Respiratory Physiotherapy
Mucovisidose/ cystic fibrosis
Introductie
- Meest voorkomende genetische ziekte van het Kaukasische ras
- Exocriene organen vormen taaie afscheidingen
- In België
1362 patiënten, 31 nieuwe patiënten sinds 2019 (5 volwassenen)
komt voor in 1/2850 geboortes
gemiddelde diagnose leeftijd: 3.1 maand
gemiddelde sterf leeftijd: 31.8 jaar -> 10.6% sterft voor de 20 jaar
mediaan leeftijd: 23.6 jaar (in 1999 was dit nog maar 14.9 jaar)
- Betere levensverwachting en QOL
- Nieuwe uitdagingen en verwachtingen: studeren, werken, meer rol in maatschappij
- 1980: gen gevonden CFTR dat verantwoordelijk is
- IMPORTANT: Overerving: autosomaal recessief! → het foute gen ligt op een chromosoom
die niet gelinkt is aan geslacht 1-22 anders zou het x-linked zijn aan een gender maar dat is
hier niet, dus mannen en vrouwen kunnen evenveel kans drager zijn
gezonde gen is dominant en het abnormaal gen is niet dominant dus je kan het enkel krijgen
als je 2 foute genen krijgt van elke ouder
oranje -> kind heeft van beide ouders het slechte gen gekregen → CF gekregen
je kan ook drager worden maar niet ziek zijn
- Als ouders beide drager zijn -> kans is ¼ om een kind met CF te krijgen
1/22 in België zijn drager van CF
- Geschiedenis: vroeger hadden ze al door dat deze mensen met CF zout smaken naar zweet
Etiologie
- Chromosoom 7 -> op deze chromosoom is iets mis bij CF
- CFTR gen (cystic fibrosis transmembrane conductance regulator gene)
-> bevat genetische code voor de productie van een eiwit dat functioneert als chloride kanaal
Begrijpen van het CFTR gen
CFTR eiwit -> CFTR kanaal -> chloride ionen gaan naar buiten de cel
,die cirkels zijn de CFTR proteins en dus bewegen in de cel en vormen een proteïne, in een normale
body cel gaat dit kanaal open -> chloride kan van binnen naar buiten in de cel -> bij CF (rechter foto)
maar het kanaal gaat niet open, dus chloride ion kan niet naar de buitenkant
IMPORTANT: Normaal heb je de productie van een eiwit (cftr eiwit) rode cirkels -> in u cel bewegen
die en die bewegen richting celwand -> daar maken die een kanaal = CFTR kanaal, en dat zou moeten
gaan open staan om alles van chloride ionen in u cel naar de buitenkant te krijgen, bij mucoviscidose
blijft dat kanaal toe of er zijn andere vormen -> ionen kunnen niet naar buiten -> slijm gaat heel taai
zijn
→ dus er is een probleem met de proteïnen die gevormd worden die normaal die kanaaltjes moeten
vormen om die eiwitten naar buiten te krijgen
CF mutaties – klassen (types)
Moeilijke slide maar wel een heel belangrijke! IMPORTANT!
Op deze foto zie je het verschil tussen een normaal werkende cel links -> geen CF binnenkant cel
blauwe bolletjes is CFTR eiwitten die naar de wand bewegen en een kanaal vormen -> CL ionen via
kanaal naar buitenkant cel
muco: fout (verschillende mutaties -> ingedeeld in 6 klassen) altijd twee mutaties want je krijgt een
fout gen van de mama en een fout gen van de papa. Ofwel ligt die fout op hetzelfde en dan heb je
twee dezelfde namen, of je hebt andere fout mee en dan heb je twee namen (namen niet
onthouden)
1-2-3: geen enkele chloride ionen bewegen naar de buitenkant van de cel
4-5-6: wel nog beetje ionen naar buitenkant gaan -> mildere vorm (vaak op latere leeftijd diagnose)
, - 1: geen blauwe bolletjes, dus er is geen CFTR eiwit dat wordt aangemaakt -> dus kan ook niet
bewegen
- 2: KENNEN!! Meest voorkomende bij muco Phe508del -> die naam kennen
50% mensen met muco hebben deze mutatie een type 2 mutatie, proteïne wordt wel
gevormd maar de hebben een andere vorm -> lichaam zegt ‘oei’ foute vorm ik ga dat
afbreken -> worden afgebroken voordat de wand van de cel bereiken dus ook geen kanaal
vormen
- 3: wel proteïne vormen-> naar celwand, wil kanaal vormen maar gaat int midden stoppen
= gating mutaties -> poort die op slot is (niet volledig gevormd)
- 4: patiënten hebben aanmaak CFTR eiwit -> gaan naar wand -> vormen kanaal -> maar kanaal
is smaller dus er zijn minder chloride ionen die gedurende zelfde tijdsinterval naar buiten
kunnen
- 5: er zijn minder CFTR proteïnen die worden aangemaakt -> minder ionen die aan wand
geraken en minder kanalen -> minder naar buiten
- 6: CFTR proteïne aanmaken -> maar bereiken niet allemaal wand -> de helft wordt
afgebroken voor die aan de wand zijn, ze worden sneller afgebroken MAAR er zijn er wel nog
die de celwand bereiken dus er kunnen wel kanalen gevormd worden maar gaan in totaal
minder zijn
er zijn zo’n 2000 mutaties
Type 1: geen CFTR eiwit
Type 2: CFTR eiwit, maar geen juiste vorm -> breakdown -> geen CFTR kanaal (meest voorkomend)
Type 3: CFTR eiwit, CFTR kanaal, maar het kanaal gaat niet open/ werkt niet: gating mutatie
Type 4: CFTR eiwit, CFTR kanaal, maar kanaal is te klein/smal -> minder chloride kan erdoor
Type 5: CFTR eiwit, CFTR kanaal, maar minder productie
Type 6: CFTR eiwit, CFTR kanaal, maar snellere breakdown
1-3: CFTR kanaal werkt niet. Klassiek CF patiënt met typische CF-gerelateerde symptomen
4-6: CFTR kanaal werkt, maar er zijn minder kanalen en nog een mindere functie. Patiënten hebben
vaak minder CF-gerelateerde symptomen en een normaal functionerende pancreas.
