PSYCHOPATHOLOGIE
Het aantal mensen dat ooit met een psychische stoornis te maken krijgt, is klein.
=> Niet waar: De kans dat je een psychische stoornis krijgt doorheen je leven is 1/2 .
Psychische problemen als depressiviteit kunnen door mensen uit verschillende culturen verschillend
worden beleefd?
=> Waar: bepaalde stoornissen worden op een andere manier beleefd of er wordt een andere
terminologie gebruikt.
Een paar honderd jaar geleden kon je in Londen, bij wijze van ‘uitje’, een kijkje nemen bij de
bewoners van het plaatselijke gesticht?
=> Waar
Dia 9:
Hoe komt het dat ze alle 3 afwijkend zijn? Iets aan de hand bij de 3 G’s (gevoelens, gedachten,
gedragingen). bij alle drie is er nood aan psycholoog of psychiater. Bij alle 3 is er iets aan de hand
met GGG.
HOOFDSTUK 1: INTRODUCTIE
1.1 Inleiding
Psychopathologie = raakpunt tussen psychiatrie en klinische
psychologie.
- Psychiatrie = medisch specialisme gericht op diagnostiek
en behandeling van psychische stoornissen (medisch
oogpunt om om te gaan met psychisch lijden).
- Klinische psychologie = beschrijving, oorzaken en behandeling van psychische stoornissen en
bevordering van psychische welbevinden (psychologisch oogpunt om om te gaan met
psychisch lijden).
= de ziel die aan het lijden is. (psychè = ziel + pathos = lijden).
Psychopathologie houdt zich bezig met afwijkende emoties, gedragingen en gedachten. Het
beschrijft psychische stoornissen, oorzaken ervan en de behandeling.
Psychische stoornis = geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragingen met storing in het
functioneren en persoonlijk lijden.
Het stigma is er. ‘iemand heeft psychische problemen’ velen zitten met gêne.
Maar het is niet zo dat als iemand psychische problemen heeft, die persé afwijkend is. belang van
destigmatisering = stap naar hulpverlening minder groot maken (bv. rode neuzen dag, getuigenissen
van BV’s, te gek campagne…). Ook de omgeving speelt een belangrijke invloed in de mate dat iets als
afwijkend wordt gezien.
,1.2 Hoe definiëren we afwijkend gedrag?
Het medisch model zegt dat er afwijkingen zijn door biologische of genetische oorzaken/ziekte.
Maar je moet het op een bredere manier bekijken: ook psychologische en sociaal-culturele invloeden
kunnen van belang zijn.
Criteria voor abnormaliteit/afwijkend gedrag
1. Uitzonderlijk: (hangt af van prevalentie, cultuur, record) = het komt niet zoveel voor (bv.
mensen die stemmen horen, mensen die gevoelshallucinaties hebben…). Op zichzelf is
uitzonderlijk gedrag niet afwijkend of abnormaal, maar het is vaak een maatstaf bij de
beoordeling van abnormaliteit.
2. Sociaal afwijkend: (hangt af van cultuur, samenleving, generatie) = hangt af van je context,
van je generatie. Alle samenlevingen hebben normen die bepalen welke vormen van gedrag
acceptabel zijn in een bepaalde context.
3. Foute perceptie/interpretatie: normaal gesproken vormen onze zintuigen en cognitieve
processen een accurate mentale representatie van onze omgeving. Als dit niet zo is kunnen
we spreken van hallucinaties, waanbeelden…). Religie kan hier een grote invloed zijn: bij
christenen is het normaal om met God te praten, maar niet om God te kunnen zien. Het
wordt gezien als een foute perceptie als je God zogezegd gezien hebt.
4. Emotioneel lijden: Persoonlijk lijden als gevolg van problematische emoties zoals angst en
depressie, kan afwijkend zijn. Aan- of afwezig zijn van emoties: soms is het normaal dat er
emoties aanwezig zijn bv. wanneer je echt bedreigd bent, maar soms is het ook abnormaal
als er geen emoties zijn bv. wanneer je bedreigd wordt en geen angst voelt.
5. Ongepast of contraproductief gedrag: het gedrag is niet nuttig of productief voor de persoon,
maar belemmert iemand in zijn functioneren. Men blijft het gedrag volhouden ondanks
negatieve gevolgen. Bv. het veelvuldig controleren van het slot van de deur omdat de
betrokkene een enorme spanning ervaart als hij dat niet doet.
6. Gevaar: (sociale context, religie spelen soms een rol). Gedrag dat gevaar oplevert voor de
betrokkene zelf of voor anderen, noemen we gewoonlijk afwijkend. Bij extreme vormen van
gewelddadig gedrag treedt er sowieso afkeer en verbijstering op bij de anderen.
Afwijkend gedrag = op meerdere manieren definieerbaar. Afhankelijk van de situatie wegen
sommige criteria zwaarder dan andere.
Maar in meeste gevallen combinatie van deze criteria.
In bepaald opzicht afwijkend zijn ≠ geheel afwijkend zijn! (een normaal persoon kan
bijzonder gek doen en een persoon die we gek noemen, kan heel normaal doen).
OEF: waar wijken degenen uit de 3 gevalsbeschrijvingen op p.3 af van normaal gedrag?
