2021
2022
Economie
SAMENVATTING
DOMINIKA LENIART
,Inhoud
Hoofdstuk 0: Inleiding ............................................................................................................................. 4
Hoofdstuk 1: Consumenten..................................................................................................................... 6
1.1 De keuze van de optimale goederencombinatie .......................................................................... 6
1.1.1. De preferenties...................................................................................................................... 6
1.1.2 Budget en prijzen.................................................................................................................... 7
1.2 De Prijsvraagcurve ......................................................................................................................... 8
1.2.1 De afleiding van de individuele vraagcurve............................................................................ 8
1.2.2 De collectieve of marktvraagcurve ......................................................................................... 9
1.3 De elasticiteit van de vraag ......................................................................................................... 11
1.3.1 De prijselasticiteit van de vraag ........................................................................................... 11
Formule van de prijselasticiteit van de vraag:............................................................................... 11
1.3.2 De kruislingse prijselasticiteit van de vraag ......................................................................... 15
1.3.3 De inkomenselasticiteit van de vraag................................................................................... 18
1.4 Het consumentengedrag in België .............................................................................................. 21
1.4.1 Het bestedingspatroon ......................................................................................................... 21
1.4.2 Het spaargedrag van de Belgische particulieren .................................................................. 21
1.5. Meting van de prijzen, de consumptieprijsindex ....................................................................... 22
1.5.1. Voorwaarden waaraan de consumptieprijsindex als inflatiemeter moet voldoen............. 22
Hoofdstuk 2: Producenten .................................................................................................................... 24
2.1. Bepaling van de optimale productiegrootte .......................................................................... 24
2.2 De wet van de toe- en afnemende meeropbrengst ................................................................ 25
2.3 Kostenverloop ......................................................................................................................... 27
2.5. De optimale productiegrootte bij volkomen concurrentie .................................................... 34
2.6. De afleiding van de aanbodcurve bij volkomen concurrentie................................................ 36
2.7. De break-evenanalyse ............................................................................................................ 40
2.8. De prijselasticiteit van het aanbod ......................................................................................... 43
Hoofdstuk 3: Prijsvorming ..................................................................................................................... 44
3.1. Markt en marktvormen ......................................................................................................... 44
3.2. De volkomen concurrentie ......................................................................................................... 45
3.2.1. Kenmerken (zie tabel) ......................................................................................................... 45
3.2.2. Het marktevenwicht bij volkomen concurrentie ................................................................ 45
3.2. De onvolkomen concurrentie ............................................................................................ 47
3.4. Het prijsbeleid in België .......................................................................................................... 51
Hoofdstuk 4: Macro-economische grootheden .................................................................................... 51
1
, 4.1. De economische kringloop ..................................................................................................... 51
4.2. De berekening van de economische activiteit ....................................................................... 52
4.3. Het reële en het nominale BBP .............................................................................................. 60
4.4. Het BBP als maatstaf voor onze welvaart .............................................................................. 61
Hoofdstuk 5: Conjunctuur, groei, en ontwikkeling ............................................................................... 64
5.1. De conjunctuur .......................................................................................................................... 64
5.1.1. Beschrijving.......................................................................................................................... 64
5.1.2. Verklaring ............................................................................................................................ 66
5.1.3. Conjunctuurpolitiek ............................................................................................................ 67
5.2.2. Determinanten van de groeibeweging................................................................................ 67
5.2.3. De voor- en nadelen van de economische groei ................................................................. 67
5.3 Ontwikkeling................................................................................................................................ 68
5.3.1 Inkomen als ontwikkelingsmaatstaf ..................................................................................... 68
5.3.3 Oorzaken van een lager ontwikkelingstempo ...................................................................... 68
Hoofdstuk 6: Nationaal inkomen en werkgelegenheid ......................................................................... 69
6.1. De hoogte van het nationaal inkomen ....................................................................................... 69