Homozygous vs. Heterozygous
homozygoot voorbeeld: DF508, DF508: dezelfde mutatie van beide ouders
heterozygoot voorbeeld: DF508, 4279insA: andere mutatie van beide ouders
Diagnose
Symptomen en klinische redenen die CF suggereren:
- combinatie van respiratoire en/of gastro-intestinale symptomen
- meest voorkomende respiratoire symptomen: chronische hoest, recurrente borstkas infecties,
chronische sinusitis
- meest voorkomende gastro-intestinale symptomen: meconeum ilius (obstructie van de darm met
plakkerige secreties bij het geboren kind), chronische diarree, dikke en stinkerige stoelgang.
→ zweettest!
- neonatale screening programma sinds 2019: diagnose na neonatale screening
→ Guthrie test
, Guthrie test
- neonatale screening test (hielprik) → nu wordt het uit de hand gehaald van de baby
- sinds 2019-2020 in België gebruikt
- kind wordt getest op de 12 meest voorkomende genetische aandoeningen
- duurt 7-8 weken tot ouders resultaat hebben
- vroege educatie en behandeling strategie kan maximaal gebruikt worden met beste uitkomsten
- aantal IRT (immunoreactive trypsinogeen) is monitort. (hoger leven KAN indiceren dat de baby CF)
→ als het positief is voor CF betekent niet dat kind het al heeft, maar dat er een hoger risico is om
het te krijgen → Andere testen doen dan
Zweet test
- Wanneer kind hogere risico had na Guthrie test OF als kind veel respiratoire symptomen hebt
- gouden standaard
- niet invasieve test (30-60min) + niet pijnlijk
- pilocarpin (zweet stimulator) -> onder de armband heb je dit product -> meer zweet krijgen
-> de andere armband gaat het zweet opnemen -> gaat naar labo voor resultaten -> kijken naar
chloride level in het zweet
- chloride <= 29mmol/L → negatief
chloride 30-59 mmol/L → borderline (4-5-6 mutaties)
chloride >= 60 mmol/L → positief
DNA-analyse
- als de zweettest positief is OF het blijft borderline → kijken welke mutaties van CF de patiënt heeft
- = genetische analyse
- na een positieve zweettest
- welke types mutaties = welk genotype?
- homozygoot of heterozygoot
- DNA analyse familieleden
Bezorgde ouders die niet begrijpen wat de testen zijn of aan jou vragen heeft mijn kind CF.
leg de test uit, zeg dat ze niet bezorgd moeten zijn, als kind slaapt ‘s nachts en zweet een beetje in
bedje -> lek aan het kind -> smaakt het zweet zout -> bel de dokter en anders mag je er bijna zeker
van zijn dat het kind geen CF heeft
Klinische onderzoek
- Respiratoire symptomen en complicaties
- Gastrointestinale symptomen en complicatis
- Vruchtbaarheids problemen
- Andere complicaties
Respiratoire symptomen en complicaties
- Klachten van het respiratoire systeem bepalen de prognose en zijn verantwoordelijk voor
morbiditeit (in meeste gevallen )
- URT: nose barrel, sinusitis, oorinfectie, nasal polyps… normal URT symptomen bij kinderen
-> zijn bijna altijd aanwezig bij CF
- LRT: hoesten (slijm of droog), wheezing, bronchospasme, dyspnoe, recurrent bronchitis, en
pneumonie
- Respiratoire gerelateerde symptomen/Respiratoire complications
