Gerodontologie – Mondzorg bij de
bijzondere doelgroep
Puck Schoonen – MOZ D1
Inhoudsopgave
1. Gerodontologie ..................................................................................................................................... 2
1.1 Demografie en geriatrisch profiel......................................................................................................... 3
1.2 Barrières en toegankelijkheid ............................................................................................................. 11
1.2.1 Barrières op niveau van de gezondheidszorg ..................................................................................... 12
1.2.2 Barrières op niveau van de patiënt ..................................................................................................... 13
1.3 Veranderingen in de mond, pathologie .............................................................................................. 17
1.4 Dementie ............................................................................................................................................ 24
Alzheimer ..................................................................................................................................................... 25
Vasculaire dementie .................................................................................................................................... 28
Frontotemporale dementie ......................................................................................................................... 29
Lewy body dementie.................................................................................................................................... 30
Communicatie .............................................................................................................................................. 30
Dementie en mondgezondheid ................................................................................................................... 32
1.5 Anamnese en behandelplanning ........................................................................................................ 38
Casussen ...................................................................................................................................................... 43
, 1. Gerodontologie
EXAMEN: schriftelijk, open vragen, theorie en casussen
Bij kwetsbare ouderen gaan we vaker eerst naar de persoon/ omgeving kijken en daarna pas naar de
mond à integrale zorg
Gerodontologie = mondzorg voor kwetsbare/ zorgafhankelijke ouderen
- Mondzorg rekening houdend met de context (cognitieve/fysische functie, sociale context, ...) en
de draagkracht van de patiënt.
o à Kijk eerst naar de persoon, dan naar de mond.
- Mondzorg als deel van integrale zorg voor de oudere met focus op levenskwaliteit en
functionaliteit
- Mondzorg die breder gaat dan tandheelkundige verzorging:
o Communicatie met patiënt, verzorgenden, mantelzorgers, ...
o Organisatie van mondzorg
Doelstellingen:
- Empathie, attitude
- Kennis
- Vaardigheden
Doelstellingen bereiken
- Lessen
- PPT
- Wetenschappelijke artikels
- Studieboeken:
o www.arteveldehogeschool.be/mediatheek/live/ws/?dl=search&id=817456_nlebk&src=e
bsco
o www.arteveldehogeschool.be/mediatheek/live/ws/?dl=search&id=1017476_nlebk&src=
ebsco
Extra sites die makkelijk kunnen zijn:
- https://www.zorgvoorbeter.nl/mondzorg
- https://www.demondnietvergeten.nl/
- https://www.knmt.nl/sites/default/files/media_root/richtlijn_mondzorg_zorgafh_clienten.pdf
- https://www.knmt.nl/sites/default/files/praktijkwijzer_ouderen_bladerbaar_1.pdf
2
, 1.1 Demografie en geriatrisch profiel
Demografische veranderingen: hogere levensverwachting door:
- Verbeterde gezondheidszorg, betere leefstijl, meer
kennis, preventie, hygiëne
- Ook veel lagere kindersterfte waardoor minder
vergrijzing/ jongere bevolking: de piramidevorm
werd geleidelijk aan een rechthoekige vorm: de basis
wordt breder
- Wel nog veel ongelijkheden: regionaal, maar ook
verschil tussen man en vrouw.
o Erg bepalend is arm of rijk
o Zowel op wijkniveau als op groter niveau
Super aged society als 30% of meer 60+ jaar oud is. Dit komt bij steeds meer landen voor.
Ouderen zijn steeds vaker alleen en hebben geen ondersteuning (in westerse landen vooral ook omdat
verschillende generaties niet meer samenleven), dit zie je terug in de mondgezondheid
Compression or extension of morbidity
Verschillende scenario’s:
- Hypothetical present morbidity
o Driehoekje is ziek, dus laatste +- 10 jaar leven wij
vaak in niet zo’n goede gezondheid
- Scenario I – extension
o Langer leven maar ook langer ziek op het eind
- Scenario II – compression
o Langer leven maar minder lang ziek op het eind
In de gerodontologie: leeftijd is geen goede parameter, het is de staat
waarin iemand zich bevindt. Vaak loopt het wel samen, maar je kan er
niet vanuit gaan.
