Psychologie
Hoofdstuk 8: Bewustzijn
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
8.1 Op welke wijze is het bewustzijn aan andere geestelijke processen gerelateerd?
Bestuderen van bewustzijn
=> Subjectief en ongrijpbaar, dus moeilijk te bestuderen
• Structuralisme, introspectie
• J.Watson: studie vh waarneembare gedrag
• Vanaf 1960:
o Nt alle psychologische problemen d behaviorisme te verklaren
o Meer mogelijkheden tot onderzoek
• Cognitieve neurowetenschap
o => nieuw interdisciplinair gebied waar er onderzoek w gedaan naar het verband tss
mentale processen en de hersenen
• Bewuste processen (serieel) - onbewuste processen + voorbewuste (parallel)
o Vb: onbewuste processen --> eten en terwijl wandelen (zijn ons er nt van bewust)
o Serieel = slechts 1 ding tegelijkertijd en achtereenvolgens verwerkt kan worden
o Parallel = verweking vinden twee of meer activiteiten tegelijkertijd plaats
Bewuste en onbewuste processen
Bewustzijn = gn toestand, maar een proces dat onze gedachten en onze mentale weergave vd
wereld creëert.
Ook gekoppeld aan andere processen --> geheugen, leren, sensatie, perceptie, aandacht
• Vb: als je examen maakt ga je je geheugen raadplegen voor de geziene stof
Instrumenten om bewustzijn te bestuderen (nt in detail te kennen):
• MRI, fMRI (functionele MRI), PET-scan, CT-scan
Bewuste verwerking gaat gepaard met gelijktijdige activiteit in vele hersencircuits
=> alle hersengebieden werken nauwkeurig samen
Modellen vd bewusten en onbewuste geest
Ijsberg metafoor (S. Freud)
• Wateroppervlakte: onder water is onbewuste en voorbewuste, bewustzijn ligt erboven
• Kleinste deel is bewustzijn, meeste doen we onbewust
• Voorbewust?
o Nt onmiddellijk van bewust, maar kunnen we makkelijk oproepen
▪ Vb: tijdens het les volgen weinig kans dat je denkt aan je zomervakantie
(herinneringen kan je wel snel oproepen)
o Langetermijngeheugen
, • Onbewuste?
o Veel zaken aanwezig die we ons nt bewust van zijn, maar wel onze motieven kunnen
beïnvloeden
▪ Vb: angsten die invloed hebben, ademhaling, schrikreactie...
o Ook medisch vlak: coma, flauwvallen en narcose
Stream of consciousness (W. James)
• Bewustzijn als een vloeiende stroom met sensatie, percepties, gedachten gevoelens...
• Prikkels van onszelf als van de omgeving
o Vb: prikkels van onszelf? Gedachte die plots binnenschiet
• Focusbewustzijn: waar we onze aandacht op richten
• Perifeer bewustzijn: context die betekenis geeft
o Vb: focus? Op een feestje zoek je mensen waarvoor je gekomen bent, perifeer? Je
gedraagt je zoals het zou “moeten” op het feest
Moderne cognitieve perspectief --> onze denkprocessen
= gebruiken computermetafoor (op scherm is wat we zien, maar er zijn nog dingen op de
achtergrond bezig zijn die ook onze gedachten en handelen gaan beïnvloeden)
Waarom hebben we bewustzijn nodig, functies?
• Restrictie: beperkt onze aandacht
o Veel prikkels in onze omgeving --> onmogelijk om alles te accepteren
o Filter voor sommige prikkels --> enkel de essentie
• Combinatie: dingen linken aan ons geheugen, maakt mentale ruimte
o Combinatie v andere mentale processen (vb: sensatie met emotie)
• Manipulatie: dingen mee gaan doen --> beslissingen maken, plannen maken
Coma en verwante bewustzijnstoestanden
= diepe bewusteloosheid die enkele dagen tot 2 weken duurt
= Hoe onderzoeken? Hoe bepalen hoe diep iemand zit? Openen ogen, motorische reactie (op
aanrakingen) en hoe zit het met de spraak?
8.2 Hoe ziet de cyclus vh normale bewustzijn eruit?
Ons bewustzijn schommelt! Soms heel aandachtig, andere keer minderen --> adhv vaste cycli
Dagdromen:
• “Standaardmodus” vd hersenen
• Gedachten die verspringen van het een naar het andere
• Laat brein op rustige manier werken
• Nuttig, maar pas om met timing
o Let op! Nt gelijk wanneer --> als je studeert is dagdromen nt goed, moeilijker om
hetgeen dat je net geleerd hebt uiteindelijk op te slaan!
• Dagdromen maakt ons nt het gelukkigste --> meest gelukkig in “de flow” (als je bezig bent
met iets en je vergeet de tijd)
o Studie of werk kiezen die je in “de flow” brengt --> gelukkigste als persoon!
o Ga op zoek naar dingen die je in de flow brengen