6.2. De arbeidsmarkt ......................................................................................................................... 70
6.2.1. Aanbod van arbeidskrachten .............................................................................................. 70
6.2.2. Vraag naar arbeidskrachten ................................................................................................ 71
6.2.3. Werkloosheid over de periode 2013-2019.......................................................................... 73
6.2.4. De werkloosheid: soorten en oorzaken .............................................................................. 74
6.2.5. Bestrijding van de werkloosheid ......................................................................................... 75
6.3.3 Innovatie ............................................................................................................................... 76
Hoofdstuk 7: Geld, monetair beleid en inflatie ..................................................................................... 77
7.1 Het geld ....................................................................................................................................... 77
7.1.1 Functies van het geld............................................................................................................ 77
7.1.2 Betalingsverkeer vandaag .................................................................................................... 77
7.1.4 Vraag en aanbod naar geld................................................................................................... 78
7.1.5 Het monetaire evenwicht ..................................................................................................... 79
7.2 De monetaire politiek van het eurosysteem ............................................................................... 79
7.2.1 Doelstellingen en taken van de Centrale Bank..................................................................... 79
7.3 Het inflatieverschijnsel ................................................................................................................ 79
7.3.1 Begrip.................................................................................................................................... 79
7.3.2 Oorzaken van inflatie............................................................................................................ 80
7.3.3 Gevolgen van inflatie ............................................................................................................ 80
7.3.4 Bestrijding van de inflatie ..................................................................................................... 80
2
, 7.3.6 Deflatie ................................................................................................................................. 80
Hoofdstuk 8: Internationale betrekkingen ............................................................................................ 82
8.1 Betekenis en beschrijving van het Belgische handelsverkeer ..................................................... 82
8.1.1 De internationale context .................................................................................................... 82
8.2.3 De voordelen van de internationale handel......................................................................... 84
8.3 Handelspolitiek ............................................................................................................................ 85
8.3.1 Tarifaire belemmeringen ...................................................................................................... 85
8.3.2 Niet-tarifaire belemmeringen (kwantitatieve belemmeringen) .......................................... 85
8.4 De wisselmarkt ............................................................................................................................ 85
8.4.3 Wisselkoerssysteem ............................................................................................................. 86
8.4.4 Bretton Woods systeem ....................................................................................................... 86
Hoofdstuk 9: Internationale samenwerking.......................................................................................... 87
9.1 Vormen van economische integratie .......................................................................................... 87
9.2 De economische en Monetaire Unie (EMU)................................................................................ 88
9.2.3 Argumenten pro & contra de Euro ....................................................................................... 89
9.2.5 € versus $ .............................................................................................................................. 89
9.3 Mondiale samenwerking: Internationaal handelsverkeer .......................................................... 89
9.3.1 Wereldhandelsorganisatie (WTO) ........................................................................................ 89
3
,Hoofdstuk 0: Inleiding
Doel van economische wetenschap
Het nut van economische analyse is het gevolg van de spanning die ontstaat tussen enerzijds de
individuele en collectieve behoeften van een samenleving en anderzijds de schaarse beschikbare
middelen(niet onbeperkt beschikbaar).
Economie probeert het keuzeprobleem op te lossen, tussen behoeften die de mensen hebben en
beperkte middelen , de middelen moeten nuttig zijn voor het probleem op te lossen.
Economie: Wetenschap die bestudeert hoe mens met schaarse middelen handelt om behoeften te
bevredigen. Studie van menselijk streven naar maximale bevrediging van behoeften met behulp van
schaarse middelen.
Definitie van economie (van Scitovsky,1910-2002)
‘.... Een sociale wetenschap die tot voorwerp heeft het beheer van schaarse middelen’.(*)
Behoefte: Aanvoelen tekort en streven om te bevredigen.
− Primaire/ levensnoodzakelijke behoeften
− Materiële en immateriële
− Individuele en collectieve
Schaarse middelen: goederen in beperkte maten beschikbaar. Goederen waarvan de verlangde
hoeveelheid de beschikbare hoeveelheid zou overtreffen indien het gratis ter beschikking stond.
Nut en keuzeprobleem: Mate van behoeftebevrediging
− Middelen inzetten behoeften optimaal bevredigen
− Voor iedereen verschillend
− Individu stelt preferentieschema op afhankelijk van subjectief nut (= Economisch nut)
Oikos nemein’: orde in het huishouden en ‘chremastikè: de kunst om rijk te worden.
4
,Welvaart en welzijn
Welvaart: Mate waarin mensen met beschikbare schaarse middelen in behoeften kunnen voorzien.
Welzijn: Gevoel van welbevinden. Bevrediging van verlangens (bv. vriendschap) die geen beslag
leggen op schaarse middelen.
