Materialenleer Samenvatting
Materialenleer Deel 1: HOUT
Dwarsdoorsnede van een stam; van buiten naar binnen zie je:
- Schors: de afgestorven verkurkte bast. De schors beschermt de
boom voor invloeden van buiten (aantasting, vorst)
- Bast: een vrij dunne laag weefsel dat de voedingsstoffen (suikers
die in de bladeren van de boom met behulp van zonlicht,
bladgroen en koolzuur uit de lucht zijn gevormd) in water
opgelost naar de wortels transporteert
- Cambium of teeltlaag: waar door celdeling de groei van het hout
(bast en spint) plaatsvindt. Het cambium zorgt in ons klimaat voor de groeiringen
(verhouten)
- Spinthout: het levende deel van een boom, dat uit een aantal groeiringen
bestaat. Het spint is in de levende boom zeer rijk aan water en voedsel omdat
door dit hout het transport van water plaatsvindt van de wortels naar de kruin.
- Kernhout: op een zeker moment sterft het spinthout aan de ‘’binnenzijde’’ af en
ondergaan de groeiringen een verandering. Het zogenaamde verkernen. De kern
heeft vaak een donderdere kleur dan het spint.
- Hart: bruin sponsachtig weefsel, enkele mm.
Verkernen = Cambium produceert steeds nieuwe houtvezels over de al bestaande à boom wordt dikker.
Tijdens jonge leeftijd boom neemt de bladkroon sterk toe in volume, dit ongeveer in verhouding tot de stam
hout die haar moet dragen en voeden. Op een bepaald moment vermindert in verhouding de ontwikkeling van
de bladkroon, ook al worden steeds nieuwe houtlagen gevormd, zodat het saptransport overbodig wordt in
een gedeelte van de stam, in feite het oudste gedeelte: de kern. à sapstroom houdt daarin dan ook geleidelijk
op en de kern wordt droger à VERKERNEN
Spinthout: hout dat nog niet verkernd is. Het buitenste licht gekleurde deel. Van de boom.
- Vochtgehalte: In vers hout is het vochtgehalte van spinthout hoger dan dat van kernhout.
- Beschermbaarheid: Spinthout neemt veel gemakkelijker bescherming-producten op dan kernhout.
Kernhout: hout dat verkernd is. Het binnenste, meestal donkerder gekleurde deel van de boom.
- Kleur: Door vorming van kleurstoffen is kernhout meestal donkerder gekleurd dan spinthout.
- Geur en smaak is sterker bij kernhout dan bij spinthout
- Duurzaamheid: Kernhout is duurzamer dan spinthout omdat
o Het voedsel dat in spinthout aanwezig was, omgezet werd in allerlei stoffen die grotendeels
giftig zijn, of afwerend werken op insecten of zwammen.
o De vaten dikwijls afgesloten zijn en het intreden van water belemmert.
Snijvlakken van hout:
01. Kops gezaagd hout
Transversaal vlak. Een doorsnede loodrecht op de as van de boom. Op het dwarsvlak zijn de
groeiringen zichtbaar als concentrische ringen. Je ziet dus de ringen. Dwars door de boom zagen, de
korte kant, niet de lange kant.
02. Kwartiers gezaagd hout
Radiaal vlak. Een lengtedoorsnede, waarvan de richting samen loop met deze van een straal (radius).
Over de lengte van de boom doorsnijden. Je ziet verticale strepen op de plank.
03. Dosse gezaagd hout
Tangentiaal vlak. Lengte doorsnede die loodrecht loopt op deze van een radiaal vlak. Het tangentiaal
vlak is scherp afgetekend wanneer het voldoende verwijderd is van de as. Zo niet benadert het, het
uitzicht van een radiaal vlak. Dus net buiten het centrum van de kern zagen in de lengte, niet in het
midden. Je ziet ‘vlammen’ op de plank.
, Kops gezaagd hout
Kwartiers gezaagd hout
Dosse gezaagd hout
Bestandweefsels: kunnen onderverdeeld worden volgens hun biologische functie in de
levende boom:
a) Steunweefsel: geeft de boom stevigheid & steun
De cellen die het steunweefsel vormen, noem je vezels. Ze zijn korter en hebben
sterkere verdikte wanden dan de soortgelijke cellen van naaldhout.
b) Transportweefsel: vervoert de ruwe sappen uit de grond naar de bladeren
Het sap wordt vervoerd van wortel tot bladeren, langs smalle kanalen die
evenwijdig lopen met de as van de boom (loofhout). Deze noem je houtvaten of
vaten.
c) Voedselopslag weefsel: gaat voedsel opslaan en verdelen op het moment dat de boom het nodig
heeft.
