Leerpad C – dieetleer
1. voeding bij hypertensie
1.1 inleiding
⟹ hoge bloeddruk of hypertensie (≥140/90 mmHg) is een verhoogde arteriële
bloeddruk, zowel systolische als diastolische → 8%-18% bij volw waarvan 50% >65j
- Risicofactoren HVZ: roken, hypercholesterolemie, hoge bloeddruk
o Langdurige verhoogde bloeddruk → leidt tot mindere werking hart en
nieren, hersenbloeding of oogbeschadiging
- Behandeling: medicatie of aanpassing levensstijl bv. niet roken, meer
bewegen, betere controle stress, betere voedingsgewoonten
- Symptomen: meestal asymptomatisch, hoofdpijn, duizelig, vliegjes voor de
ogen en slaapstoornissen, zweten, hartkloppingen, spierzwakte, krampen,
buikpijn, nierkolieken, huidafwijkingen
o Beklemming borstreek, kortademigheid bij inspanning, pijn benen bij
wandelen en impotentie → door gevolgen toestand hart-en bloedvaten
- Oorzaken: obesitas, veel alcohol, weinig beweging, stress, erfelijkheid
- Voedingsmaatregelen en dieet: energiebeperkt dieet om overgewicht en
obesitas te voorkomen
o Minder alcohol drinken: drinken van alcohol verergerd bloeddruk, kan
behandeling hypertensie doen afnemen – toch kunnen mensen die niks
drinken een hogere BD hebben dan mensen die 1-2 drinken → drink
dus 1-2 glazen i.p.v. 10
o Meer visvetten: Ω-3-vetzuren zijn onverzadigde vetten → 1x/week vis
bv. makreel, sardines, paling, haring, forel, maatjes, zalm
1.2 natriumbeperking
o Minder zout (natriumbeperkt dieet), Na (NaCl) onder de vorm van
keukenzout of tafelzout bepaalt lichaamsvocht en druk slagaders
Effect van dit dieet hangt af van persoon tot persoon, ene is
‘zoutgevoeliger’ dan andere (= mate waarin persoon het
overtollige Na kan uitscheiden uit lichaam bij grote hoeveelheid
zout in voeding), dit dieet kan 2 doelen hebben:
Verlaagt de bloeddruk: bij obesitas kan er een
energiebeperkt dieet komen dat beter is dan
natriumbeperkt dieet, gewicht verminderen kan risico’s
verminderen
Vermindering vochtretentie: bij mindere hartfunctie (decompensatio cordis) en
verminderde lever- en nierfunctie, dus vermindering vocht MET Na-beperking
1.2.1 soorten natriumbeperkte diëten – niet direct gezond
⟹ 3 soorten nl: licht, matig en sterk natriumbeperkt dieet (400-2400mg Na/dag)
- Alle voedingsmiddelen behalve suiker en olie bevatten Na. Brood, kaas,
charcuterie (bereid vlees en viswaren) en kant-en klare producten/gerechten
- Licht natriumbeperkt dieet: bij koken of aan tafel geen zout, alsook geen
gerechten die industrieel bereid, kant- en klaar zijn met veel zout zoals:
1
, o Soeparoma, ketchup, kant- en klare kruidenmengsels (voor vlees, vis
en gevogelte), kant-en klare sauzen en soepen of gerechten uit blik of
diepvries, bouillonblokjes, blik-of glasgroenten, kruidenmix spaghetti of
macaroni, vlees en viswaren, kaas, zoute snacks, cornflakes of
ontbijtgranen, restaurant- en gemeenschapsvoeding
- Matig natriumbeperkt dieet: zelfde als licht beperkend met natriumarm brood
of beleg (dieetwinkel)
- Sterk natriumbeperkt dieet: zelden door weinige haalbaarheid → ook
natriumarm brood en beleg
o Combinatie met vochtbeperking: bij sterke decompensatie hart en
oedeem in lichaam, met oligurie en anurie
Normale voeding Matig natrium- Sterk natrium-
(licht natrium- beperkt dieet beperkt dieet
beperkt dieet) ± ± 1000mg- ± 400mg/dag
2000-2400mg/dag 1200mg/dag
Brood Gewoon Gewoon Zoutarm
Kaas Gewoon/licht Zoutarm Zoutarm
gezouten
Vleeswaren Gewoon Zoutarm Zoutarm
Zoet beleg Alle soorten Alle soorten Alle soorten
Warme maaltijd Zo min mogelijk Geheel zonder Geheel zonder
extra zout zout bereiden zout bereiden
- Tips voor natriumbeperkt dieet: zout heeft negatief effect op slijmvlies en
smaakpapillen, door natriumbeperking kan pt na een tijd weer smaak hebben
o Brood: natriumarm brood droogt snel uit dus bewaar het goed in
koelkast en maaltijd niet te veel op voorhand maken → geroosterd
brood smaakt beter
Smaak: gebruik van natriumarm beleg met blaadje sla,
komkommer, radijs, tomaat en vers fruit, tuinkruiden of natrium
arme mosterd
Natriumarm bruin- of volkoren brood: meer gewaardeerd dan
natriumarm wit brood. Noten, pitjes, zaden en kruiden geven
meer smaak
o Warme maaltijd: met uitkomende smaak zoals ui, prei, knoflook,
peper, citroen, honing
Tuinkruiden: tijm, laurier, oregano, peterselie, bieslook
Specerijen: kerrie, peper, nootmuskaat en citroensap
Kook of smoor groenten en aardappelen in weinig tijd en water,
aardappelschijfjes rauw bakken, snelkookpan en wok, roosteren,
grillen, gourmet, roerbakken → smaak wordt behouden
- Begeleiding voor patiënten met natriumbeperkt dieet:
o Pt onderschatten gevaren hypertensie sneller door weinig klachten →
motiveer + kijk of dieet invloed heeft ‘zoutgevoelig’
o Praktische consequenties: meer bereidingstijd, fantasie en aandacht,
minder mogelijkheden natriumbeperking bij kant-en klare maaltijden,
o Voorleggen ideeën, recepten, invriezing → motivering therapietrouw
o Goede voorlichting en ondersteuning
2