Media en ethiek -
Communicatiewetenschappen
De Plichtenethiek:
= de Deontologische ethiek
Gaat niet over deugden of resultaten, maar over plichten: iets dat slecht is mag men niet doen ook
al is het resultaat goed.
De categorische imperatief: (Kant)
Immanuel Kant
̶̶ “what we should do” versus “what we ought to do”
̶̶ Morele regels staan centraal
̶̶ > Het goede doen, niet om beloond te worden, niet gestraft te worden maar
omwille van het mens zijn zelf
Categorisch imperatief: een onvoorwaardelijke regel die altijd van toepassing is. (ongeacht de
concrete situatie)
2 formuleringen categorische imperatief:
1. You should act only on moral rules that you can imagine everyone else following
without deriving a logical contradiction
➔ = het universaliseren van de regel
2. It is wrong for one person to use himself or another person solely as a means to an end.
➔ Je mag een person nooit als een middel gebruiken om een doel te bereiken
Dus volgens de plichtenethiek zijn morele regels universeel, onveranderbaar en algemeen toepasbaar
➔ Ongeziene omstandigheden spelen geen enkele rol
o Gij zult niet liegen: je mag ook niet liegen als je een joods gezin verstopt hebt
tijden WO2
Universele normen
– Weinig aandacht aan negatieve gevolgen (zie vb hierboven), MAAR waarborgen van
integriteit van individu omdat een mens nooit als een middel behandelt mag
worden
Pro’s en Contra’s Kantianisme
Pro’s
̶̶ Alle personen worden als gelijken gezien
̶̶ Iedereen wordt dezelfde standaard opgelegd
➔ Er zijn geen uitzonderingen op de regel
➔
̶̶ Universele morele regels
➔ Gaat hand in hand met de intuïtie die mensen hebben dat dezelfde moraliteiten
toegepast worden voor iedereen doorheen de geschiedenis
Contra’s
̶̶ 1 morele regel omvat moeilijk een hele situatie
, ̶̶ Conflicten tussen morele regels
̶̶ Geen ruimte voor uitzonderingen
A theory of justice:
John Rawls
̶̶ Principe van rechtvaardigheid staat centraal
“De voornaamste reden om een dergelijk alternatief te willen vinden, is dat de utilitaristische leer mij
als basis voor de instituties van een constitutionele democratie te zwak voorkomt.”
Rawls stelt dat mensen niet dezelfde ‘startpositie’ hebben en dat daarom fundamentele rechten
nodig zijn die iedereen op een gelijkwaardige manier behandelt
➔ Houdt een pleidooi voor een herverdeling van schaarse middelen, dat iedereen in staat
stelt een menswaardig leven te leiden (hij verwerpt dus ook het laisser-faire kapitalisme)
➔ Zijn theorie bestaat uit twee delen:
1. ‘A veil of ignorance’
➔ Gedachte- experiment: we weten niet of we ziek zij, gezond zijn, slim zijn, dom zijn, rijk
zijn, arm zijn, man of vrouw, ….
➔ Indien we dan vanuit die onwetendheid een systeem moeten bedenken voor de
samenleving te organiseren, dan zou het resultaat het streven zijn naar een rechtvaardige
samenleving, waarin fundamentele principes voor iedereen gelden
2. Vrijheidsbeginsel
➔ Fundamentele vrijheden (meningsuiting,…) staat centraal voor hem
➔ Dit kan niet ingeperkt worden door bepaalde morele autoriteiten buiten de mens
➔ Vb: vrijheid van meningsuiting mag niet ingeperkt worden om te komen tot meer welvaart
Pro’s deugdenethiek:
̶̶ In vele gevallen is het logischer om te kijken naar deugden, eerder dan rechten of
gevolgen
̶̶ Vb stelen staat de ontwikkeling van een deugdzame mens in de weg dus
het is niet correct (= simpele, maar duidelijke leidraad)
̶̶ Persoonlijke relaties kunnen moreel relevant zijn voor beslissingen te maken
̶̶ Vb: met familie op reis of geld doneren aan goed
doel?
̶̶ Erkent hoe moreel besluitvormingsproces vaardigheden ontwikkelen over de tijd
heen
̶̶ Erkent de rol van emoties
̶̶ Streeft naar een ethische correct houding ten aanzien van anderen en zelfreflectie
̶̶ Wat voor een persoon wil ik zijn? Dan kijken welke deugden dan centraal
staan
,Contra’s deugdenethiek:
̶̶ Hoe ‘objectiveren’ van individuele deugden?
