LawstudentatVUB Lawstudentatvub@outlook.com 2022 – 2023
Familiaalvermogensrecht
Erfrecht – erven
BASISBEGRIPPEN
Erven: de verkrijging van het vermogen door overlijden van de titularis
= nalatenschap of erfenis = erflater of decuius
Degene die zo’n nalatenschap verkrijgt, wordt de erfopvolger genoemd.
Personen die het vermogen erven, verkrijgen het middels erfopvolging
Geregeld door het erfrecht (burgerlijk recht)
↔ fiscaal recht: erfbelasting
Wie verkrijgt het vermogen van de erflater (erfopvolgers)?
• Erfgerechtigde: persoon die tot de nalatenschap geroepen is, die in abstracto zou kunnen erven.
• Erfgenaam: persoon die de nalatenschap ook effectief verkrijgt => niet iedereen die erfgerechtigd
is, is van rechtswege een erfgenaam.
o Mag volgens de wet in concreto erven: erfbekwaam => er zijn bepaalde mensen die
erfgerechtigd zijn om te erven van de nalatenschap, maar in de praktijk zijn ze onbekwaam
1 om te erven (dus onbekwaam om erfgenaam te worden!), vb. personen die op het moment
waarop decuius overlijdt nog niet bestaat, vb. onwaardige personen zijn niet erfbekwaam
(hoewel ze erfgerechtigd zijn)…
o Kiest ervoor om de nalatenschap te aanvaarden
→ Erfkeuze of optierecht = dit wil zeggen dat niet iedereen die erfgerechtigd is, ook ervoor
zal kiezen om te erven, dus ervoor zullen kiezen om erfgenaam te worden. Ze kunnen dus
verwerpen.
Soorten erfgenamen:
• Wettelijke erfgenamen => erfgenamen door de wet aangeduid.
• Testamentaire erfgenamen => erfgenamen door decuius in zijn testament genoemd.
• Contractuele erfgenamen (uitzonderlijk; infra) => contract over het erf.
Wie wordt tot de nalatenschap geroepen? (devolutie of toewijzing)
• Wettelijke devolutie: toewijzing krachtens de wet
o Geen schikkingen getroffen bij leven => niks geregeld, noch contracten, noch testamenten.
o intestaat of ab intestato erfopvolging.
• Testamentaire devolutie: toewijzing krachtens testament
o Schikkingen getroffen bij leven => testament opgemaakt en daarin aangeduid wie erfgenaam
zal worden.
• Contractuele devolutie: toewijzing krachtens contract
o Schikkingen getroffen bij leven => contract opgemaakt en daarin opgesomd wie er erfgenaam
zal worden.
, LawstudentatVUB Lawstudentatvub@outlook.com 2022 – 2023
HET OPENVALLEN VAN DE NALATENSCHAP
Openvallen nalatenschap
Wanneer gebeurt de verkrijging krachtens erfrecht?
• Moment van overlijden (art. 4.1 BW)
Cf. datum op overlijdensakte (art. 55-56 oud BW) => die datum komt er op basis van het feit dat
een arts heeft vastgesteld dat een persoon op dat moment is overlijden.
• Bijzondere situaties: wanneer geen lijk aanwezig is*
o Verklaring van afwezigheid (art. 118 oud BW) => persoon op wereldreis vertrokken, maar niet
meer teruggekomen. Precies van de aardbol verdwenen. Naar de rechter om die afwezigheid
vast te leggen: persoon is afwezig = naar de ABS gaan (heeft dezelfde effecten als overlijden,
wetende dat niet 100% zeker is of die persoon effectief is overleden). Datum waarop akte
wordt gemaakt door ABS is het moment waarop de nalatenschap openvalt.
o Gerechtelijke verklaring van overlijden (art. 126 oud BW) => terroristische aanslag waardoor
een persoon om het leven gekomen, maar geen lijk terug te vinden. Een lijk is essentieel om
het overlijden vast te stellen (zonder vaststelling in principe geen verklaring mogelijk). Aan de
familierechtbank gevraagd om gerechtelijk te verklaren dat een persoon is overleden = in een
vonnis: persoon wordt gerechtelijk overlijden verklaard (door de familierechtbank bepaalde
datum).
2 Waar gebeurt de verkrijging krachtens erfrecht?
• De woonplaats van de overledene (art. 110 oud BW) => met name de hoofdverblijfplaats,
ongeacht inschrijving in bevolkingsregister (art. 102 oud BW), ook niet het plek van overlijden, vb.
woont in BXL, maar overlijden tijdens daguitstap in Eupen, dan openvallen nalatenschap in BXL,
niet in Eupen!
• In het buitenland, quid?
= de gewone verblijfplaats bepaalt welke rechter bevoegd is, vb. overlijden in SP, maar
hoofdverblijfplaats in BE, dan rechter van BE bevoegd.
Gevolgen
• Nalatenschap gaat van rechtswege over op erfgerechtigden (art. 4.3 en 4.39 BW)
• Tijdstip van overlijden is tijdstip waarop nalatenschap openvalt:
, LawstudentatVUB Lawstudentatvub@outlook.com 2022 – 2023
1. Erfgerechtigden geroepen worden en bekwaam moeten zijn (art. 4.4 BW) => Wie niet bestaat
op het ogenblik van het overlijden, kan niet erven. Wie overleden is, kan niet erven. Wie
onwaardig is om te erven, kan niet erven.
