ORTHOPEDAGOGIS
CHE METHODEN &
2022 - 2023
INTERVENTIES
2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
CATO LEUS
1STE SEMESTER
,1
ORTHOPEDAGOGISCHE METHODEN & INTERVENTIES | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
,HOOFDSTUK GENTLE TEACHING..............................................................................................................4
1. INLEIDING....................................................................................................................................4
2. JOHN MCGEE...............................................................................................................................4
3. INSPIRATIEBRONNEN VOOR GENTLE TEACHING...........................................................................5
4. GENTLE TEACHING IS EEN METHODIEK… MET METHODISCHE ASPECTEN.....................................5
5. GENTLE TEACHING IS EEN GRONDHOUDING................................................................................6
6. GENTLE TEACHING IS TEGENGESTELD AAN EEN GEDRAGSMATIGE BENADERING..........................6
7. UITGANGSPUNTEN VAN GENTLE TEACHING.................................................................................7
8. RELATIONELE BOUWSTENEN IN GT..............................................................................................8
9. DE 4 PIJLERS VAN GENTLE TEACHING.........................................................................................10
10. RELATIONEEL KREDIET EN RELATIONEEL MANDAAT.................................................................13
11. TOOLS IN GENTLE TEACHING....................................................................................................13
12. AFSLUITENDE REFLECTIEVE VRAGEN........................................................................................15
13. INSPIRERENDE DENKKADERS...................................................................................................15
14. TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN: DOELGROEPEN......................................................................15
HOOFDSTUK ARBEID & ARBEIDSZORG...................................................................................................16
1. RECHT OP ARBEID......................................................................................................................16
2. ARBEID BEVORDERT DE LEVENSKWALITEIT................................................................................16
3. WAT HOUDT ARBEIDSZORG IN?.................................................................................................16
4. ARBEIDSZORG EN SOCIALE ECONOMIE.......................................................................................18
5. DE BASISPRINCIPES VAN ARBEIDSZORG.....................................................................................19
6. ARBEIDSZORG IN VERSCHILLENDE SECTOREN.............................................................................19
7. 4 VORMEN VAN ARBEIDSZORG..................................................................................................19
8. PERSONEELSBELEID...................................................................................................................22
9. KNELPUNTEN IN DE ARBEIDSZORG.............................................................................................22
10. OEFENINGEN...........................................................................................................................22
PSYCHODYNAMISCH ONTWIKKELINGSMODEL VAN DOSEN...................................................................27
1. INLEIDING..................................................................................................................................27
2. UITGANGSPRINCIPES.................................................................................................................27
3. FASES VAN EMOTIONELE ONTWIKKELING EN PERSOONLIJKHEIDSSTRUCTUREN.........................28
4. EMOTIONELE ONTWIKKELINGSFASEN........................................................................................29
5. BESLUIT.....................................................................................................................................38
HOOFDSTUK: SPEELSE METHODIEKEN...................................................................................................39
1. NUT VAN HET WERKEN MET SPEELSE METHODIEKEN.................................................................39
2. VOORWAARDEN BIJ HET WERKEN MET SPEELSE METHODIEKEN OVER MOEILIJKE ONDERWERPEN
.....................................................................................................................................................39
2
ORTHOPEDAGOGISCHE METHODEN & INTERVENTIES | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
,3. WERKEN MET METAFOREN........................................................................................................40
4. CATEGORIEËN SPEELSE METHODIEKEN......................................................................................40