Soorten goederen:
1. Vrije goederen (niet-schaarse goederen)
2. Economische goederen (individuen, bedrijven, overheid)
− Zuiver individuele goederen (enkel van mij) (Fiets, auto)
➢ RIVALITEIT & UITSLUITBAAR
− Zuiver collectieve goederen (Brandweer)
➢ NIET RIVALISEREND & NIET UITSLUITBAAR
− Quasi collectieve goederen (Overheid doet de organisatie, onderwijs)
Hebben kenmerken van de zuivere individuele en zuiver collectieve goederen maar
➢ RIVALITEIT & UITSLUITBAAR
3. Consumptie en Investeringsgoederen
4. Gebruik & Verbruiksgoederen
Vb: printer en inkt
Consumptie en productie
• Consumptie, productie en productiefactoren
• Arbeid, kapitaal, natuur en ondernemingsschap
De methode
• Inductieve methode (feitelijke statistische gegevens en wetmatigheden)
Wordt vaak gebruikt in de wetenschappelijke methode, observeren en vaak
voorspelbare uitkomst
• Deductieve methode (vertrekt vanuit het beginsel van nutsmaximalisatie en
beperkte middelen)
Is moeilijk voorspelbaar
Ceteris Paribusclausule
• Al het overige blijft gelijk
• Alle andere variabelen blijven constant
Om te zien wat voor een effect de 1 variabele op de andere heeft zonder rekening te
houden met alle andere details.
Micro, meso en macro-economie
• MICRO: Gedrag van een individueel persoon, gezin, bedrijf,…
• MACRO: Alle gezinnen, alle bedrijven,…
• MESO: bepaalde groep gezinnen, sector, regio,..
5
,Hoofdstuk 1: Consumenten
1.1 De keuze van de optimale goederencombinatie
1.1.1. De preferenties
Waarom koopt de consument wat hij koopt?
Er zijn een aantal preferenties die economisch of niet economisch kunnen zijn:
- Niet economische factoren: Sociologische en psychologische, de voorkeuren of preferenties.
- Economische factoren: Prijzen en inkomen (als je inkomen stijgt dat koop je meer).
Niet economische factoren:
a) Sociologische factoren (alle invloeden die te maken hebben met het feit dat mensen tot een
bepaalde bevolkingsgroep behoren)
• Gezinssituatie
• Sociale klasse
• Religie
• Woonplaats
• Nationaliteit
b) Psychologische factoren
• Persoonlijkheid (veganist, fan van een bepaalde wagen)
• Levensstijl (bandwagoneffect(volgen van de trend) en het snobeffect(zich exclusief willen
gedragen)
• Attitude
De consument streeft naar nutsmaximalisatie, maximale behoeftebevrediging.
-> met de middelen die ik heb ga ik proberen de maximale behoefte er uit te halen,
winstmaximalisatie.
EERSTE WET VAN GOSSEN of WET VAN HET DALEND GRENSNUT
= naarmate men meer beschikt over een aantal eenheden van een bepaald goed, daalt voor de
consument het nut van de laatst toegevoegde eenheid.
VB. nut van de eerste aankoop is groter dan de daarop volgende, als er te veel bijkomend is dan
verliest het zijn waarde en kan het zelfs een negatief effect hebben.
Marginaal nut: Het wordt een marginaal nut = effect van iets bijkomend op het geheel. De
bijkomende eenheid heeft een invloed op het geheel.
6
,1.1.2 Budget en prijzen
Budgetlijn: lijn van alle mogelijkheden Verlaging van het inkomen:
Punt D = suboptimaal punt, consument besteed niet het volledig inkomen en kan een deel sparen
maar dit is geen maximale behoeftebevrediging.
Punt E= niet mogelijk inkomen laat het niet toe
Nominaal inkomen: inkomen in geldeenheden
Reële inkomen: inkomen gecorrigeerd voor de hoeveelheid goederen en diensten die we voor een
bepaald inkomen kunnen kopen. (koopkracht)
• Onderscheid is belangrijk om de koopkracht te bepalen
• De koopkracht wordt gevormd door het reële inkomen.
Als de prijs van één van de goederen (hier broodjes)
daalt en de prijs van het andere goed (pintjes) blijft
constant, dan kan de consument met hetzelfde
budget meer eenheden van het kopen ene goed
kopen (hier broodjes). Dit betekent een toename
van het reële inkomen terwijl het nominale inkomen
constant is gebleven.
