Schriftelijk agogische module 1, 3, 5 en 6
1 Aangename kennismaking: bekijk toegevoegde video’s in leerpaden.
Wanneer je iemand voor de eerste keer ontmoet, krijg je binnen de minuut een
bepaalde indruk van die persoon, maar die persoon ook van jou. We noemen dit
de eerste indruk. Niet alleen je kleding, maar ook je houding, je handdruk, je
stiptheid, … bepalen deze eerste indruk. Belangrijk dus om even stil te staan bij
de eerste indruk en hetgeen je non-verbaal vertelt, m.a.w. bij onze lichaamstaal.
Door in contact te treden met een ander kom je hoe dan ook in contact met
de kenmerken en het gedrag van die ander. Deze neem je waar, interpreteer
je en dan reageer je. En dit weer opnieuw wanneer de andere persoon op zijn
of haar beurt jouw gedrag waarneemt en ook een beeld van jou vormt.
De interpretaties die men maakt tijdens het eerste contact beïnvloeden
vaak het gedrag van de ontvanger als een reactie op de gekregen eerste
indruk van de ander .
Factoren die de eerste indruk beïnvloeden:
1) Bij een eerste ontmoeting valt altijd de sekse op. Vaak herinneren we
ons na een toevallige ontmoeting de sekse nog van de persoon, terwijl
we de naam en andere kenmerken alweer vergeten zijn. Ook worden
allerlei seksegebonden stereotypen in verband met emotionaliteit,
stabiliteit, intelligentie, zorgzaamheid, … aan die persoon gekoppeld.
2) Na de seksevaststelling is de lichaamsbouw een belangrijke bron van
uitspraken over bepaalde eigenschappen.
3) Het gelaat leidt eveneens tot het toekennen van
persoonlijkheidseigenschappen
4) Verder is ook het gezicht vaak een bron van emotionele expressies.
Bepaalde gelaatsuitdrukkingen en de mimiek van een gezicht kunnen
non-verbaal de emotionele toestand van iemand overduidelijk maken.
Natuurlijk mogen we de kledij, sieraden, make-up, tatoeages, piercings,
… niet vergeten als belangrijke factoren bij het vormen van een eerste indruk
(cfr. spreekwoord ‘De kleren maken de man.’). Maar ook de naam, geur,
aantrekkelijkheid,
je lichaamstaal kan je veel zeggen over jezelf,
hoe je je voelt en hoe je tegenover de ander staat.
Lichaamstaal is opgebouwd uit elementen van ons
lichaam die zowel alleen als in samenspel een
boodschap kunnen overbrengen en/of versterken.
Lichaamstaal gebruiken we altijd! Verschillende
onderzoekers schatten dat meer dan 70% van de
communicatie tussen mensen door middel van
stemklank en lichaamstaal plaatsvindt. Verbaal en
non verbaal.
,Lichaamstaal met ruimte:
we doelen hier op de lichamelijke afstand die we tot de ander bewaren en op
onze reactie op wie die afstand met de voeten treedt. het is deze
lichaamsafstand die bepalend is voor de aard van de gesprekken en relaties die
we hebben met anderen. Ieder individu heeft zijn eigen ruimte nodig en
beschermt die ruimte tegen mogelijke indringers => persoonlijk.
Aanraking
bij de eerste indruk is het eerste lichamelijk contact heel belangrijk. Hoe we
iemand aanraken, vasthouden of handen schudden. bijvoorbeeld is het een
stevig contact, heb je natte handen, geef je alleen maar vingertoppen bij een
handdruk, )Maar ook hoe we elkaar omhelzen en kussen kan non- verbaal een
bepaalde boodschap overbrengen.
Oogcontact
ook oogcontact of het ontbreken hiervan kan ons iets zeggen over de emotionele
toestand van iemand of de relatie tot de ander. bovendien kan oogcontact
regulerend werken in een gesprek. Bijvoorbeeld wanneer men nauwer contact
wenst, zal men langer kijken, maar let op te langdurig oogcontact komt dan weer
dominant over
Stemtaal/paraverbale aspecten
De stemtaal omvat alle aspecten van de gesproken taal
(toonhoogte ,stemvolume, articulatie, heesheid, tempo, melodieusheid,) en de
geluiden daarbij (zuchten, lachen, eh's, hm's, pauzes, stopwoorden,) het gaat
niet om wat er gezegd wordt, maar om hoe het gezegd wordt. onze stemtaal
gebruiken we meestal onbewust en ze geeft de andereen aanwijzing over onze
gevoelens. of en toe gebruiken we onze stemtaal ook bewust. bijvoorbeeld als
een opmerking sarcastisch bedoeld is “knap hoor' kan dit betekenen
goedgedaan' of schandalig slecht)
Communicatie met mondmasker
Onze communicatie met een mondmasker is echter heel anders dan zonder
mondmasker. Immers, ogen zeggen veel, maar het verhaal is nooit helemaal
compleet zonder de mond. Nu lippen, tong, neus en wangen steeds vaker
achter een masker verdwijnen, komt onze communicatie onder druk te staan
en wordt helder communiceren een uitdaging. Het aflezen van emoties wordt
heel wat moeilijker.
Andere Non-verbale communicatie met mondmasker:
- Oogcontact
- Spreek met je lichaam, je ogen en handen
, - Behoud controle over jouw gezichtsuitdrukkingen
Als leerkracht wil je vaak een bepaalde boodschap krachtig overbrengen naar jouw
kleuters/leerlingen toe. Soms merk je dat de kinderen anders reageren dan wat jij verwachtte of dat
ze jouw boodschap niet meteen oppikken. Wat je zegt is belangrijk maar hoe je het zegt, bepaalt
heel sterk hoe jouw boodschap overkomt. Lichaamstaal kan de inhoud van je woorden versterken,
tegenspreken of afzwakken.
