Samenvatting orthopedagogiek
LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN
Afdeling Continuïteit en Toegang van Agentschap Jongerenwelzijn/Opgroeien
ADL Activiteiten Dagelijks Leven
A-document aanmelddocument bij de intersectorale toegangspoort
AWW Algemeen Welzijnswerk
BBB Beter Bestuurlijk Beleid
BJZ Bijzondere Jeugdzorg
BKO Buitengewoon Kleuteronderwijs
BKLO Buitengewoon Kleuter- en Lager Onderwijs
BLO Buitengewoon Lager Onderwijs
BO Buitengewoon Onderwijs
BUSO Buitengewoon Secundair Onderwijs
CAP Centraal informatie- en AanmeldPunt
CAH Crisishulp Aan Huis
CAW Centrum Algemeen Welzijnswerk
CIG Centrum voor Integrale Gezinszorg
CGG Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg
CKG Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning
CLB Centrum voor Leerlingen Begeleiding
COS Centrum voor OntwikkelingsStoornissen
CRZ Centrale Registratie Zorgvragen
D4A Design for All
EBP Evidence Based Practice
EMK Experimenteel Modulair Kader
FID Frequentie Intensiteit Duur
GON Geïntegreerd Onderwijs
GRIP vzw Gelijke Rechten voor Iedere Persoon met een handicap vzw
HCA Herstelgerichte en Constructieve Afhandeling
HP Handelingsplan
IJH Integrale Jeugdhulp
IMB Individuele Materiële Bijstand
ION Inclusief Onderwijs
IRPC Intersectorale Regionale Prioriteiten Commissie
ISV IndicatieStellingsVerslag
ITP Intersectorale ToegangsPoort
JAC Jongeren Advies Centrum
JHR JeugdHulpRegie
JRB Jeugdrechtbank
K&G Kind en Gezin
KOC Kenniscentrum Hulpmiddelen
KWE Kleinschalige wooneenheden in functie van autonoom wonen
M-document Motivatiedocument voor aanmelding bij een Gemandateerde Voorziening
MaNo Maatschappelijke Noodzaak
MDT Multidisciplinair team
MFC Multifunctioneel centrum
NBM Niet Begeleide Minderjarige
1
, NRTH Niet-Rechtstreeks Toegankelijke Hulpverlening
NRTJ Niet-Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp
OBC Observatie- en Behandelingscentrum
OCJ Ondersteunings Centrum Jeugdzorg
OCMW Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn
OOOC Onthaal-, Observatie en Oriëntatiecentrum
OPZ Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum
OV Opleidingsvorm (Buitengewoon Secundair Onderwijs)
OVBJ Organisaties voor Bijzondere Jeugdzorg
PAB Persoonlijk Assistentie Budget
PB of PBa Professionele Bachelor
PBE Practice Based Evidence
PEC Provinciale Evaluatie Commissie van het VAPH
PGB Persoonsgebonden budget
PLS Problematische Leefsituatie
POP Persoonlijk Ondersteuningsplan
POS Problematische Opvoedingssituatie
PTP Persoonlijke toekomstplanning
PVF Persoonsvolgende financiering
PVT Psychiatrische Verzorgingstehuizen
PZ Psychiatrisch Ziekenhuis
RTH Rechtstreeks Toegankelijke Hulpverlening
RTJ Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp
RVT Rust- en Verzorgingstehuis
SDJ Sociale Dienst gerechtelijke Jeugdbijstand
UDL Universal Design for Learning
VAPH Vlaams Agentschap Personen met een Handicap
VDAB Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding
VIST Versnelde indicatiestelling en toewijzing
VK Vertrouwenscentrum Kindermishandeling
VZW Vereniging Zonder Winstoogmerk
VOS Verontrustende OpvoedingsSituatie
WVG Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
WZC Woon- en zorgcentrum
YAR Youth at Risk
Situering orthopedagogiek:
Term orthopedagogiek:
Ortho specifieke, als moeilijk of problematisch ervaren situaties en contexten waarin we
werken
o Grens tussen gewoon en specifiek problematisch, vanuit verschillende invalshoeken
anders bekeken worden, nooit scherp af te lijnen
Ped verwijst naar kinderen en jeugdigen
o Ook adolescenten of volwassenen met beperking ortho-agogiek
Agogie begeleiden, leiden naar
o In de agogische wetenschap gaat het om visie of idee over wat wenselijk is om na te
streven, naartoe te begeleiden
2
, o Zorgt voor ethische dimensie van handelen steeds aanwezig
K wetenschappelijke studie van orthopedagogie
Orthopedagogiek is de wetenschappelijke studie van het begeleiden van kinderen, jongeren
en volwassenen in problematische of specifieke begeleidingssituaties
Verhouding tussen orthopedagogiek en pedagogie:
Beide draait om opvoedings- en begeleidingsproces gekenmerkt door ‘op weg zijn’ zonder
vooraf te weten dat het einddoel van opvoeding zal bereikt worden
In pedagogiek richten op algemene principes en kennis over opvoeding, kennis ook om
algemene opvoedingsvragen in situaties zonder specifieke problemen te beantwoorden
In orthopedagogische begeleiding alle betrokken factoren en actoren en hun interacties
systematisch en grondig te bestuderen om goed beeld te krijgen van problemen en oplossing
te vinden
In orthopedagogiek problemen in opvoeding scherper naar voor, weerstanden hardnekkiger
en grenzen van mogelijkheden tot spontane verbetering duidelijker dan in pedagogiek
