lOMoARcPSD|11215405
INLEIDING TOT BESTUURSKUNDE
1
, lOMoARcPSD|11215405
H1: INTRODUCTIE BESTUURSKUNDE:
SFEREN IN DE SAMENLEVING
1. INLEIDING
= Bestuurskunde: bevat besturen en sturen , in dit handboek gaat het over
sturen in de betekenis van de vormgeving van de samenleving en de rol die de
overheid daarin speelt
Vorm van meta-analyse: we kijken naar de manier waarop we kijken naar onze
samenleving om dan vervolgens over de rol van de staat en de organisatie van de
overheid na te denken
Vervlechting: bestuurskunde, recht, economie & politicologie
Daarmee creëren we een vorm van gemeenschappelijk kijken en een beeldtaal
waarmee we elkaar kunnen begrijpen
2. VIER SFEREN VANUIT HET INDIVIDU BEKEKEN
Elk individu verhoudt zich op een bepaalde manier tot de vier sferen,
bovendien is ontsnappen aan de sferen onmogelijk als lid van een bepaalde
samenleving
De sferen vormen de bouwblokken in en van elke samenleving, het begrip
‘samenleving’ is niet vastomlijnd:
o Meest brede invulling: wereld of globale samenleving
o Engere invulling: gemeente of buurt, kleinere schaal 一 steeds meer
een meerschalige betekenis en relatievere grenzen
Elke samenleving die een politiek georganiseerd verband vormt, bestaat
uit verhoudingen tussen de 4 sferen, die elk hun eigen kenmerken hebben,
die onderling met elkaar in verband staan, elkaar beïnvloeden en die in tijd
en ruimte veranderbaar zijn
Het geheel van de sferen en hun onderlinge
relaties bepaalt hoe een samenleving in elkaar
zit en hoe burgers deze samenleving bepalen
1.1 DE SFEER VAN DE GEMEENSCHAPPEN
2
, lOMoARcPSD|11215405
Een private sfeer: relaties aangaan, gezin stichten, familie en sociale netwerken
Liefde en vrijwilligheid: horizontale & machtsvrije relaties (theorie) (vanuit vrije
keuze)
De wereld van rechten en vrijheden (in theorie): vrijheid in de praktijk vaak
begrensd door sociaaleconomische positie of afhankelijkheid van mensen onderling
(VB: kansarmoede, man >< vrouw)
Geen dwang (ideaaltypisch): soms wel geweld, sociale druk, maatschappelijke
verwachtingen (VB: vaccinatie Covid-19 verplichten? Private gegevens voor
gezondheid?)
1.2 DE SFEER VAN DE STAAT
Heeft betrekking op het geheel van overheden en instellingen die
optreden voor het algemeen belang en ons kunnen verplichten, stimuleren,
ondersteunen of hinderen in wat we willen doen maar die we als burgers en
als samenleving ook mee vormgeven
Alle overheden (dus politieke systemen) en hun instellingen, van alle
territoriale niveaus wetgevende, uitvoerende en rechterlijke machten +
administraties vormen samen de staat; het is het geheel van publieke
instellingen en bindende beslissingen
(Veel discussie over afbakening)
Dwang en voice: staat kan als exclusief kenmerk dwingen (legitiem gezag)
(bv. vrijheidsberoving), maar burgers hebben ook voice: ze drukken via
verkiezingen, steun & protest hun stem uit (welk beleid en bestuur?)
Rechten en plichten vastgelegd binnen bepaalde democratische regels
(grondwet, wetten, decreten, voorschriften, …)
2.3 DE SFEER VAN DE MARKT
Verhoudingen functioneren via vraag en aanbod
De burger is vooral een klant en een consument
In deze sfeer functioneren vooral bedrijven of profit-organisaties
Ruil en exit: verhoudingen in markten steunen op ruil (geld van de consument
voor producten/diensten van bedrijven), maar consument kan markt ook verlaten;
exit
VB: vroeger geen markt voor telecommunicatie (eigendom OH), nu nagenoeg
helemaal bij de markt
1.3 DE SFEER VAN DE ‘CIVIL SOCIETY’
3
, lOMoARcPSD|11215405
Niet op winst gericht (Vb: Greenpeace)
Sfeer van het maatschappelijk middenveld: organisaties opgericht door burgers
die trachten maatschappelijke doelen na te streven door groepsvorming
Engelse term vermijdt associatie met verzuilde organisaties (vakbonden,
mutualiteiten) & dekt beter lading: variatie van allerlei soorten burgers waarbij
verenigen
Steunt op Vertrouwen in elkaar en de organisatie (sociaal kapitaal)
Empowerment: de civil society versterkt mensen individueel en versterkt ze door
de samenwerking met andere mensen
Oefent druk uit op mark om ethisch correct te werk te gaan
Bundelt belangen en eisen van mensen ten opzichte van de overheid
+ oefent druk uit op politiek agenda
2.5 DE STAAT EN DE ANDERE SFEREN
De staat heeft impact op de private sfeer
o Bepaalt rechten en vrijheden a.d.h.v. overheidsmaatregel- en keuzes
o Treedt op inzake seksisme, racisme, discriminatie
o Dienstverlening: bescherming privacy, pensioenen, kinderopvang,
zorgverzekering, …
o Bescherming tegen ‘opdringerige’ staten (democratische landen cfr.
autoritaire landen)
De staat heeft impact op de markt
o Zorgt voor belangrijke omgevingsfactoren die kansen scheppen voor
bedrijven
o Maakt regels, heft belastingen, werkt samen voor gunstig omgevingsklimaat
of grote infrastructuurprojecten, uitbesteding aan private firma’s
o Subsidies van de staat
o Deregulering, privatisering, liberalisering
De staat heeft impact op het middenveld
o Ondersteunt (VB: subsidies)
o Werkt samen (VB: welzijnszorg)
o Vervullen van publieke taken + politiserende rol (VB: katholiek onderwijs:
controle & betaling staat, wel privaat initiatief)
2.6 DE MARKT EN DE ANDERE SFEREN
De markt heeft impact op de private sfeer
o Werkgeversorganisatie (VB: 24/24 werken, werken op zondag),bepaalt voor
groot deel dagelijks leven
o Reclame: bepaalt wat we kopen
De markt heeft impact op de staat
4
