David De Wandel
GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
2. GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
2.1 EIGENHEID VAN GEZONDHEIDSPSYCHOLOGIE
Psychologische discipline sterk gerelateerd met de gedragsgeneeskunde
bestudeert de rol van het gedrag bij het in stand houden, bevorderen en herwinnen van de
gezondheid
gezondheidspsychologen: focus op bevorderen van gezond gedrag en op het voorkomen van ziektes
bij gezonde mensen
focus op de (zowel sociale als fysieke) omgeving van het individu (vroeger: kennis van
gezondheidsrisico’s)
raakvlakken met gezondheidspromotie en preventie
Erg breed domein:
actief in tal van settings (zorgsector, scholen, bedrijven,…)
actief op verschillende preventieniveaus (primair tot en met tertiair)
Individuele wensen van de patiënt staan centraal. De focus ligt op het gedrag en de (zowel sociale als
fysieke) omgeving van het individu, terwijl deze vroeger vooral op (kennis van) de gezondheidsrisico’s
gericht was.
2.1.1 RELATIE MET GEDRAGSGENEESKUNDE
gezondheidspsychologie legt een sterkere nadruk op de specifieke bijdrage van de psychologie
gebruiken beide het biopsychosociaal model als leidraad (ipv het medisch model)
2.2 HET BIOPSYCHOSOCIAAL ZIEKTEMODEL ALS BASIS
Engel, 1977
Trendbreuk met het heersende biomedische model
Multicausaal model: biologische (aanleg, erfelijkheid, voeding, lichamelijke ziekten,…), psychologische
(perfectionisme, onzekerheid,..) & sociale factoren (geldproblemen, eenzaamheid, moeilijkheden op
het werk,…) >< ipv alleen te vertrouwen op een biologische afwijking van het ‘standaard’ of ‘normaal’
functioneren
Onlosmakelijk met elkaar verbonden, relatieve aandeel van elke factor kan variëren
Ze zijn te onderscheiden MAAR NIET TE SCHEIDEN!! Is er iets aan de hand met het ene aspect, dan
heeft dat gevolgen voor de andere aspecten! Daarom dus steeds aandacht voor elk van deze
aspecten.
Vb.: indien de zorgvrager een probleem heeft op het gebied van het lichamelijk functioneren, dan
heeft dat ook gevolgen voor het sociaal & het geestelijk functioneren.
, David De Wandel
dat betekent dat de verzorging van de ene zorgvrager verschilt van die van de andere, ookal
hebben ze beiden dezelfde pathologie of klachten!!
, David De Wandel
3. BELASTING EN BELASTBAARHEID
3.1 BELASTING-BELASTBAARHEID MODEL
3.1.1 DRAAGLAST EN DRAAGKRACHT (BELASTING EN B ELASTBAARHEID)
Draaglast: ‘geheel aan gebeurtenissen, situaties of innerlijke belevingen die een belasting betekenen voor een
individu’ = stressoren
Draagkracht: ‘het vermogen om het hoofd te bieden aan wat een mens meemaakt en te komen tot adaptatie’
Streven naar EVENWICHT door de stressor(en) te taxeren in relatie tot het eigen kunnen
Dit zoeken naar evenwicht, naar controle houden op een situatie, naar komen tot adaptatie, is een dynamisch
proces dat ‘coping’ genoemd wordt.
Stress = gerelateerd aan psychische vermoeidheid
De mate waarin de door psychosociale arbeidsbelasting opgebouwde (mentale) vermoeidheid
recuperabel is dan wel leidt tot spanningsklachten en verminderd functioneren
3.1.2 PERSOONSGERELATEERDE BELASTING
Persoonlijke omstandigheden en gebeurtenissen kunnen leiden tot een tijdelijk of langdurig verhoogde
belasting, voorbeelden:
Te zware taaklast (combinatie gezin + werk)
Geldzorgen
Geconfronteerd worden met ziekte, behandeling
Geconfronteerd worden met een blijvende handicap
Innerlijke conflicten, angsten, vrees,…
3.1.3 WERKGERELATEERDE BELASTING
Belasting wordt hier gezien als de eisen die arbeid en arbeidsomstandigheden stellen, onder belastbaarheid
de lichamelijk en geestelijke vermogens van een individu.
Belastbaarheid kan verminderen door ziekte, ouderdom of zwangerschap en kan vermeerderen door
bijvoorbeeld bijscholing.
Belasting kan toenemen door shiftenwerk of verandering in het productieproces en kan afnemen door
bijvoorbeeld mechanisatie en ergonomie.
De belangrijkste factoren die een invloed kunnen hebben op de gezondheid zijn:
De taakinhoud (fysieke / mentale activiteit)
De arbeidsomstandigheden (klimaat, temperatuur, vochtigheid, lawaai, CO2, scheikundige stoffen,…)
De arbeidsverhoudingen (psychosociale factoren zoals werkzekerheid, verhouding met collega’s en
leidinggevenden, stress,..)
De arbeidsvoorwaarden (arbeidsduur, ploegenarbeid)
