1
Cross-culturele en grootstedelijke psychologie: Lesnotities
Les 1: Inleiding
Praktische informatie
Contactgegevens:
Titularis / verantwoordelijk lesgever:
Veerle Soyez – lokaal 3C232, veerle.soyez@vub.be
Info / toelichtingen verlopen via Canvas
! CONTROLEER REGELMATIG DE CANVASRUIMTE VAN HET OPLEIDINGSONDERDEEL
Vragen kunnen altijd na de les gesteld worden of via e-mail
! NEEM TIJDIG CONTACT OP INDIEN ER PROBLEMEN ZIJN
! Maak indien nodig en waar mogelijk gebruik van het ondersteuningsaanbod van de
universiteit (zie volgende slides)
Inhoud van het opleidingsonderdeel
Opbouw
3 StP
20 contacturen hoorcollege
20 uren zelfwerk en - studie
• Voorbereiden ‘take-home toets’ (= deel van het examen)
Leerdoelen
Kennis maken met / bewustwording over (structureel) grootstedelijke uitdagingen –
bijvoorbeeld
• (Super)diversiteit en migratie
• Armoede
• (Gezondheids)ongelijkheid
Kennis maken met / bewustwording over de onderliggende assumpties van de cross-
culturele psychologie – bijvoorbeeld
• Intersectionaliteit (deelidentiteiten)
• Proportioneel universalisme
• TOPOI-model
Kennis maken met thema’s gerelateerd aan de psychologische hulpverlening
• Meertalige gezinnen - faire diagnostiek; diagnostiek en meertaligheid
• Migratie – vluchtelingen en trauma
Theorie
Hoorcolleges
Praktisch:
Fysieke lessen in auditorium QC
Indien er moet geschakeld worden naar online lessen: via teams (live - tenzij anders
aangekondigd (via lesopname))
• Link naar de les beschikbaar via de Canvas-cursus
Lesopname van alle lessen voorzien voor studenten (indien technisch mogelijk)
• Geen aparte lessen voor werkstudenten
, 2
Twee delen (>> canvas modules):
• Grootstedelijke psychologie
• Cross-culturele psychologie
Per deel:
• Hoorcolleges: de ‘highlights’ / discussie en vragen
• Webinars
• Info uit de les + webinars + cursustekst (bundeling van artikels)
= leerstof
Take-home toets
= Examenvraag, die je voorafgaand aan het examen als een opdracht uitwerkt: 15/100 punten
In te dienen via Canvas (via ‘opdrachten’), uiterlijk de dag van het examen
• Individuele opdracht
• !Einduur van het examen geldt als deadline
• ~ Toepassen van kennis
Opdracht (ZIE EXTRA DOC!)
Kader: intersectionaliteit (=kruispuntdenken)
In onze maatschappij gebeurt betekenisgeving volgens ‘sociale
ordeningsprincipes’ of dimensies
Niet enkel beschrijvend
• Al dan niet beschikken over een kenmerk op een dimensie
heeft impact (dimensies zijn machtsgeladen: bv. Gender
~glazen plafond)
De samenhang en verweving van kenmerken en posities op de
verschillende dimensies (het kruispunt) bepaalt mee onze
(deel)identiteit, maar kleurt ook onze ervaringen
Stap 1
Selecteer een sociale deelidentiteit of kruispunt van deelidentiteiten die/dat voor jou
vreemd is
• Wat zijn jouw vragen? Waar denk je dat je blinde vlekken zitten?
Ga in gesprek met iemand die tot deze deelidentiteit behoort
• Zet ontmoeting centraal
• Reflecteer
- kijk terug naar de vragen die je stelde – wat is anders?
- wat neem je hieruit mee als toekomstige hulpverlener?
Stap 2
Zoek een (hulpverlenings)organisatie / hulpverlener die mensen met deze deelidentiteit
bereikt
• Verken de website (of ga in gesprek)
• Reflecteer
- op welke manier geeft men binnen deze organisatie ruimte aan deze
deelidentiteit
- wat neem je hieruit mee als toekomstige hulpverlener?
, 3
Evaluatie
Examen (20 juni, 9 uur)
Schriftelijk (on campus; o.v. online volgens geldende corona-maatregelen)
Omvat theoretische en toepassingsgerichte vragen over de aangeboden leerstof (alle
delen van de cursus worden bevraagd)
In de vorm van meerkeuzevragen (MC) en/of beperkt aantal open (reflectie)vragen
Take-home toets (15% van de punten)
GEEN giscorrectie voor de MC-vragen
(Er zullen per deel een aantal voorbeeldvragen beschikbaar gesteld worden via Canvas)
Leerstof
Cursustekst (zie Canvas) = bundeling van artikels
PowerPointpresentaties van de lessen
Webinars
Mogelijke eigen referenties taak
https://www.enar-eu.org/islamophobia/
https://efomw.eu/activities/our-events/
https://fr.slideshare.net/CCIB
https://ccib-ctib.be/index.php/agir/
Module 1: Een sociaal-demografische blik: Superdiversiteit
Waarover gaat het?