̶̶ Moeilijk toepasbaar als richtlijnen voor beleid
̶̶ Als deugden worden aangeleerd, wie is er dan verantwoordelijk voor ‘slechte’
keuzes?
̶̶ Hoe kunnen we iemand verantwoordelijk achten voor zijn verkeerde
deugden wanneer hij of zij die heeft aangeleerd van iemand anders (vb
ouders)?
➔ Deugdenethiek is vooral waardevol op individuele basis!
De Gevolgenethiek:
̶̶ e deugden, maar moeten deze deugden ons aanleren, ons eigen maken
̶̶ Vormt een moreel compas dat mee bepaalt hoe je moet handelen
̶̶ Deugden als eerlijkheid, loyaliteit, medeleven, zelfbeheersing, vriendelijkheid,
integriteit, etc.
̶̶ Nood aan praktische wijsheid of morele voortreffelijkheid
Een deugdzaam mens: voorbeeld
“a moral virtue is a deep-seated character trait, and character traits take time to become deep-
seated. Consider a young Boy Scout who is encouraged by his scoutmaster to take the Boy Scout
slogan seriously and “do a good turn daily." The scout initially responds to this encouragement by
actively looking for opportunities to help someone each day, not so much because he is interested
in being helpful, but because he looks up to his scoutmaster and seeks his praise and approval. The
young scout continues doing daily good deeds for family members, friends, and even strangers for a
significant period of time. Eventually, he realizes that he has persisted in his practice of doing a good
turn daily so that it has become a habit—something so ingrained that he no longer relies upon the
compliments of his scoutmaster for motivation. His daily efforts give him a sense of genuine
satisfaction. At this point being helpful to others has become second nature to the scout; he has
become benevolent.”
➔ Voorbeeld dat aantoont dat je geen deugdzaam mens bent van jezelf, je moet het
jezelf aanleren!
̶̶ Aristoteles pleit voor een vorm van gematigdheid in het streven naar een deugdzaam
mens zijn: “The golden mean” (= houding gaan aannemen tussen de extremen)
̶̶ Kwistig Vs. Gierig
, ̶̶ Laf Vs. Overmoedig
̶̶ Egoïsme Vs. Altruïsme
! Golden mean “is not about doing; it’s about being”
➔ Het gaat over wie je bent, niet zozeer je handelingen
➔ Voorbeeld “HIV is a gay disease awareness campaign”
̶̶ Een minder schokkende campagne met andere klemtonen en slogan ≠ ‘de maat
houden’
̶̶ Eerder:
– “Is de campagne waarheidsgetrouw?”
– “Bevordert de campagne de groepsidentiteit rond LGBTQ?
– “Is de campagne tactvol?
“HIV is a Gay disease? Are you kidding? For those of us living with the shame and fear of being HIV
positive, I’m angry. For those who’ve lived long enough to see the world begin to accept HIV as more
then a gay disease, I’m offended. For those who expect more from our gay organizations, I’m
disappointed. Most people will only read your flashy tag line and that’s what they’ll promote. This
world is filled with misinformation, due to our short attention spans. Most people get there
information from bits and pieces propagated by the evening news or a flashy headline. I expected
more from your center. While the details of your ad are most likely accurate, you’ve done an injustice
to your community. You’ve flown off course and I’m saddened by your decision to promote this
hateful headline.”
➔ Besluit: de campagne is niet ethisch
Voorbeeld child focus: schokkende campagne > Niet ethisch
Wat betekent het om een deugdzame mens te zijn?
̶̶ Deugden voor journalisten? Bv. eerlijk, waarachtig, betrouwbaar, rechtvaardig, integer, …
̶̶ Deugden voor PR professionals? Betrouwbaar, loyaal, ijverig, discreet, …
̶̶ Deugden voor adverteerders? Betrouwbaar, eerlijk, tactvol, …
Thomas van Aquino:
Drie goddelijke deugden
= deugden die geformuleerd zijn in relatie tot god
1. Liefde
➔ Richten naar de medegelovige (ethisch correct?)
2. Geloof
➔ Christenen moeten godvrezend zijn en godvluchtig zijn
➔ Plicht om in god te geloven
➔ Elke daad die strijdig is met het christelijke geloof gaan verwerpen
➔ Geloof primeert op burgerlijke wetten (ook bij islam etc.)
3. Hoop
➔ Pos: kan aanmoedigen om bepaalde doelen te gaan nastreven