CROSSCULTURELE PSYCHOLOGIE LESSEN
LES 1 – INLEIDING
1.1 inleiding
Inhoud
- Cultuur en psychologie
- Cultuurcontact en acculturatie
- Toegepaste psychologie van multicultureel samenleven
Leerstof
- Slides, notities en handboek, gastcolleges (tip vbexamenvragen in HB)
- Examen: 40 mc zonder gis, 80% hoorcolleges/HB, 20% gastcolleges
- Namen onderzoekers en datum onderzoek niet vanbuiten te leren
Gastcolleges
- Contextgevoelige benadering van axpertise en rol van psychologen
Leerdoelen
- Kennis: onderzoeksvragen en stand van zaken in deeldomeinen
- Inzicht: methoden van cultuurvergelijkend onderzoek
- Kritische reflectie: cultuurverschil en gelijkenis in menselijk gedrag
- Toepassen: psychologische aspecten van multicultureel samenleven
1.2 Wat is crossculturele psychologie
Cultuur als een soort informatie
- Soc informatie
- Wat we kennen en k door soc leren van anderen
- Oudere generatie, peergroup, bronnen, soc vbn
- Nuancering: een cultverandering doorheen de tijd! Soc leren is geen exacte replicatie, men
past zich aan aan veranderende omgeving
Cultuur als een groep van individuen
- Soc groep
- Wat gemeensch is met andere groepsleden (nt indiv) en wat verschilt tss groepen (nt univ)
- Uiterlijke of oppervlakkige vs diepe cultversch
- Nuancering: er z geen scherpe grenzen tss cult, men kan tot meerdere groepen behoren en
er vindt ook cult diffusie en mengcult plaats
Cultuur als gedeelde gedragscontext
- Soc en fysieke context
- Wat behoort tot een gedeelde soc en fysieke omgeving?
- Impliciete en expliciete normering
- Nuancering: cult context is niet determinerend: er z grote indiv versch binnen 1 cult context
dus cult beperkingen (contraints) en mogelijkheden (affrodances)
,Definitie
- Een wetenschappelijke studie van variaties in menselijk G, rekening houdend met de
manieren waarop G beïnvloed w door cult context.
Doel
- cultversch én gelijkenissen onderzkn in psychologische fenomenen: voelen, denken en doen
Eén psychologie of meerdere psychologiën
- wereldwijde migratiestromen, grote diversiteit aan levenswijzen
- mens = uitzonderlijk aanpassingsvermogen aan zeer diverse ecologie, economie en soc situat
- waarom? Neuroplasticiteit en cult als groot evolutionair voordeel tov andere diersoorten
Belang
- Veel psych onderzoek is “WEIRD” White Educated Industrialized Rich Democratic
> 4000 onderzoekspapers 20 jaar, deelnemers: 95%: VS, Europa en Engels sprekende
landen (bv. Australië)
MAAR deze landen omvatten slecht 12% van de wereldbevolking! 68% VS,
waarvan 2/3 undergraduate students
‘Cross-cultural findings suggest that WEIRD societies are among the least
representative populations one could find for generalizing about humans.’
Dus cult psych kijkt naar: In hoeverre zijn die bevindingen wel universeel?
Vb: Müller-Lyer illusie (lijnen met pijlen)
Amerikaanse hebben sterkste afwijking hierbij dus misschien zijn zij wel juist de
vreemde eenden, reden dat zij hier slecht scoren is omdat wij leven in een
samenleving met veel huizen enzo in rechte hoeken, dus wij nemen dat waar als
rechte hoeken
WEIRD zijn dus mss eerder de uitbijters ipv de represantieve groep die we
kunnen onderzoeken
We komen met veel versch culturen in contact
Empirische basis vd kennis van psychologie
- Smalle database: witte vrouwelijke westerse studenten psychologie
- De psychologie vd bachelor student
- Vaak alleen maar westerse blanke studenten in onderzoek
Twee problemen en vragen
- In hoeverre z bevindingen veralgemeenbaar naar andere cult contexten?
- Hoe wijkt de doorsnee ppn in psych onderzoek af vd meeste m in de wereld?
In hoeverre zijn psychologische fenomenen gelijk of versch in versch culturen?
- Universalisme: 1 algemene psychologie
Zoeken naar psychologische basisprocessen die voor alle mensen gelden door abstractie
te maken van context en inhoud = ware psychologie/machinekamer
Cultuurverschil = vertekening = ruis
Kritiek
Vaak enkel op heel abstract niveau te vinden
, Wat met vele betekenisvolle culturele variatie? Ons brein is heel plastisch,
machinekamer wordt beïnvloed door onze cult ervaringen vb taxichaufferus in
Londen die heel goede kennis hebben over wegen
- Relativisme: versch psychologieën
Er bestaat geen contextvrije psychologie, iedereen maakt deel uit van 1 of meerdere
culturen
Je kan psychologie enkel begrijpen binnen een context en met inhoud
Cultuurverschil is geen vertekening maar betekenisvol
Kritiek
Te verschillend om te kunnen interageren met andere cult?