2. Samenstelling nalatenschap wordt bepaald (art. 4.153 BW) => Welke goederen en schulden
(activa en passiva) in de nalatenschap.
3. Waarde van de in te brengen gelegateerde goederen wordt bepaald (art. 4.90, § 1 BW)
4. Waarde van de in te brengen schenkingen wordt bepaald indien de schenker pas volle
eigenaar wordt op ogenblik van overlijden (art. 4.90, § 3, lid 2 BW)
5. Onroerend goed dat als gemeenschappelijke verblijfplaats diende wordt bepaald van
echtgenoot/wettelijk samenwonende partner => dit wordt bijzonder beschermd.
6. Echtgenoten (art. 2.3.2. lid 3, art. 4.20, 4.147 § 2 BW)
7. Wettelijk samenwonenden (art. 4.23 § 1 en § 3 BW)
8. Termijnen starten (bv. art. 4.36 BW – termijn voor aanvaarding, dus optie moet worden
uitgeoefend binnen een termijn dus binnen de termijn waarin de nalatenschap openvalt; art.
4.37, §2 lid 1 BW – termijn voor inventaris en beraad)
9. Interesten beginnen lopen op in te brengen goederen (art. 4.91 BW)
Erfrecht – erfbekwaamheid
BEGRIP EN VOORWAARDEN
Erfbekwaam ben je als je op het ogenblik dat de nalatenschap openvalt aan vier voorwaarden voldoet:
3 1. Je bestaat
2. Je overleeft de erflater
3. Je bent niet uitgesloten (of er is geen verval)
4. Je bent niet onwaardig om te erven
BESTAANSVOORWAARDE
De eerste voorwaarde is dat je bestaat op het moment van het openvallen van de nalatenschappen.
Alleen natuurlijke personen kunnen wettelijk erfgerechtigden zijn
<=> Testamentair
Rechtspersonen krijgen geen plek in de wettelijke devolutie (dus kunnen geen wettelijke erfgerechtigden
zijn). Echter kunnen rechtspersonen wél een plek krijgen in de testamentaire devolutie, vb. iemand nalaten
van het vermogen aan Rode Kruis.
Natuurlijke persoon bestaat vanaf geboorte => levend en levensvatbaar op de wereld gebracht. Maar, het
erfrecht maakt hier een belangrijke uitzondering: de toepassing van infas conceptusregel zegt dat het kind
dat verwekt wordt als reeds geboren wordt beschouwd wanneer dat in zijn belang is = wanneer een kind
verwekt is, de erflater vervolgens overlijdt, het kind komt levend en levensvatbaar op de wereld, dat hij
alsnog kan erven.
➔ Verwekt op het ogenblik van overlijden?
• Wettelijk vermoeden (art. 326 oud BW) => Het kind wordt, behoudens tegenbewijs, vermoed
te zijn verwekt in het tijdvak van de 300e tot en met de 180e dag voor de geboortedag en op
, LawstudentatVUB Lawstudentatvub@outlook.com 2022 – 2023
het tijdstip dat voor hem het gunstigst is, gelet op het onderwerp van de vordering dat het
heeft ingesteld of van het verweermiddel dat het heeft voorgedragen. De Wetgever gaat er
dus van uit dat het kind verwekt is in het tijdvak tussen 300ste – 180ste voor de geboorte +
meest gunstige periode (een normale zwangerschap duurt normaliter 38 weken, dus er
kunnen betwistingen plaatsvinden).
• Weerlegbaar (tegenbewijs kan worden geleverd!)
o Rechtstreeks (via erfrecht)
o Onrechtstreeks (via betwisting afstammingsband)
➔ Levend en levensvatbaar geboren?
= Geademd, geleefd en op zelfstandige wijze in het leven gebleven zijn.
OVERLEVINGSVOORWAARDE
De tweede voorwaarde is dat je langer leeft dan de erflater.
Regel: Erfgerechtigde moet erflater overleven (art 4.5 BW) => dus, je moet langer geleefd hebben dan de
persoon die overlijdt. Als je langer leeft, dan wordt je tot de nalatenschap geroepen.
• Tijdstip overlijden is het tijdstip van het
openvallen van de nalatenschap => dit moet
exact bepaald worden zodat men de volgorde
van het overlijden kan bepalen.
• Roeping tot erfenis zit in vermogen
4 langstlevende => jouw erfgerechtigden hebben
roeping in het vermogen: dit betekent dat ze
kunnen erven of de erfenis kunnen weigeren.
• Erfkeuze wordt gemaakt door
erfgenamen van erfgerechtigde die overleden is
(art. 4.35, lid 1 BW)
Wat als onzeker of de erfgerechtigde de erflater overleefd heeft?
• De afwezige
o Vermoeden van afwezigheid (art. 116 oud BW) => kan nog erven.
o Verklaring van afwezigheid => de burgerlijke dood gaat in vanaf het opnemen van de
verklaring in de akte van ABS: rechter gaat ervan uit dat men niet meer leeft. De periode voor
de verklaring van afwezigheid is het perfect mogelijk dat men nog kan erven. Vanaf het
moment dat die verklaring er is, dan kan men niet meer erven.
• De commoriëntes (= gelijktijdig zijn overlijden)