Prijsdaling leidt tot een kanteling van de budgetlijn.
Uitleg ‘Aard van het goed)
• Inferieur goed (inkomen stijgt maar je gaat niet meer kopen, of je inkomen stijgt en je gaat
duurder aankopen, als je producten minder begint te gebruiken door dat je meer naar het
substituut goed )
• Gevraagde hoeveelheid daalt ondanks toegenomen inkomen
• VB minderwaardig varkensvlees
• (zie later bij elasticiteit van het inkomen
7
,1.2 De Prijsvraagcurve
Hoe hoger de prijs hoe lager de vraag, hoe lager de
prijs hoe hoger de vraag.
1.2.1 De afleiding van de individuele vraagcurve
• Relatie tussen hoeveelheid en de prijs van 1
goed
• Alle andere factoren constant (ceteris
paribus)
Welke stadia?
➢ Prijs van ‘pintje’ daalt van 2,5 naar 2 euro
➢ De preferentie van de consument is constant,
25 broodjes. Uitgaven voor broodjes
bedragen dan 100 EUR (25 maal 4)
➢ Met het resterende budget koop ik het
andere goed. De gevraagde hoeveelheid
neemt toe als de prijs van het goed daalt.
Beweging langs de curve = prijsverandering (prijsstijging of daling) van het product zelf.
De vraagcurve verschuift wanneer, bij constante prijzen van het beschouwde goed, de overige
determinanten van het consumentengedrag wijzigen.
Beweging van de curve= inkomensdaling, wijziging prijs van een ander product of
preferentiewijziging.
Drie dingen die invloed hebben op beweging van de curve:
1. Verandering van het inkomen heeft een verschuiving van de vraagcurve tot gevolg. Zo is bij
een afname van het inkomen de consument bereid minder van een bepaald goed te kopen
voor eenzelfde prijs en verschuift de vraagcurve naar links (=gedaalde vraag).
2. Verandering van de preferentie: het budget en alle prijzen blijven onveranderd. Er treedt
een wijziging in de preferenties.
3. Veranderingen in de prijs van andere goederen
a. Inkomen en preferenties blijven constant
b. (Wat stellen we vast in figuur 1.8 ? Een prijsdaling van auto’s heeft een dubbel
gevolg)
i. Toename van de vraag naar auto’s
ii. Toename van de vraag naar benzine -> De prijsvraagcurve van benzine
verschuift naar rechts
Complementaire goederen (je moet het samen consumeren, bv. een koffiemachine + koffie, printer
+ inkt) Door het feit dat de prijs van het ene goed daalt zal de prijs van een ander goed stijgen. Bv.
Autoprijs daalt, vraag naar auto’s stijgt, vraag naar benzine stijgt, prijs van benzine stijgt.
8
, Substitueerbare goederen: goederen zijn gelijk aan elkaar,
zij kunnen door elkaar worden vervangen, bv. appelen en
peren.
Wat stellen we vast in figuur 1.9 ? Een prijsdaling van
appelen heeft een dubbel gevolg
a) Toename van de vraag naar appelen
b) Afname van de vraag naar peren
De prijsvraagcurve van peren verschuift naar links =
substituut goed
Wat is de individuele vraagcurve?
De individuele vraagcurve geeft weer welke hoeveelheden van een bepaald goed de consument
bereid is te kopen tegen een reeks verschillende prijzen.
1.2.2 De collectieve of marktvraagcurve
De collectieve of marktvraagcurve: De totale hoeveelheid die alle consumenten in de markt vragen
tegen een reeks van prijzen. Ook hier geldt de Cetris Paribus.
Een stijging of daling van de marktvraag kan het gevolg zijn van:
− De preferenties van de consumenten
• Bandwagoneffect (ik ook)
• Snobeffect
− De grootte en de samenstelling van de bevolking (ook de leeftijd)
− Het inkomen (hoog of laag inkomen beïnvloedt de budgetlijn en daardoor de vraagcurve)
− De inkomensverdeling (tussen de rijke en de arme mensen)
− De toekomstvooruitzichten
− Het vermogen (naarmate het bezit stijgt wordt de neiging om te sparen zwakker)
• Het Pigou-effect (prijsniveau daalt, liquide middelen stijgen, consumptie stijgt)
− De prijzen van de goederen (substitueerbare en complementaire goederen)
9