Algemene morele standaarden en wetgevingen?
- 4 analyseniveaus (grafiek zie HB)
Accessibility universal (hoge vergelijkbaarh) universalisme
Gedrag bestaat in andere culturen met gelijkaardige functie (betekenis) en
toegankelijkheid (frequentie)
Vb: Objectpermanentie (Piaget): besef dat een object nog bestaat ook wanneer
je het niet meer ziet (ontwikkelt op 8 maanden)
Functional universal
G bestaat in andere culturen met gelijkaardige functie of betekenis, maar niet
noodzakelijk even toegankelijk of frequent
Vb: autonome motivatie (Deci & Ryan’s zelfdeterminatietheorie: relatedness,
autonomy, competence) in bep cult is autonomie bv een mindere motivatie
Existential universal
G bestaat in andere culturen maar niet noodzakelijk zelfde functie of betekenis
Vb: ‘tie breaking’ rituelen komen voor in veel culturen maar verschil in functie en
frequentie in rouwproces, begrafenis is een van de !ste dingen in bep cult
Vb: anorexia
Nonuniversal (geen/beperkkte vergelijkbaarheid) relativisme
Gedrag bestaat niet in andere culturen
Vb: Numerisch redeneren met een telraam
Etnocentrisme tegengaan
- Illustratie: The danger of a single story
- Etnocentrisme = andere culturele groepen beoordelen vanuit de eigen cultuur als maatstaf
‘wij’ zijn normaal
Culturele stereotypen: ‘zij’ zijn afwijkend
Vaak ook machtsverhoudingen: ‘wij’ vertellen ‘hun’ verhaal
Vb: noord-afrikaanse betekenis van schaamte: etnocentrische veronderstelling: m h
dezelfde emotie diep vanbinnen, maar tonen andere dingen vanbuiten door hun cultuur
- Besef eigen cultu(u)r(en)
“Cultuur beïnvloedt ánderen”, eigen cultuur “onzichtbaar”
- Psychologie als wetenschap is niet immuun voor etnocentrisme
Etnocentrische keuze onderzoeksvragen bv weinig onderzoek nr psych gev ondervoeding
Etnocentrische concepten / metingen bv. vertekende maten van ‘autonomie’ of ‘int
Etnocentrische interpretatie bevindingen Bv. ‘positive parenting’ als norm
, 1.3 Wat is cultuur
- Veel gebruikte “categorieën en definities
- Cultuur = elk type van informatie dat men doorkrijgt van andere leden van dezelfde soort via
sociaal leren, dat het gedrag van een individu kan beïnvloeden
- Cultuur = een groep mensen die in een gedeelde context bestaan (culturele groep)
- Brede en smalle definities (bv. Westerse cultuur, bedrijfscultuur)
- Cultuur is dynamisch
- Makkelijker om labels te plakken op andere culturen dan uw eigen
- Er is ook veel variatie binnen een cultuur
1.4 Sociale brein van de mens
Is cultuur uniek menselijk?
- Nee… Groepen chimpansees, duiven en dolfijnen leren unieke manieren om voedsel te
verzamelen Orka’s en vogels leren verschillende dialecten
- Maar de mens blijkt uitzonderlijk goed in cultureel leren door ons grote en sociale brein
Zijn mensen zwakkere soort dan aanverwante primaten?
- Ons grote brein
4 - 5 x hersenmassa gemiddeld zoogdier met zelfde lichaamsgewicht (1,9 x gem primaat)
Onze hersenen verbruiken 16% van ons metabolisme (gemiddeld zoogdier 3%)
- 2 fysieke aanpassingen groter brein
minder energie naar verteren door bereide voeding
minder spiermassa dan primaten
Ons brein is groot en sociaal
- We imiteren anderen (vooral zij hoog in status, gelijk aan ons of G dat veel voorkomt)
- We tonen meer interesse in elkaars activiteiten en kunnen mentaliseren, perspectief nemen
Theory of minds: Vroeg bewustzijn van andere ‘minds’
Bv. kind van 1 jaar wijst om aandacht moeder te vestigen op een object in omgeving; niet
door mensen getrainde chimpanzees doen dat niet
- We delen onze doelen en ervaringen met anderen
- We kunnen meer en sneller sociaal leren
Studie Hermann et al.
Participanten: 3 soorten primaten (chimpanzees, orangoetans, 2.5 jarigen)
Meting leervermogen
A taken = fysiek domein – met stok eten naar hun trekken
Res: geen verschil tussen de 3 groepen
B taken = sociaal domein – imitatie
Res: versch tss kids en apen, wij k dit veel beter dus daarom k we cult
opbouwen
Conclusie: Uniek sociaal leervermogen van mensen!
Mensen leren niet alleen meer en sneller; zij leren ook anders dan primaten
Studie Nagel et al.
Sociaal leren bij mensen is imitatief = door sociale modelering
Sociaal leren bij chimpanzees is emulatief = door gebruik van objecten