HOOFDSTUK: INCLUSIE..........................................................................................................................44
1. ERVAREN VAN DE SAMENLEVING VOLGENS:..............................................................................45
2. COMMUNITY BUILDING.............................................................................................................46
3. 2 METHODIEKEN........................................................................................................................46
4. SLAAGKANSEN...........................................................................................................................49
HOOFDSTUK LIFE SPACE CRISIS INTERVENTION (LSCI)............................................................................50
1. INLEIDING..................................................................................................................................50
2. WAT IS LSCI................................................................................................................................51
3. DE HISTORIEK VAN LSCI.............................................................................................................51
4. DOELGROEP...............................................................................................................................51
5. VISIE VAN LSCI OP CONFLICTEN..................................................................................................52
6. DOELSTELLINGEN VAN LSCI........................................................................................................52
7. EFFECT OP LANGE TERMIJN........................................................................................................52
8. WIE/ WANNEER/ WAAR............................................................................................................53
9. UITGANGSPUNTEN VAN DE METHODIEK....................................................................................53
10. EMOTIONELE EERSTE HULP......................................................................................................54
11. ZES-FASEN MODEL VAN LSCI....................................................................................................55
12. DE PATRONEN VAN ZELFVERNIETIGEND GEDRAG.....................................................................57
13. LSCI-VAARDIGHEDEN...............................................................................................................58
14. VALKUILEN BIJ LSCI..................................................................................................................58
15. LSCI IN OOST-VLAANDEREN.....................................................................................................59
HOOFDSTUK PREVENTIE........................................................................................................................60
1. ONTSTAANSGESCHIEDENIS........................................................................................................60
2. DEFINITIE VAN PREVENTIE.........................................................................................................61
3. PREVENTIEF HANDELEN ALS OPVOEDER/ BEGELEIDER...............................................................61
4. 4 PREVENTIEMODELLEN.............................................................................................................62
5. WAT IS GOEDE PREVENTIE?.......................................................................................................65
6. PREVENTIEF HANDELEN VAN DE BEGELEIDER.............................................................................66
HOOFDSTUK: TIMMERS ERVARINGSORDENINGEN.................................................................................66
1. INLEIDING..................................................................................................................................66
2. DE 4 WIJZEN VAN ERVARINGSORDENING...................................................................................67
3. ERVARINGSORDENING & TOTALE COMMUNICATIE....................................................................70
4. DE PROFIELSCHETS.....................................................................................................................71
HOOFDSTUK EMOTIONELE ONTWIKKELING IN VERBINDING..................................................................72
1. MENTALISEREN: EERSTE KENNISMAKING...................................................................................73
2. BASISTHEMA’S (BEHOEFTEN) EO VD CLIËNT...............................................................................76
3
ORTHOPEDAGOGISCHE METHODEN & INTERVENTIES | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
,3. VERSCHUIVING IN KIJK OP UITDAGENDE SITUATIES...................................................................76
4. MENTALISEREN EN GEHECHTHEID..............................................................................................77
5. MENTALISEREN: INNERLIJKE DIALOOG TSS BUIK & HOOFD........................................................77