Doel van mondzorg bij kwetsbare ouderen: status van de mond levensloopbestendig maken
- Healthy ageing
o Het proces om functionele mogelijkheden te ontwikkelen en te
onderhouden die een goede levenskwaliteit mogelijk maken op oudere leeftijd.
o Eet wat hij wil/ lacht zonder schaamte/ kan op een begrijpbare manier spreken/ genieten
van elkaars gezelschap
o Vertrekt vanuit de waarden, verwachtingen, prioriteiten, noden, voorkeuren van een
persoon. Verschilt van individu tot individu.
-
- Dat de status van de mond gezond blijft tot het einde van hun leven
o Wilt vaak ook zeggen dat je aan afbouw doet: de situatie in de mond zo krijgen dat het
voor de pt makkelijk wordt om het te onderhouden.
- D.w.z. vaak wordt er gefocust op pathologie: als je niet poetst krijg je gaatjes, dat boeit de pt
niets. Wat hun wel boeit is het hebben van een goede levenskwaliteit: kunnen eten, geen slechte
mondgeur, lachen zonder schaamte, op een begrijpbare manier praten
- (Mond) gezondheid bij ouderen is niet de afwezigheid van ziekte... Dus het doel kan niet het
behoud zijn van tanden, reductie van plaque, cariës, parodontitis, ...
3
, A public-health framework for Healthy Ageing: mogelijkheden tot
actie op maatschappelijk niveau gedurende de hele levensloop:
Functionele mogelijkheden (blauwe lijn) en intrinsieke capaciteit
(rode lijn)
- Intrinsieke capaciteit: bv. Grove en fijne motoriek van een
kind is beter in vergelijking met een kwetsbare oudere.
Terwijl wij ervan uitgaan dat een ouder iemand alles beter
weet. De intrinsieke capaciteit daalt
- Functionele mogelijkheden: proberen zo lang mogelijk
hoog te houden als de intrinsieke capaciteit daalt, dit door
ondersteuning te bieden
o Bv. Rollator: zorgt dat de functionele
mogelijkheden van de oudere aanwezig blijven
terwijl de intrinsieke capaciteit (lopen) daalt
Active ageing
- Het proces om kansen te optimaliseren voor gezondheid, participatie in de maatschappij en
veiligheid om zo de levenskwaliteit te verhogen als mensen ouder worden.
- Doel is om te waarborgen dat mensen waardevol blijven voor hun families, de gemeenschap en
economie.
o Voorkomen en reduceren van de nadelige gevolgen van slechte oral functie en
chronische problemen in de mond
o Risico factoren reduceren die geassocieerd worden met mondpathologie en promoten
van factoren die een goede mondgezondheid bestendigen gedurende het leven
o Een continuüm ontwikkelen van betaalbare, toegankelijke, kwalitatieve en ouderen
vriendelijke (mond)zorg en sociale voorzieningen die tegemoetkomen aan de noden en
rechten van mensen wanneer ze ouder worden
o Opleiding en training voor zorgverleners
Profiel ouderen
- ‘Old people are sick because they are sick, not because they are old’
- Het is niet dat je oud wordt, dat je tanden moet gaan verliezen of dat je mondgezondheid niet
goed is. Dat heeft er niks mee te maken, het kan zijn dat er meer risicofactoren een rol spelen
maar daar kan je perfect op inspelen.
3 groepen ouderen!!
- Vitale, relatief goed functionerende ouderen (60%) à zelfde behandelen als ieder andere pt
- Kwetsbare oudere (20%)
- Zorgafhankelijke oudere (20%) = geriatrisch profiel
à Bij het eerste contact al snel moeten kunnen bepalen in welke groep iemand behoort.
4
