Psychopathologie
Inleiding
Veronique De Roeck
Klinisch psycholoog (1994)
Psychotherapeut - systeemtheoretisch
Werkzaam in cgg, bijzondere jeugdzorg, revalidatiecentrum
Stap naar onderwijs en onderzoek:
o Leerkracht, GOK-medewerker secundaire school
o KUL, praktijkopleider en onderzoeker SLO
o UCLL, docent Psychopathologie, BAP-promotor, trajectbegeleider ISNZ, Op weg naar het
zuiden
Materiaal
- Handboek Nevid, J.S., Rathus, S.A., & Greene, B. (2017). Psychiatrie, een inleiding, 9e editie
(incl. XTRA). Pearson Benelux B.V.
- Toledo: links naar websites, videofragmenten, PowerPoints, artikels, bijkomend
cursusmateriaal
- Per hoofdstuk: overzicht van de te kennen leerstof op Toledo
Thema’s
1. Introductie. Visies op afwijkend gedrag
2. Classificatie en beoordeling
3. Middelgerelateerde en verslavingsstoornissen
4. Genderdysforie
5. Persoonlijkheidsstoornis, borderline persoonlijkheidsstoornis
6. Stressgerelateerde stoornissen, stemmingsstoornissen en burn out
7. Angststoornissen en obsessieve-compulsieve stoornis
8. Schizofreniespectrumstoornissen
9. Suïcide
10. Eetstoornissen
11. Kritische kijk op een verblijf binnen de psychiatrie, een pleidooi om de mens centraal te stellen.
Gesloten boek – schriftelijk examen
- Begripsvragen: 30/100
- Stellingen becommentariëren: 20/100
- Oplossen casussen: 25/100
- Inzichtvragen: 25/100
- Open vragen en meerkeuzevragen (met giscorrectie)
1
,Hoofdstuk 1: introductie
HB pagina 2-22
1. Inleidende beschouwingen
- Het aantal mensen dat ooit met een psychische stoornis te maken krijgt, is klein.
o Waar/Niet waar
- Psychische problemen als depressiviteit kunnen door mensen uit verschillende culturen
verschillend worden beleefd.
o Waar/Niet waar
- Een paar honderd jaar geleden kon je in Londen, bij wijze van ‘uitje’ een kijkje nemen bij de
bewoners van het plaatselijke gesticht.
o Waar/Niet waar
Psychopathologie
- Psychè: de geest
- Patho (pathos): lijden
- Logie (logos): het denken over
= een deelgebied van de psychiatrie en de psychologie dat zich bezighoudt met het beschrijven van
psychische stoornissen, oorzaken daarvan en behandelingen daarvoor.
Psychisch lijden
- Psychisch:
o Dat vanuit het psychische veroorzaakt wordt
en/of
o Zich in het psychische uitdrukt
Expressie en motoriek (Gilles de la Tourette)
Bewustzijn (dissociatieve stoornissen)
Zelfbeleving (eetstoornissen)
Waarnemen en perceptie (psychotische stoornissen)
Denken en geheugen (psychogene amnesie)
Stemming, gevoel en affect (stemmingsstoornissen)
“Het aantal mensen dat ooit met een psychische stoornis te maken krijgt, is klein. “ = niet waar
2
,De psychische stoornis
- Abnormaal, gestoord, krankzinnig, gek, zot, geestelijk ziek, afwijkend, onaangepast, niet
maatschappelijk geïntegreerd, werkonbekwaam, ….
- ‘Symptomen’ (kenmerken)
- ‘Diagnostisch criterium’ (voorwaarden)
- ‘Psychische stoornis’
= Het geheel van afwijkende emoties, gedachten of gedragspatronen dat wordt gekenmerkt
door onder andere een storing in het functioneren en (persoonlijk) lijden.
- ‘Klinische diagnostiek’
2. Definiëren van afwijkend gedrag
Moeilijk om ‘normale’ mensen te onderscheiden van ‘afwijkende’
Experiment Rosenhan
- Wat toont dit experiment aan?
Criteria voor afwijkend gedrag
1. Uitzonderlijk,
2. Sociaal afwijkend, elke samenleving heeft waarden & normen
3. Foute perceptie of interpretatie van de realiteit
4. Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon,
5. Ongepast of contraproductief gedrag, b.v. agorafobie
6. Gevaar, voor zichzelf of anderen
1) Uitzonderlijk
= afwijking van statistisch gemiddelde
B.v. dingen zien/horen die er niet zijn
Videofragment Tammet
https://www.ted.com/talks/daniel_tammet_different_ways_of_knowing?language=nl
2) Sociaal afwijkend: Afwijking van norm?
- Elke samenleving heeft waarden & normen
- Wat is normaal volgens een cultuur?
- Van de maatschappelijke norm (homoseksualiteit, pas in 1987 als normale seksuele variant
in DSM-III-R)
- Van de religieuze/culturele norm
Niet ‘waardenvrij’ (voor een deel door omgeving bepaald)
Voorbeeld: DSM en homoseksualiteit
3
, - DSM I (1952): Homoseksualiteit als een seksuele afwijking met een sociopatische
persoonlijkheidsverstoring
- DSM II (1968): Homoseksualiteit als een seksuele afwijking zoals andere parafilieën
- DSM IIR (1973): Stoornis in de seksuele oriëntatie
- DSM III (1980): Ego-dystone homoseksualiteit:
(1) een continu gebrek aan heteroseksuele arousal, wat door de patiënt ervaren wordt als
interfererend met de initiatie of het behoud van de gewenste heteroseksuele relaties, en (2)
permanent lijden onder het dominante patroon van ongewenste homoseksuele arousal.
- DSM III-R (1987): normale seksuele variant
Onmogelijkheid om zich te conformeren aan de maatschappij
- Filmfragment Birdy, One Flew Over the Cuckoo’s Nest, the Changeling
- Drapetomania (1851, arts Cartwright uit Louisiana) hoofdsymptoom: ‘een vreemd verlangen
om weg te lopen van hun meesters’
- Disfunctioneren afhankelijk van het dominante functioneringsmodel van een maatschappij
3) Foute perceptie/interpretatie van de realiteit
Hallucinaties
Waanbeelden
Teken van een psychische stoornis
4) Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon
= Het subjectief ervaren van ongemak, van lijden
- Bij zichzelf
- Maar: lijden hoort bij het leven
Pathologiseren en medicalisering van lijden!
- Bij de ander
- Of juist de afwezigheid van een emotionele reactie
5) Ongepast/contraproductief gedrag
- Alcoholverslaving
- Agorafobie
6) Gevaar: Vanuit een juridisch standpunt
- B.v. pedofilie
- Sociale context heel belangrijk
Normaal versus abnormaal
Geen cut-off tussen normaliteit-psychopathologie continuüm
Het ervaren van onvrijheid (‘ik zit gevangen in dit gedrag’)
4