6. PROCES OP MAAT VAN BEGELEIDERS EN TEAMS........................................................................80
7. EMOTIONELE VERBINDING: EMOTIONELE BESCHIKBAARHEID....................................................86
HOOFDSTUK OMGAAN MET AGRESSIE..................................................................................................87
1. WAT IS AGRESSIE?.....................................................................................................................87
PSYCHO-ANALYSE.................................................................................................................................88
INSTRUMENTELE AGRESSIE..................................................................................................................90
2. PREVENTIE VAN AGRESSIE.........................................................................................................93
ZELFKENNIS..........................................................................................................................................93
DE 2 PIJLERS VAN EEN CONSTRUCTIEF (ORTHO)PEDAGOGISCH KLIMAAT...........................................95
3. OMGAAN MET AGRESSIE...........................................................................................................98
INSTRUMENTELE AGRESSIE................................................................................................................100
HOOFDSTUK GENTLE TEACHING
1. INLEIDING
1.1. RELATIE CLIËNT BEGELEIDER STAAT CENTRAAL
De relatie, verbondenheid = 1 vd meest werkzame factoren binnen begeleiding
Relatie = cruciaal voor effectiviteit & kwaliteit
Origineel = relatie als een zoektocht naar verbondenheid tss jou & cliënt die je begeleidt
1.2. DE 4 PIJLERS VAN GENTLE TEACHING
= ook de doelstellingen die we willen bereiken
1) Safe = cliënt voelt zich veilig en vertrouwen ons
2) Love = geliefd en zich graag gezien voelen
3) Loved = liefdevol dus het vermogen om anderen graag te zien
4) Engagement = graag dingen doen voor cliënt vanuit een verbondenheid & n- omdat het moet
(menselijk engagement of wederkerigheid)
1.3. KERN EN PERIFERIE
Kern = binnenkant van iemand, zijn of haar emoties die n- meteen zichbaar zijn
Periferie = de zichtbare buitenkant/ het gedrag dat mensen stellen
Gentle teaching = een manier van onvoorwaardelijk werken, om vanuit een begripvolle en liefdevolle
manier om te gaan met cliënten, zodat cliënten zich verbonden voelen met hun begeleiders en andersom
Zonder straffen en belonen
2. JOHN MCGEE
= ontstaan GT1
1
Gentle Teaching
4
ORTHOPEDAGOGISCHE METHODEN & INTERVENTIES | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
,John McGee:
Psycholoog & hoogleraar
Opgegroeid in groot gezin = weet delen & afhankelijk zijn v elkaar
Opgevolgd door Michael Vincent
Sloppenwijken Brazilië: kwetsbare mensen in armoede met hechte relaties die steun en veiligheid
bij elkaar vonden en voor elkaar trachten te zorgen
USA: ‘culture of death’ = cultuur van macht, dwang, overheersing, opsluiting, roepen,
schreeuwen, afdreigen & kritiek anders aanpakken = ontstaan GT
3. INSPIRATIEBRONNEN VOOR GENTLE TEACHING
3.1. PAULO FREIRE EN BEVRIJDINGSTHEORIE
Bevrijdingstheologie = alle mensen zijn gelijkwaardig
Freiro: bij alles wat we doen met cliënten, moeten we vertrekken vanuit de ervaring (het gevoel) van de
cliënt zelf, en niet vanuit onze ervaring of ons gevoel als begeleider
3.2. HECHTINGSTHEORIEËN
Door opleiding psycholoog theoretische inzichten rond hechting
Bowlby: vroege relatie tss kind & vaste verzorger in 1ste 2 levensjaren = cruciaal voor latere
emotionele & geestelijke ontwikkeling
Begripvol/ troostend omgaan manier waarop je iets zegt is !!
Geruststellen, troosten, op gemak stellen = totale dialoog ook met non-verbale communicatie
4. GENTLE TEACHING IS EEN METHODIEK… MET
METHODISCHE ASPECTEN
Methodiek = geheel van praktijkinzichten en uitgangspunten die richting geven aan ons gedrag
Methode = een concreet stappenplan dat stap voor stap uitstippelt wat je in elke fase vh
begeleidingstraject dient te doen als begeleider
Gentle teaching uitgewerkt stappenplan
= verzameling v praktijkinzichten, uitgangspunten en algemene concepten die richting geven aan
jouw gedrag als begeleider
4 pijlers geven algemene beschrijving vr de grondhouding
o Onvoorwaardelijkheid
o Acceptatie
o Waardering
o Geweldloosheid
Wel specifieke methoden die kunnen gebruikt w- binnen GT
Methodische aspecten:
Totale dialoog
Stretchen vd relatie
Ondersteunende interventies
Reflectie
5. GENTLE TEACHING IS EEN GRONDHOUDING
Rogeriaanse grondhouding v Carl Rogers echtheid, acceptatie & empathie
5
ORTHOPEDAGOGISCHE METHODEN & INTERVENTIES | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
,GT = grondhouding techniekje maar een overtuiging & manier van zijn
Diepste overtuigingen waar je vorm aan wilt geven
Grondhouding GT:
- Geweldloosheid - Onvoorwaardelijkheid
- Gelijkwaardigheid - Acceptatie
- Waardering - Reflectie
- Liefdevol ondersteunen
6. GENTLE TEACHING IS TEGENGESTELD AAN EEN
GEDRAGSMATIGE BENADERING
VS, jaren ’70: behaviorisme/ dominantie aanwezig in ondersteuning
= overheersend handelen gedragsmatige aanpak: focus op afleren v slecht/maladaptief gedrag &
