DEEL 1: HOUT
Dwars doorsnede van een stam
P3. Kennen: aanduiden op dwarsdoorsnede boomstam elk deel
Van buiten naar binnen zien we:
• Schors: de afgestorven
verkurkte bast. De schors
beschermt de boom voor
invloeden van buiten
(aantasting, vorst).
• Bast: een vrij dunnen laag weefsels dat de voedingsstoffen (suikers die in de
bladeren van de boom met behulp van zonlicht, bladgroen en koolzuur uit de lucht
zijn gevormd) in water opgelost naar de wortels transporteert.
• Cambium of teeltlaag: waar door celdeling de groei van het hout (bast en spint)
plaatsvindt. Het cambium zorgt in ons klimaat voor de groeiringen (verhouten).
• Spinthout: het levende deel van een boom, dat uit een aantal groeiringen
bestaat. Het spint is in de levende boom zeer rijk aan water en voedsel omdat
door dit hout het transport van water plaatsvindt van de wortels naar de kruin.
• Kernhout: op zeker moment sterft het spinthout aan de “binnenzijde” af en
ondergaan de groeiringen een verandering, het zogenaamde verkernen. De kern
heeft vaak een donkerdere kleur dan het spint.
• Hart: bruin sponsachtig weefsel, enkele mm.
Verkernen
P4. Verkernen kunnen uitleggen
Na verloop van tijd sterven de cellen in het spinthout af en ontstaat kernhout
(verkerning). Het cambium produceert steeds nieuwe houtvezels over de reeds
bestaande, zodat de boom daarbij steeds dikker wordt. Tijdens de jonge leeftijd van de
boom neemt de bladkroon sterk toe in volume, dit ongeveer in verhouding tot de stam
hout die haar moet dragen en voeden. Op een bepaald ogenblik vermindert in
verhouding de ontwikkeling van de bladkroon ook al worden steeds nieuwe houtlagen
gevormd, zodat het saptransport overbodig wordt in een gedeelte van de stam, in feite
het oudste gedeelte: de kern. De sapstroom houdt daarin dan ook geleidelijk op en de
kern wordt droger. Men noemt dit proces “verkerning”.
1
,Kernhout en spinthout
P5. Bij beschrijving kunnen zeggen dat het kernhout is en wat spinthout
• Het spinthout is het buitenste licht gekleurde deel van de boom.
• Het kernhout is het binnenste, meestal donkerder gekleurde deel van de boom.
SPINTHOUT KERNHOUT
Buitenste deel (licht gekleurd) Donkerder door de vorming van kleurstof.
Vochtgehalte is hoger in spinthout (vers) Geur en smaak is sterker bij kernhout
Spinthout neemt veel gemakkelijker Duurzamer dan spinthout omdat:
bescherming-producten op dan kernhout. - Voedsel dat in spinthout aanwezig
was omgezet werd in allerlei stoffen
die grotendeels giftig zijn, of
afwerend werken op insecten en
zwammen.
- De vaten dikwijls afgesloten zijn en
het intreden van water belemmert.
Snijvlakken
P6 en 7. soorten zaagsnede en hoe het eruit ziet op een plank herkennen (benaming snijvlak)
Men onderscheidt 3 snijvlakken die elk een verschillend uitzicht geven
door de samenstelling van het hout.
1. KOPS GEZAAGD HOUT (= transversaal vlak)
Wordt bekomen door een doorsnede loodrecht op de as van de boom.
Op het dwarsvlak zijn de groeiringen zichtbaar als concentrische
ringen. Men ziet ringen (of een deel ervan) op de plank
2. KWARTIERS GEZAAGD HOUT (= radiaal vlak)
Wordt bekomen door een lengte doorsnede, waarvan de richting
samen loopt met deze van een straal (radius) Men ziet verticale
strepen op de plank. (zal minder ‘werken’ of krom trekken)
3. DOSSE GEZAAGD HOUT (= tangentiaal vlak)
Wordt bekomen door een lengte doornsede die loodrecht loop top
deze van een radiaal vlak. Het tangentiaal vlak is dan scherp
afgetekend wanneer het voldoende verwijderd is van de as, zoniet
benadert het, het uitzicht van een radiaal vlak.
