Communicatiewetenschappen II
05/10/2021: Les 1. Een verhaal in meervoud: inleidende beschouwingen
• Voor vragen mogen we de professor mailen: Willem.Joris@vub.be
• Er zijn hoorcolleges en werkcolleges. Voor de werkcolleges word je in groepjes van 4
ingedeeld.
• Steeds 3 weken hoorcollege → dan 1WPO seminarie.
• De week van je seminarie dien je elke maandag een voorbereidingstaak taak in!
• Individuele paper: topic leren duiden, bespreken en evalueren.
➔ Leer eerst de taakopgave van het essay goed door.
• Er is een mondeling examen → 2 vragen. 1 vraag gaat over de hoorcolleges en 1 vraag gaat
over de werkcolleges.
➔ Op het examen goed namen kennen + eigen voorbeelden geven bij een vraag
• De inschrijvingslijst zal via Canvas beschikbaar zijn tot 15 oktober 2021, 16:00 uur.
• 60% van de punten op examen, 35% van de punten op paper en 5% op buddy check.
, Een verhaal in meervoud: inleidende beschouwingen
REFLECTIE ROND EEN STUDIEVELD:
• Kennismaking met founding fathers, auteurs: namen kennen!!!
➔ Leverden een belangrijke bijdrage aan het studieveld. Zijn niet allemaal
communicatiewetenschappers.
• Kennismaking met theorievorming, concepten, modelvorming, richtinggevende
wereldbeschouwingen, scholen (welke scholen vertegenwoordigen ze)
• Kennismaking met empirische operationalisering, methoden en technieken: linken naar
andere cursussen: kwantitatieve/kwalitatieve methoden, beleidsanalyse, inhoudsanalyse
• Gebruik en kennis wetenschappelijke teksten
➔ Grondig lezen voor zowel de seminaries en de hoorcolleges
• Kranten, internet, actualiteit als inspiratiebron… voor de theorie
DOELSTELLINGEN EN AANPAK
• Reflectie rond studieveld en eigen positie als wetenschapper: van waar komen we, waar
staan we, waar gaan/willen we naartoe? – sterktes en zwaktes
• Waarop bouwen we verder op? → Interdisciplinariteit! Communicatiewetenschappen I,
sociologie, filosofie, politicologie, mediageschiedenis, …
► Theoretische en conceptuele voedingsbodem leggen en versterken,
methodologische en empirische operationalisering verkennen en ons daarin
verdiepen
VOORAFGAANDE OPMERKINGEN
• Eén verhaal over communicatiewetenschappen? 3 I’s
1. Interdisciplinair: veel termen/expertise/info die we gebruiken komen uit andere
wetenschappen. Humanisme, natuurwetenschappen, rechtsgeschiedenis, etc.
2. Internationaal: we gaan uitspraken doen die verder reiken dan België, maar die ook gelden
voor over de landsgrenzen heen.
3. Intersectoreel: naast de academische wereld is het belangrijk om te kijken hoe andere
actoren een rol spelen in ons onderzoek. Vb: onderzoek rond kinderen en media. Niet alleen
onderzoek doen bij academici, maar ga ook eens luisteren bij leerkrachten, ouders en bij
kinderen en jongeren zelf. → belangrijk wanneer je onderzoek doet.
• Wetenschap als slingerbeweging, geen lineaire vooruitgang, geen waarheidsaanspraken, er
zijn breuklijnen (verschillende stromingen die elkaar tegenspreken en daardoor elkaar
stimuleren om verder onderzoek te doen)
• En/en-benadering
➔ Het is altijd een en/en-benadering. Bij onderzoek ook. Vb: 2 stromingen gaan
onderzoeken en kijken hoe doe tegenover elkaar staan.
, • Reflectie rond eigen positie als wetenschapper: wie spreekt/kijkt naar maatschappelijke
fenomenen?
• Westerse blik, mannelijke blik, Brusselse blik, …
Scientia vincere tenebras
(door wetenschap duisternis overwinnen)
Interdisciplinair onderzoek gebruiken om duisternis te overwinnen.
• Kennis opdoen, vrij onderzoek en kritisch denken
• Bouwen voort op verlichting en humanisme (2 belangrijke concepten die de rode draad
vormen doorheen de cursus)
Vb. Corona overwinnen door wetenschap + we komen ook op voor personen die in duisternis zitten
Verlichting, humanisme en postmodernisme
De volgende slides tonen de overgang van moderniteit naar postmoderniteit
MODERNITEIT → POSTMODERNITEIT
❖ Modernisme
► Moderniteit als historische fase. Wordt aangegeven door het woord teit
► Als cognitief denkkader
► Als artistieke stroming
➔ Belangrijk want je kan dat allemaal niet van elkaar los koppelen. Is allemaal samen
ontwikkeld.
❖ Keerzijde en kritische stemmen
➔ Kritische stemmen zorgden voor het postmodernisme
❖ Postmodernisme
► Postmoderniteit als historische fase
► Als cognitief denkkader
► Stromingen binnen postmodern denken (3 stromingen scheiden)
► Als artistieke stroming
➢ Tekst: Lewis, J. (2011). Postmodernism and Beyond. In J. Lewis, Cultural Studies. London:
Sage.
➔ Postmodernisme wordt in deze tekst toegelicht en moeten we lezen voor het eerste
seminarie
, MODERNITEIT ALS HISTORISCHE FASE
Moderniteit: historische periode vanaf Europese verlichtingsdenken (17e eeuw) tot ten minste jaren
1980
➔ Aan moderniteit koppelen we het verlichtingsdenken en het humanisme
Wat is er nu belangrijk?
• Belang rede (in plaats van geloof)
➔ Daarvoor stond geloof centraal. Vraagstukken werden opgelost aan de hand van de
bijbel.
➔ Met het verlichtingsdenken werd dat doorbroken en werd de wetenschap belangrijker
en de rede (ratio). Alles moest rationeel zijn.
• Geloof in de maakbaarheid van de maatschappij
➔ De mens kan wel degelijk iets bijbrengen aan de maatschappij.
➔ We streven niet alleen naar een goed leven voor na de dood maar ook tijdens ons leven
kunnen we veranderingen aanbrengen aan de maatschappij.
➔ God staat niet meer centraal.
• Humanisme: vrijheid, gelijkheid, verbondenheid (3 belangrijke elementen)
➔ De mens ging centraal staan.
➔ De rede werd belangrijker en deze vonden we vooral terug in de wetenschap
• Wereldbeeld verklaard door wetenschap
➔ Ons mens en maatschappij beeld wordt vooral verklaard door de wetenschap.
• Dit wereldbeeld wordt gekenmerkt door verschillende sociologische processen (zie volgende
slides)
Sociologische processen
❖ Secularisering:
• Einde dominantie religieuze autoriteit
➔ De macht van God en het geloof neemt af
• Werd (langzaamaan) vervangen door rationeel (ratio) en wetenschappelijk
(wetenschap) denken
➔ Daaraan gekoppeld krijg je de rationalisering
❖ Rationalisering:
• Efficiëntie, voorspelbaarheid, controle over proces, berekenbaarheid, …
• Vb: de lopende band bij de Ford fabrieken om het proces sneller, efficiënter en
controleerbaarder te lopen.
❖ Kapitalisme:
• Winstmaximalisatie en vrije markt