Twee verwante begrippen
Grootstedelijkheid (enige definiëring a.d.h.v. cijfergegevens) >> urbanisation / ‘urban studies’
>100.000 inwoners = grootstad;
> 1.000.000 inwoners = metropool (Internationaal Statistisch Instituut, 1887)
Meer dan helft van de wereldbevolking leeft in (groot)steden – en aantal stijgt
Toenemende belang van de stad als leefomgeving
• >> uitdagingen in de (groot)stad zijn vooral gelinkt aan het samenwonen
we ‘zijn’ de stad
• hoe organiseren we dit? (o.a. ruimtelijke ordening, mobiliteit, hoe richten we de
publieke ruimte in, maar ook: sociale organisatie)
• hoe kijken we ernaar / hoe beleven we dit? (wat zijn onze representaties)
- Het ‘zichtbare’ eerst >> etnisch-(culturele) verschillen – vooral door
migratie op de radar gekomen (ook taal)
- Angst voor wat we niet kennen
- Vaak foute onderliggende assumpties
, 4
Angst voor wat we niet kennen
>> Chicago School: verlies aan sociale controle als gevolg van migratie en
verstedelijking (sociale desorganisatie-theorie)
• ‘the process by which the authority and influence of an earlier culture and
system of social control is undermined and eventually destroyed’ (Park, Burgess
& McKenzie, 1925; pp.107)
>> Migranten vertonen deviant gedrag en crimineel gedrag
>> In de moderne stedelijke samenlevingen zijn er onvoldoende controlemechanismen
om dit te kunnen corrigeren
Kijk naar Trump die Molenbeek ‘hell hole’ noemt
~ sociale desorganisatie: meer aanwezig in Amerikaanse dan Europese literatuur
Inherente (foute) assumpties
>> migranten vormen een homogene groep, afkomstig uit ruraal, landelijk gebied, die
komen naar een dichtbevolkte, divers, meertalig, stedelijke context
Kijk naar Belgisch gezin dat Oekraïense vluchtelingen in huis halen, maar geen Syrische
Complexiteit - verschillende lagen
Interdisciplinaire benadering van de uitdagingen is noodzakelijk
Contextuele blik (samenspel tussen het individuele en collectieve):
met aandacht voor:
• Historische invloeden:
Hoe zijn mensen daar in de loop van de tijd mee omgegaan?
• Politiek-economisch invloeden
- neo-liberaal denken:
Westen: individu wordt naar voor geschoven,
identiteit is belangrijk ~ wat je doet; vb. diploma
- beleidswerk:
bvb. voorwaarden rond migratie; vluchtelingen geen recht op
hulpverlening, hulpverlener heeft geen mandaat om zelf dingen te doen
• Publieke debat en bewustzijn (frames en communicatie)
- Hoe omgaan met complexiteit en gelaagdheid?
- Ethiek:
oordeel – het goede of het juiste doen / wat is de norm?
>> neemt hier ook een zoekende houding aan
Vb. Artikel van Surinaamse familie die zoon dood in bed
laat liggen voor aantal weken Probeer hun normen hier
ook te integreren bij eigen mening over gebeurtenis
Met verschillende brillen kijken
Sociaal-demografisch: migratie als basis voor superdiversiteit
Sociaal-economisch / structureel: grootstedelijkheid - diversiteit en armoede
Cultureel: culturele diversiteit en identiteit
Politiek, taalkundig, …
Psychologisch
, 5
SUPERDIVERSITEIT: Naar een nieuwe kijk op stad en diversiteit
Waarom spreken we vandaag van superdiversiteit?
Is meer dan een synoniem voor diversiteit of multi-culturaliteit
nieuwe fase in migratie & demografie
• Steven Vertovec (2007) – zie tekst
• Zie ook Jan Blommaert, Maurice Crul, Rudi Janssens (VUB), Stijn Oosterlynck
(Uantwerpen), …
Op amper een halve eeuw van een samenleving met beperkte etnisch-culturele
diversiteit naar een immigratiesamenleving
Om dit te begrijpen, moeten we de geschiedenis van migratie kennen
Vertovec: naar een post-multiculturalisme
Multiculturalisme = Promotie van tolerantie, respect voor collectieve identiteiten en
groepen (vooral migranten en etnische minderheden)
Kansen bieden om
• Groep te representeren bij lokaal of nationaal beleid
• Instituties te herstructureren naar pluralistische provisie van dienstverlening
• Maatregelen te nemen om gelijkheid, respect en tolerantie te promoten
Richt zich alleen tot minderheden, maar ook naar de dominante meerderheid:
• verantwoordelijkheid ligt niet bij mensen die binnenkomen (‘zij’), maar ook bij en
ons (‘wij’): iedereen moet aangesproken worden om hiermee aan de slag te gaan
21ste eeuw: multiculturalisme voor allerhande nieuwe uitdagingen
• Druk op / verzet tegen multiculturalisme
- Veranderende aard van globale migratie
- Veranderende spanningen in formatie van naties
- Slechte socio-economische omstandigheden
• Gevolgen
- Sociaal systeem afbreken
- Etnische spanning
- Groei van extremisme en terrorisme
Reflectie over wat anders kan
Problemen met het multiculturalisme
• Marginalisatie van minderheden, bevinden zich aan rand voelen zich niet thuis
• Verdeel-en-heers strategie: we spelen bepaalde groepen tegen elkaar uit en
sommige groepen krijgen meer mogelijkheden dan anderen
• Gemeenschap / (sub)groep wordt benaderd als vaststaand
• Meer aandacht voor cultuur dan voor socio-economische deprivatie
• Persistente aanwezigheid van discriminatie en racisme in de samenleving
• Diepe en blijvende ongelijkheid onder etnische minderheden
• Kritiek op de etnische minderheden zelf gericht
• Drang om eigen culturen, tradities en eigen identiteit te behouden
>> POST-MULTICULTURALISME >> ‘SUPERDIVERSITEITSPARADIGMA’