- Liefdesverdrietcasus: afwijkende criteria:
o Gevaar
o Sociaal afwijkend
o Ongepast/contraproductief
,Culturele aspecten van afwijkend gedrag
- Gezondheid en ziekte verschilt van cultuur tot cultuur (indianen: ‘ziekten van de blanke man’
(alcohol, drugs) VS ‘indiaanse ziekten’ (probleem, verstoorde relatie in stam)).
- Afwijkend gedrag verschilt van cultuur tot cultuur (angst in Westen = vorm van bezorgdheid
(bv. financieel) VS Afrikaanse landen = vrees niet te kunnen voortplanten).
- Terminologie verschilt van cultuur tot cultuur: depressie = schuld/verdriet in Westen VS
hoofdpijn, vermoeidheid, zwakte in Oosten.
Hieruit volgt dat het belangrijk is om uit te zoeken of onze opvattingen over afwijkend gedrag
en emoties wel geldig zijn, voordat we ze in andere culturen toepassen.
1.3 Historische visies op afwijkend gedrag
HIPPOCRATES (ca. 400 v. C. (Griekse oudheid))
- Ziekten van lichaam en geest = gevolg van natuurlijke oorzaken, niet van bezetenheid door
geestend.
- Naturalistische verklaring: gezondheid werd bepaald door een evenwicht in de
humores/lichaamssappen
- Onevenwicht/verstoring in humores/lichaamssappen = afwijkend gedrag
- Verstoring in humores => afwijkend gedrag
o ++ Flegma (slijm) ~ flegmatiek / traag, lethargisch
o ++ Zwarte gal ~ melancholie / depressief
o ++ Bloed ~ sanguinisch / opgewekt, zelfverzekerd
o ++ Gele gal ~ cholerisch / driftig
- Classificatie van 3 categorieën van abnormale gedragspatronen: melancholie – manie –
bezetenheid
o Melancholie is categorie van buitensporige depressie
o Manie verwijst naar uitzonderlijke opwinding
o Bezetenheid omvat bizar gedrag (tegenwoordig = schizofrenie)
ARABISCHE PSYCHIATRIE (vanaf 700 n.C.)
- 8ste eeuw tot 16e eeuw
- Ontwikkeling eigen psychiatrie: aandacht voor behandelingen, theorieën, diagnostiek.
- 1ste psychiatrisch centrum (ziekenhuis voor geestesziekn) in 705 in Bagdad
- Typisch in Arabische psychiatrie: mensgerichte benadering van geesteszieken. Vermoedelijk
is dat een gevolg van de Koran: adviseert humane en fatsoenlijke behandeling van
geestziekten want psychische stoornis is een praktisch probleem.
- Voorloper van goed ontwikkelde behandelingen en gespecialiseerde hulp (want in Europa
pas in 1900!!).
, EXORCISME EN HEKSENVERVOLGING IN EUROPA (330-1500 n.C. (Middeleeuwen))
- Heropleving van geloof in bovennatuurlijke oorzaken
o Afwijkend gedrag = teken van bezetenheid door boze geesten of de duivel
o Behandeling = uitdrijving/exorcisme. Dit door o.a. aframmeling, geseling, gebed,
uithongering…
- Heksenvervolging eind 15e eeuw:
Door inquisiteurs = door de katholieke kerk aangestelde heksenvervolgers
Via ‘diagnostische tests’
Vb. drijftest: verdachten werden in het water gegooid om te achterhalen of
ze al dan niet bezeten waren. De test was gebaseerd op het idee dat pure
metalen zakken in het water en onzuivere metalen naar de oppervlakte
stijgen verdachten die hun hoofd boven water houden waren onzuiver =
spanden samen met de duivel
- Geloof in natuurlijke oorzaken van afwijkend gedrag is nooit helemaal verdwenen
Krankzinnigheid als gevolg van lichamelijke ziekte – hersentrauma (in
Engeland)
GEKKENHUIZEN (ca 1600)
- Overal in Europa krankzinnigengestichten/gekkenhuizen
- Er woonden bedelaars + geestelijk gestoorden
- Er waren erbarmelijke levensomstandigheden
o Vastgeketend aan bed
o Geen hygiëne (lagen in eigen vuil)
o Rondzwerven op terrein zonder enig toezicht
- Sommige gestichten groeiden uit tot publiekstrekkers: tegen betaling naar fratsen van
bewoners gaan kijken (“dolhuizen”)
HERVORMINGEN (vanaf ca 1800)
- Artsen Pussin & Pinel (FR)
o Mensen met afwijkend gedrag zijn ziek
o Dus, ze hadden het recht op menselijke behandeling/bejegening
o Hun visie is vergelijkbaar met Arabische psychiatrie
o Deze visie was niet populair in hun tijd, mensen beschouwden geestelijk gestoorden
als een bedreiging voor de samenleving.
- Door Pussin en Pinel ontstond behandelfilosofie = morele therapie
o Respectvolle en ontspannen omgeving en behandeling zorgt ervoor dat mensen
terug normaal gaan functioneren.
- Guislain (B) en van der Kolk (NDL)
o Guislain instituut Gent
o Van der Kolk: veranderde dolhuys naar ‘moderne gestichten’
o 1841 °Wet: kwaliteit behandeling patiënten: kwaliteitseisen aan behandeling en
verpleging van psychiatrische patiënten
