaagt erin om logische structuur aan te vullen met trefzekere visuele expressie
Achtergrond:
– Invloed van Viollet-le-Duc (rationalisme => werd zo belangrijk in 19e E)
– Hij is opgeleid met Principes v Beaux-Arts traditie (hij leerde: composities, proporties)
– Getraind in de basis v constructietechnieken dr zijn vader; bouwondernemer
=> liet hem + eig. Zien v het werken met gewapend beton
– Kennis van bedrijfscultuur, praktisch ingesteld
– Samenwerking met broer Gustave (~ gebroeders Perret)
Auguste Perret: Parkeergarage, rue du Ponthieu Parijs, 1905, afgebroken in 1970
• Onbewerkt beton (parkeergarage =semi industriël)
• Lichte structuur met > openingen
• Vrije organisatie v circulatie (X verbonden aan zware muren/ kolommen)
• Qua opbouw een soort klassieke tempel zonder stijlassociaties
• Ordening v raampartijen (3 geledingen (=verticale verdeling) in de gevel)
=> poort w geaccentueerd met glas in lood raam. Gebruik van industriël glas, hij past materiaalkeuze
aan, aan de functie v het gebouw.
• Zichtbare constructie
, Hij toont dat hij STERK is in het ontwerpen v logische vormen die door detaillering,
materiaalgebruik & organisatie vd onderdelen toch ingenieursesthetiek overstijgt.
Auguste Perret: de waardigheid van spaarzaamheid na WOI, kerkenbouw
Notre Dame du Raincy (1924-1925)
• Verwoestingen oorlog (vooral in Fr.)=> moest heropgebouwd w
• Tekort aan materiaal, geld, alles.
• Hij maakt gebruik v materiaal van zijn tijd = beton
• Toewijding tot het materiaal, hij kende de + eig. v gewapend beton
‘Our boats have sunk
Our houses are dust
And our bridges at the bottom of rivers. On the pavement lie our airships.
The wood is green, iron is rare, Building in stone takes too long,
And it’s far too Louis-Philippe style: Friends, let’s build in concrete...’
=> “alles is verwoest, we hebben niet genoeg bouwmateriaen, iedereen denkt nog terug aan Louis
stijlen, maar dat kunnen we niet meer doen. Laten we bouwen met beton”
Auguste Perret
• Kreeg opdracht om kerk te bouwen, maar we waren enkel kerken gewend met dure
materialen & veel versieringen.
• Maar hij gebruikt beton vr combinatie.
• Hij gaat toch terug nr de traditie.
• Hij laat zich inspireren dr Gotische archi, hij gebruikt daarbij het model vd Hallekerk =
kerktype met 3 vleugels v eenzelfde hoogte.
• Hij gebruikt 4 reeksen slanke betonnen zuilen
• De middenste accentueren het middenschip en trekken het zicht nr het altaar toe
• Buitenste zuilen raken buitengevel net niet => je krijgt daardoor nog > ruimtegevoel
• Overkappig met betonnen gewelfstructuur
• Hij is vrij om muren op te vullen, omdat de kolommen sterk genoeg zijn om de volledige
constructie te dragen. Hij kan dus muren openwerken vr veel lichtinval. Hij gebruikt daarbij
basiselementen (cirkel, kruis, driehoek) => die hij dichtmaakt met glasscherven X
loodstructuur = nieuwe combinatie, hij bouwt zo de gevels op aan alle kanten.
• Vormpjes w geordend dat je telkens kruisvormige structuur kan zien (BIN&BUI)
• Hij bouwt BIN het meubiliair (altaar, trapleuning) met Claustra (= betonnen rooster in wand)
=> ° feest van beton & licht => brengt sterke boodschap over “Wij kunnen >, monumentaal & met
link nr de traditie bouwen met beton.
Ook symbolische & nationale betekenis, namelijk in een slechte situatie toch een sterke,
optimistische kerkgebouw.
Domineert + eenvoud
Traditie + nieuw
Feest van beton en licht