Men ziet vlammen op de plank
2
,Bestandweefsels
P8 en 9. Kunnen aanduiden, 3 soorten weefsels
Ze kunnen onderverdeeld worden volgens hun
biologische functie in de levende boom.
a) Steunweefsel (vezels): geeft de boom stevigheid
b) Transportweefsel (houtvaten): vervoert de ruwe
sappen uit de grond naar de bladeren
c) Voedselopslagweefsel (houtstralen): gaat
voedsel opslagen en verdelen op het ogenblik dat
de boom het nodig heeft (omgezet sap)
Opbouw van het hout
P11. Opbouw hout, vroeghout laathout, naam kennen + ontstaan. Ook groeiringen
P12. Enkel groeiringbreedte
Groeiringen = lagen die bij elke groeiperiode ontstaan tussen hout en cambium
(zichtbaar op een dwarsdoorsnede van een boom als concentrische banden). De boom
neemt dus in dikte toe door de werking van het cambium dat nieuwe cellen doet
ontstaan tussen hout (kern+spint) en bast.
Vroeghout & laathout:
In onze streken neemt de groei plaats in de lente en de zomer; in bepaalde tropische
streken waar afwisselend regenperioden en droge perioden met zeer hoge temperatuur
voorkomen, heeft de groei plaats gevonden in de regenperioden.
Om zijn bladeren te vormen en te voeden heeft de boom veel voedsel en water nodig.
Om het watertransport te vergemakkelijken, vormt hij brede vaten bij loofhout en brede
tracheïden met weinig verdikte wanden bij naaldhout.
Hout dat in het begin van de vegetatieperiode gevormd werd → vroeghout of
‘lentehout’ Na deze periode van sterke vegetatie vermindert de aangroei, de vaten
worden kleiner en de tracheïden smaller met meer verdikte wanden. Dit hout noemt
men laat hout of zomerhout.
Dus vooral te zien in het kleurverschil.
Groeiringbreedte:
De breedte van een groeiring verschilt afhankelijk van een gunstig jaar (brede ringen =
vocht, warmte, zon, rijk voedsel in de bodem) of een ongunstig jaar (smalle ringen =
koude, droogte, gebrek aan voedsel en licht)
Sterkte en hardheid van het hout hangen grotendeels af van de dikte van groeiringen.
3
, Houtgebreken
P16. Enkel tekst in kader: dan weten wat het is (ook op de foto v.d. boom) Uit een beschrijving kunnen kiezen en die de juiste naam geven
Hetzelfde voor P19: draaigroei en P20: Kwasten
• Dubbelhart Een stam kan een zijtak gevormd hebben, die
even dik wordt als de stam. De boom vertakt zich dan als het
ware op bepaalde hoogte en vormt zo een reusachtig vork.
Wanneer men de boom nu aan de basis van de vork
doorzaagt, dan vindt men twee afzonderlijke kernen.
• Draaigroei De draad van de diverse houtsoorten kan
verschillend zijn, maar het verloop van de draad in één
houtsoort is dikwijls typisch hetzelfde. Aan dit
verschillende draadverloop heeft een houtsoort voor een
groot deel zijn karakteristieke technische eigenschappen
te danken, zoals bijvoorbeeld zijn slijtbaarheid of zijn
weerstand tegen het splijten, zijn splijtsterkte.
• Kwasten Wanneer een knop uitloopt dan zal het cambium van de stam
zich ook gaan uitstrekken over de zijtaken. (wordt steeds dikker)
Daardoor komt de takvoet elk jaar dieper in de boom te zitten, zijn
basis verdwijnt steeds verder in de boomstam. Op een gegeven
moment valt zo’n tak af en de boom groeit erover (vaste kwast = niet
zichtbare, vergroeide kwast)
Probleem = wanneer de kwasten niet vast zitten (dan is het hout
veel goedkoper). Hout met kwasten wordt niet voor constructieve
doeleinden gebruikt, eerder voor vloeren en beplanking van
gevels of plafonds.
Macrokenmerken – andere figuraties
P25 en 26. Vlamtekening en geaderd kennen via beschrijving en/of foto (Zebrano herkennen)
Vlamtekening: ontstaat bij houtsoorten met duidelijke groeiringen,
typisch voor dosse gezaagd hout (duidelijk te zien in grenen of eik).
Vormt langgerekte vlammen, die in het grenenhout veroorzaakt worden
door het kleurverschil tussen vroeg en laat hout en bij eik het gevolg
zijn van de aanwezigheid in eenzelfde groeiring van een porierijke en
poriearme zone.
Geaderde tekening: ontstaat door de aanwezigheid in het
hout van verschillende gekleurde lagen. Dikwijls worden
hiermee merkwaardige effecten bereikt, hetzij op dosse, hetzij
op kwartier.
Foto → Zebrano
4