aanleren goed gedrag
- Focus op gedrag & gedrag corrigeren
- Voorwaardelijk werken: straffen, roepen, soms belonen
- Gebruik van macht, dwang & overheersend
- Overdreven medicatiegebruik
- Misbruik v psychiatrische labels
Begeleiders = agressieve cipiers ipv begripvolle ondersteuners
Diagnostiek, beheersmatig handelen
Cliënten in isolatie, gefixeeerd, kalmerende medicatie geen oplossingen: humane karakter
6.1. DE GEDRAGSMATIGE AANPAK: EEN DIEP INGESLETEN
GEWOONTE
Paradigmashift jaren ’70 burgerschap, inclusie & emancipatie voorio
Gedragsmatige visie blijft doorgedrongen
o Negeren, time-out, isoleren, fixeren, …
1. Als …. Dan … taalgebruik, zeer gedragsmatig denken, we zijn dit gewoon
2. Straffen en belonen = ingebakken, doen het zeer vaak, achterliggend autoritair idee, we hebben
een hogere positie
3. Cliënt moet luisteren
4. Hij doet lastig
5. Hij wil aandacht zoeken naar onderliggende emotie
6. Medicatiegebruik, DSM & diagnose
Gedragsmatige aanpak = overheersende interventies kan effect hebben op korte termijn
GT = ondersteunende interventies
6.2. SCHEMA 1: GENTLE TEACHING VS BEHAVIORISME
GT Behaviorisme
Focus op De kern, niet op het gedrag Het gedrag
Probleemgedrag Ontstaat vnl uit angste, en is Moet stoppen en is deviant
normaal (fight or flight)
Doel Ontwikkelen van een wederkerige Afleren van probleemgedrag, aanleren
relatie tss cliënt & begeleider van gewenst gedrag
6
ORTHOPEDAGOGISCHE METHODEN & INTERVENTIES | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
, Aanpak Positieve respons & Negatieve respons & voorwaardelijk:
onvoorwaardelijk: - Wederkerigheid tss cliënt &
- Companionship begeleider is geen thema
- Ondersteunende - Overheersende interventies
interventies
Moraliteit van de …. Verbondenheid: … consequenties:
Psychologie van de onderlinge Positief gedrag w- beloond, negatief
afhankelijkheid gedrag w- bestraft
Grondhouding Vooral gericht op de wederzijdse Eerder gericht op voldoende afstand
betrokkenheid: bewaren:
- Niet weten is ook een vorm - Alwetende objectieve
van weten professional
- Gelijkwaardigheid - Niet gelijkwaardig
- Acceptatie - Moeten veranderen
- Onvoorwaardelijkheid - Voorwaardelijkheid
- Gratis waardering - Verdiende waardering (=
- Geweldloos beloning)
- Macht & dwang
Behaviorisme = gedragsmatige aanpak
Bv: gezin met een 4 jarig kind met zware VB en het kind had een grote ondersteuningsnood en de ouders
deden daar veel voor en gingen eens naar de film en hebben een ‘babysit’, kindje schrikt en begint te slaan op
de babysit en de babysit kan op 2 manieren reageren:
Gedrag moet stoppen en negatieve respons: dit moet gedaan zijn en nu moet je naar je kamer, je bent
niet flink dus er is een consequentie, grondhouding is afstand bewaren tss babysit en kind =
overheersend handelen
Babysit kijkt naar kindje als mens want hij is bang en de babysit kijkt naar de kern, naar de angst van
het kind dus het doel is inzetten op de relatie en te proberen om hem een gevoel van geborgenheid en
vertrouwen te geven en is niet boos en probeert de emotie te veranderen vanuit de moraliteit van
verbondenheid en geborgenheid = ondersteunend handelen
7. UITGANGSPUNTEN VAN GENTLE TEACHING
Gelden enkele axioma’s = zaken waarvan we aannemen dat ze zo zijn
Voordeel aannemen onderstaande axioma’s = humane & relationele deuren die opengaan &
gedragsmatige deuren die sluiten
7.1. PSYCHOLOGIE VAN DE ONDERLINGE AFHANKELIJKHEID
Elke mens heeft het verlangen zich verbonden te voelen
= mensen zijn sociale wezens die anderen nodig hebben om gelukkig te zijn en ten volle tot ontwikkeling
te komen
Afhankelijk v elkaar om zich goed te voelen als mens & te groeien als mens
Afhankelijkheid verschilt van levensfase
“Happiness is only real when shared”
“I am because we are”
“I’m only a person through others”
IEDER mens verlangt naar een betekenisvolle, warme en affectieve relatie, zelfs mensen die agressief,
zelfverwondend of terug getrokken gedrag laten zien. De mens is immers een sociaal wezen en heeft
7
ORTHOPEDAGOGISCHE METHODEN & INTERVENTIES | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
,liefde, warmte en nabijheid van anderen nodig om zich te kunnen ontplooien en goed en gelukkig te
voelen
7.2. AGRESSIE EN GEDRAGSPROBLEMEN ONTSTAAN VANUIT ANGST
“Don’t aim for the head, aim for the heart”
Agressie ontstaat door sterke emoties bij mensen
Vaak angst, maar ook andere pijnlijke bagage:
Stress - Gevoel v onveiligheid
Verdriet - Laag zelfbeeld
Onze binnenkant (angst, ..) vormt de basis voor ons gedrag
Focus als begeleider daarom op de binnenkant (kern/ emotie) vd cliënt, n- op zijn/ haar gedrag
(periferie)
7.3. COMPANIONSHIP
Iedereen verlangt naar psychologie vd onderlinge afhankelijkheid onze taak verlangen bloot te leggen
Gevoel v verbondenheid opwekken tss cliënt en jezelf = companionship genereren
Companionship = ALLLE cliënten aanleren (teaching) dat het goed is om bij de ons te zijn, dat zij bij ons
veilig en geliefd zijn, zodat zij zich verbonden kunnen voelen met ons. Alle cliënten, dat betekent ook zij
die ogenschijnlijke geen affectieve relaties willen en zich terug trekken, boos zijn op ons, zich agressief
tonen of zichzelf verwonden.