Grote verschillen in dikte en hoogte van de houtstralen.
Opbouw van het hout
Bij elke groeiperiode ontstaat een nieuwe laag houtcellen tussen hout en cambium; deze lagen
zijn meestal duidelijk zichtbaar op een dwarsdoorsnede van een boom als concentrische banden
à groeiringen.
, Vegetatie = de natuurlijke- en halfnatuurlijke begroeiiing met alle spontaan gevestigde
kruid- struweel- en bosbegroeiingen.
Vroeghout / lentehout = Hout dat in het begin van de vegetatieperiode gevormd werd.
Vaten zijn breed om voedsel en water te geven aan de boom.
Laat hout / zomerhout = Verminderde aangroei, vaten worden kleiner en de tracheïden
smaller met meer verdikte wanden. Verschil met vroeghout is te zien aan de kleuren.
Groeiringbreedte
Tijdens een gunstig jaar wordt veel hout gevormd en worden brede groeiringen gevormd. Tijdens een
ongunstig jaar zijn de groeiringen smal. Sterkte en hardheid van het hout hangen grotendeels af van de dikte
van de groeiringen.
- Vocht, warmte, zon en rijk voedsel bevorderen de aanwas
- Kou, droogte, gebrek aan voedsel en licht beperken de aanwas.
Een stam kan een zijtak gevormd hebben, die even dik wordt als de stam. De boom vertakt zich dan op
bepaalde hoogte en vormt zo een reusachtige vork. Wanneer men de boom aan de basis van de vork
doorzaagt, dan vindt men twee afzonderlijke kernen.
Houtgebreken: draaigroei
De draad van diverse houtsoorten zijn verschillend en door het verloop van de draad, kan je een houtsoort
herkennen. Aan het verschillend draadverloop heeft een houtsoort grotendeels zijn karakteristieke,
technische eigenschappen te danken; splijtbaarheid, weerstand tegen het splijten (splijtsterkte).
Houtgebreken: kwasten
Wanneer een knop aan de stam uitloopt, dan zal het cambium
(groeilaag) van de stam zich ook gaan uitstrekken over de zijtak. Eerst
is dit een klein, dun stengeltje. Later wordt deze steeds dikker. Door de
werking van de groeilaag, die steeds nieuwe ringen om de boom
vormt, komt de takvoet elk jaar dieper in de boom te zitten. Zijn basis
verdwijnt steeds verder in de boomstam. Op een gegeven moment valt
zo’n tak af.er blijft dan een van buiten niet zichtbare, vergroeide kwast
over, een zogenaamde vaste kwast.
Vlamtekening
Ontstaat bij houtsoorten met duidelijke groeiringen, wanneer op het dosse vlak de opeenvolgende
groeiringen goed zichtbaar zijn. Goed te zien op grenen, eiken of dosse gezaagd en vormt
langgerekte vlammen, die in het grenenhout veroorzaakt worden door het kleurverschil tussen
vroeg en laathout. Bij eiken kan het het gevolg zijn van de aanwezigheid in eenzelfde groeiring van
een porierijke en poriearme zone.
Geaderde tekening
Ontstaat door de aanwezigheid in het hout van verschillende gekleurde lagen. Vaak worden
hiermee merkwaardige effecten bereikt, hetzij op dosse, hetzij op kwartier. Zie foto voor Zebrano.
Volume gewicht = Het werkelijke gewicht van hout. Afhankelijk van zijn opbouw (dikte van de
celwanden, afmetignen van de celruimten en ertussen, afmetingen en aantal van de vaten, enz.) en zijn
vochtgehalte.
- Gewicht (massa) per volume-eenheid: kg/m3
- Gewicht is dus afhankelijk van de hoeveelheid water in de celholtes. Wanneer men in de handel
spreekt over de volumieke massa van een houtsoort, is dit het gewicht na droging tot 12%
vochtgehalte.
Verspreiding van water in het hout
- Het vrij water bevindt zich verspreid in de holten (vaten, celholten, enz.) van het hout. De
aanwezigheid van rij water beïnvloedt enkel het volume gewicht van het hout.