In orthopedagogiek problematische opvoedingssituatie nodig, bij pedagogiek niet
Zoeken naar verklaring voor uitzonderlijke gedrag
Orthopedagogiek is specialisatie van algemene pedagogiek, gebruikelijke
opvoedingsmethoden- en middelen weinig of geen effect
Kinderen en situaties waarbij gewone aanpak vastloopt
Orthopedagogische voegt iets toe aan pedagogische, niet meer opvoeden maar specifiek
opvoeden
Doel en object van orthopedagogiek:
Orthopedagogiek jonge wetenschap, in 2de helft van 20ste eeuw plaats in sociale
wetenschappen
Studieobject binnen wetenschap kan veranderen door nieuwe maatschappelijke
ontwikkelingen, nieuwe visies en beleidslijnen of nieuwe wetenschappelijke kennis
Klassieke benadering beginnende orthopedagogiek opvoeding van opvallende en
afwijkende kind centraal en methodische hulpverlening aan dit kind, hulpverlening verweven
met medische en psychiatrische denken, in gespecialiseerde omgevingen buiten gewone
milieu
o Ontwikkelden instituten voor opvoeding van dove, blinde en zwakzinnige kinderen
o Ook richten op misdragingen van kinderen, moeilijk opvoedbare kinderen en opvang
van verwaarloosde kinderen, wezen, vondeling en jonge dieven
Professionele aandacht naar classificatie van verschillende handicaps en stoornissen en naar
verantwoorde methodieken om de gevolgen van de stoornis zo klein mogelijk te maken
Focus verschoof naar gezin in opvoedingsnood
Systeemdenken persoon beter begrijpen als hele context in rekening wordt gebracht
Definitie ter horst orthopedagogiek menselijke planwetenschap die als veld van actie het
opvoedingsgebeuren heeft dat zodanig leed met zich meebrengt dat men meent niet verder
kan problematische opvoedingssituatie (POS)
Doel optimaliseren van opvoeding geworden
Hedendaagse definities vertrekken vanuit sociaalecologische visie, beschouwen
problematische opvoedingssituatie als moeizame afstemming tussen pedagogische vraag en
aanbod waardoor gewenste opvoedingsdoelen niet bereikt worden
Personen die specifieke pedagogische vraag of ondersteuningsnood hebben door individuele
beperkingen op vlak van ontwikkeling, leren of gedrag, ook ontstaan doordat ouder zelf
3
, problemen heeft zoals KOPP kinderen van ouders met psychische problematiek of
kinderen in situaties van intra familiaal geweld
Problemen in bredere socio-culturele en maatschappelijke context leiden tot problematische
opvoedingssituatie bv: kinderen in gezin op de vlucht of kinderen die opgroeien met
kansarmoede
Oplossing van opvoedingsproblemen en problemen in ontwikkeling van kind ook op
opvoeding aangewezen, voor antwoord op zoek naar specifieke aanpassing van opvoeding
op maat van kind
Gewone of gangbare pedagogische aanpak en onderliggende visie en overtuigingen kritisch
bekijken om opvoedkundige oplossing te kunnen zoeken voor problemen
Evolutie van de term POS in hulpverlening:
Problematische opvoedingssituatie toestand waarin fysieke integriteit, affectieve, morele,
intellectuele of sociale ontplooiingskansen van minderjarigen in gedrang komen, door
bijzondere gebeurtenissen, relationele conflicten of omstandigheden waarin ze leven
Bijzondere jeugdbijstand als opdracht organiseren van preventie en hulpverlening voor
kinderen en jongeren in problematische opvoedingssituaties, tweede doelgroep
minderjarigen die MOF (als misdrijf omschreven feit) hadden gepleegd
Term POS vervangen door PLS problematische leefsituatie, om ook problemen buiten
strikte thuisopvoeding erin te vervatten, en VOS verontrustende opvoedingssituatie
voldoende alert voor signalen van verontrusting bij misbruik, mishandeling, verwaarlozing en
eigen verantwoordelijkheid hierin te nemen
Verontrustende opvoedingssituatie situatie waarin men verontrust is dat
ontwikkelingskansen van minderjarige bedreigd zijn of integriteit van minderjarige aangetast
is, psychisch, fysiek of seksueel
Misdrijf omschreven feit of MOF is in nieuw decreet jeugddelinquentierecht vervangen door
term jeugddelict
Evolutie van de term handicap en Disability studies:
Zorg voor mensen met beperking was tweede oorsprong van orthopedagogische
theorievorming en hulpverlening
Handicap meer specifieke benaming dan beperking, elke persoon met handicap heeft één of
meer beperkingen, niet iedereen met beperking heeft handicap of participatieproblemen
Handicap elk langdurig en belangrijk participatieprobleem van persoon dat te wijten is aan
samenspel tussen functiestoornissen van mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke
aard, beperkingen bij uitvoeren van activiteiten en persoonlijke en externe factoren
In hedendaagse orthopedagogische visie beschouwen handicap niet als persoonlijke
attributie, wel als uitkomst van interactie tussen kenmerken van individu,
omgevingskenmerken en levensgewoonten en dus verwachte sociale rollen voor persoon
4