8. RELATIONELE BOUWSTENEN IN GT
8.1. ALLE MENSEN ZIJN GELIJKWAARDIG
Feit dat we allen mens zijn, maakt ons gelijkwaardig blijven mensen die dienen behandeld te w- als
mens
Gelijkwaardig maar n- gelijk
Elk van ons is uniek, als begeleider meer gestudeerd, ieder een ander levensverhaal
Elkaar als gelijkwaardig zien = implicaties in dagelijkse ondersteuning:
1. Niet overheersen & domineren
2. Inspraak geven aan iedereen die we begeleiden, zelf kiezen welk doel ze nastreven en n- boven
hoofd moeten beslissen, empowerment, doelen zelf kiezen
Veilig voelen is belangrijk voor vertrouwen zodat ze keuzes kunnen maken alsook emancipatie &
zelfbeschikking
8.2. ACCEPTATIE
Kwetsuren aanvaarden en aanvaarden vd cliënt in zijn totaliteit = kern & periferie
Accepteren dat cliënten soms zeer hard gekwetst zijn en niet altijd in staat om te vertrouwen en
trauma met zich mee te dragen
niet teveel oordelen over het gedrag en hen ook n- te proberen veranderen
8
ORTHOPEDAGOGISCHE METHODEN & INTERVENTIES | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
, 8.3. KWETSUREN AANVAARDEN
= vrede hebben met het feit dat sommige cliënten zeer zwaar beschadigd zijn en leven lang moeite met
anderen te vertrouwen nooit 100% lukken
Accepteren dat we n- alles kunnen oplossen
Hoop: verbetering levenskwaliteit & creëren ‘new memories’
Kwetsuren plaats geven in verleden zodat er ruimte is voor positieve ervaringen in toekomst
8.4. MENSEN AANVAARDEN IN HUN KERN EN IN HUN PERIFERIE
= iemand zien & accepteren als een totaalpakket v emotie & v gedrag
Moeilijk gedrag zien als een deel dat hoort tot de kern van het bestaan
Anderen n- afwijzen en gedrag n- willen veranderen
8.5. FOCUS OP DE KERN EN NIET OP DE PERIFERIE
Periferie = zichtbaar gedrag Kern = n- zichtbare emoties
Moeite doen om doorheen probleemgedrag te zoeken naar hun emotie
Bewust focus verleggen
Liefdevol op probleemgedrag reageren met begrip & n- gedragsmatig veiligheid
Probleemgedrag = manier om relatie te testen
8.6. WEES IN HET HEDEN EN HOU REKENING MET DE
LEVENSGESCHIEDENIS
Binnenkant w- bepaald door wat cliënten NU meemaken en door alles wat zij VROEGER meemaakten
Emotionele geheugen: bijsluiter die verklaring geeft voor huidige gedrag
N- de bedoeling bewust pijnlijke herinneringen op te vissen
Focus v ons handelen ligt in het hier en nu
8.7. ONVOORWAARDELIJKHEID
We stellen geen voorwaarden/ eisen aan onze cliënten
Moraliteit v verbondenheid = mensen waarderen om wie ze zijn en n- om wat ze doen
Moraliteit v consequenties = anderen straffen wanneer ze zich n- gedragen zoals we verwachten
en hen belonen wanneer ze zich gedragen zoals wij dat willen
Geen voorwaarden/ eisen
Niet straffen, niet belonen ‘wel waarderen’
Waardering w- gegeven zonder dat er eerst voorwaarden w- gesteld
Bereidheid v ondersteuners om telkens na een moeilijke periode opnieuw te willen en kunnen
beginnen met een blanco lei
8.8. WAARDEREN
= gratis en voor iedereen
Periferie
Kern
9
ORTHOPEDAGOGISCHE METHODEN & INTERVENTIES | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