Lichaamstaal gebruiken we altijd! Iemand aankijken betekent iets heel anders dan iemand niet
aankijken. Zelfs door onze aanwezigheid op zich geven we al een boodschap.
Lichaamstaal vindt meestal onbewust plaats. Toch bepaalt lichaamstaal voor een belangrijk deel de
kwaliteit van onze communicatie en niet te vergeten ook de eerste indruk. Het zou goed zijn als we
bewuster gebruik zouden maken van lichaamstaal. Zo zouden we kunnen leren onze eigen
lichaamstaal doelmatig te gebruiken. Ook kunnen we de lichaamstaal van anderen beter leren
begrijpen. Als leerkracht is het belangrijk dat we onze toon, mimiek, lichaamshouding… laten
overeenkomen met datgene wat we zeggen. Zo niet loopt de communicatie verkeerd.
Door de verwachtingen die we van iemand hebben, wordt ook vaak zijn toekomstige ontwikkeling
bepaald. We noemen dat in de psychologie de self- fulfilling prophecy*.
Als jouw indruk van een bepaalde kleuter/leerling eerder laag of negatief is dan zullen je
verwachtingen van deze kleuter/leerling ook eerder laag of negatief zijn. Je zal je anders gedragen
naar die kleuter/leerling toe en dat kan er op zijn beurt voor zorgen dat de kleuter/leerling lager
presteert omdat hij of zij deze lagere verwachtingen onbewust nastreeft. Leerlingen ondervinden dit
zelf ook of je goede of minder goede verwachtingen hebt.
Ook het omgekeerde geldt. Door iemand op basis van de eerste indruk hoog in te schatten, en
daardoor die kleuter/leerling hard te (onder)steunen in zijn ontwikkeling, maakt dat deze
kleuter/leerling de veronderstelling (=ik kan dit aan!) overneemt en meer moeite doet om zijn doelen
te bereiken.
Self-fulfilling prophecy of zelfbevestigende voorspelling is een voorspelling waarbij mensen zien wat
ze verwachten te zien. Door hun eigen gedrag kunnen ze direct of indirect hun eigen voorspelling
waarmaken.
Module 3 ik hoor, spreek en luister
Actief luisteren is dus meer dan enkel horen wat de ander zegt. Er zijn drie cruciale elementen bij
actief luisteren:
1. Empathie
2. Lichaamstaal
3. Luistervaardigheden
, Empathie : Iemand is empathisch of inlevend als hij zich bewust is van andere mensen, de omgeving
en de eigen invloed hierop. Het is openstaan voor de ervaringswereld van de ander. Het is proberen
te ontdekken en aan te voelen welke belevingen en gevoelens in de ander leven. Om een ander echt
te kunnen begrijpen moet je oog en oor hebben voor alles wat van de andere op je afkomt. Je zet als
het ware je voelhorens uit, je stemt je af op zijn golflengte, om de vele signalen die hij uitzendt op te
vangen.
Mensen die empathisch zijn, kunnen goed de gevoelens van andere mensen 'lezen'. Zij staan er niet
alleen voor open maar slagen er ook in de gevoelens te herkennen en benoemen. Dat is belangrijk
om de andere beter te kunnen begrijpen. Als men die gevoelens dan ook kan benoemen, helpt dat
niet alleen de andere maar verbetert dat ook de onderlinge communicatie en relatie. Herkennen en
erkennen van gevoelens van anderen is daarom een belangrijk onderdeel van empathie. Empathie is
moeilijk te trainen en heeft te maken met je houding
Lichaamstaal:
Een tweede belangrijk element bij actief luisteren is in een gesprek tonen dat je luistert. Je
lichaamstaal is daarbij erg belangrijk. Jouw lichaamstaal verklapt immers of je al dan niet interesse
hebt in het verhaal van de andere. Bovendien kan je met je lichaamstaal de andere aanmoedigen om
nog meer te vertellen.
De belangrijkste elementen van je lichaamstaal bij actief luisteren, zijn vervat in het acroniem
'SOFTEN':
Smile: glimlachen helpt als het past bij de inhoud.
Open Picture: open houding aannemen, geen armen kruisen.
Forward lean: buig je lichtjes voorover dat toont interesse.
Touch : een schouderklopje kan de boodschap geven dat je er voor de ander bent.
Eyecontact : oogcontact moedigt de ander aan om verder te vertellen.
Nod: af en toe is knikken moedigt aan om verder te gaan. Tonen dat je luistert.
Luistervaardigheden : zie video in module
1) Luisteren = tijd en ruimte geven om zijn verhaal te doen en met de nodige aandacht
luisteren.
2) Doorvragen = vraag iets als je het niet begrijpt
3) Samenvatten = af en toe samenvatten om de lijn van het verhaal vast te houden. Orde.
4) Reflecteren = in eigen woorden het gevoel van de anders weergeven.
Goed luisteren betekent dat je je zodanig richt op de ander, dat deze de gelegenheid krijgt en
gestimuleerd wordt om mee te delen wat voor hem werkelijk van belang is.
Goed luisteren geeft iemand de rust en de ruimte om te vertellen wat hem bezighoudt. Het verhaal
moet niet onderbroken worden door allerlei veronderstellingen of interpretaties van een
