Inleiding
Waarom sociologie in de opleiding SRW
We maken allemaal deel uit van een samenleving. Als leden van zo’n
samenlevingsverbanden handelen we met elkaar
We behoren tot een gezin, vriendengroep, studentengroep, bepaalde klasse,
maatschappij, …
Sociologie wilt kijken hoe mensen samenleven in de verschillende samenlevingsverbanden.
Het wilt de werkelijkheid waarnemen, beschrijven, analyseren en verklaren. Hierbij ligt de
focus op de (maatschappelijke) context -> hoe we omgaan met alles wordt bepaald door
de sociale context, de cultuur en de structuur van de samenleving
Bv: als een kind opgroeit in een context van armoede, heeft het gevolgen voor de
kansen op school, gezondheid, vrije tijd, …
Theoretisch belang
De mens is een sociaal wezen
De sociale dimensie (zowel structuur als cultuur) beïnvloedt de mens
Doel: de structurele en culturele bepaaldheid van het menselijk handelen inzien ->
begrijpen dat het handelen mede gestuurd wordt door de ruime en minder ruimte
context van het individu
Geen sociaal determinisme, wel sociale conditionering -> sociale beïnvloeding,
maar toch ook ruimte voor persoonlijke verantwoordelijkheid
Praktisch belang:
Maatschappelijke problemen door een sociologische bril te bekijken -> tot
mogelijke oplossingen komen
Doel: hulpvragen in sociale context plaatsen, bekijken in bredere context. Het
individueel probleem in onderliggende noemer plaatsen -> niet alleen kijken naar
het kind, de ouder of de jongere maar ook naar de omgeving en hun context
Voorbeelden:
▪ Hoe kunnen we verklaren dat er steeds meer jongeren met eetproblemen te
maken krijgen?
▪ Hoe komt het dat in onze maatschappij vrouwen minder verdienen dan
mannen?
▪ Hoe komt het dat op de achterste rij in de aula meer gebabbeld wordt dan
vooraan?
Kritische kijk
The first wisdom of sociology is this: things are not what they seem (Berger)
Doel: een kritische kijk hebben -> niet zomaar voor waar aannemen wat gezegd
wordt
▪ Bv: bij de werklozen zijn de laaggeschoolden de over vertegenwoordigers. Er
zijn bijna geen vacatures voor kort- en laaggeschoolden, terwijl anderen
vaak zeggen dat men beter en verder moet gaan zoeken en ze dan wel iets
vinden -> mythe
,Op verkenningstocht naar de sociologie:
sociologie, een poging tot definitie
Wat is sociologie?
Definitie
Er bestaat geen éénduidige definitie want er bestaan meer dan 80 omschrijvingen,
afkomstig van sociologen uit verschillende landen
Sociologie is de wetenschap die zich bezig houdt met het analyseren, beschrijven
en verklaren van:
▪ Het gedrag van en tussen mensen voor zover dat beïnvloed wordt door het
feit dat zij in bepaalde verhoudingen tot elkaar staan
▪ De daaruit voortgekomen –min of meer vaste- gedragspatronen, structuren
en bindende opvattingen in hun ontstaan, voortbestaan en veranderen (De
Jager en Mok)
De sociologie is de wetenschap van de enigszins stabiele structuren en processen
van sociale aard (Van Doorn en Lammers)
▪ Sociologie is een wetenschap van gedrag van en tussen mensen (sociaal
handelen). Sociologen kijken naar het handelen dat via vaste
gedragspatronen gebeurt
Sociologie is een wetenschappelijke poging om het sociale handelen te begrijpen,
met de bedoeling om op die manier tot een causale verklaring van het verloop en
de effecten van dat handelen te komen (Max Weber)
Het woord sociologie is een samenstelling van:
Socius (Latijns: metgezel), societas (samenleving)
Logos (Grieks: wetenschap, kennis)
Sociologie is de wetenschap van de samenlevingen en houdt zich niet bezig met alle
soorten samenlevingen, enkel de menselijke samenleving
Voorlopige definitie: wetenschap van de menselijke samenlevingen, sociologie bestudeert
de sociale werkelijkheid
Kenmerken voor onze maatschappij:
Prestatiedruk
Egoïsme
In hokjes plaatsen
Focus op geld
Aandacht voor het welzijn
Sociologie heeft haar spelregels (bv zoals bij sport)
De samenleving is een sportveld. Daar staan nog
mensen rond die niet worden opgenomen in de
maatschappij. Er zijn sociale posities. Sommige
krijgen meer prestige, anderen dan weer minder
Sommige regels/regelementen staan op papier,
anderen niet
▪ Bv: door rood licht rijden (op papier)
▪ Bv: met een partner van x aantal jaar
samen zijn (niet op papier)
,Wetenschapskennis versus ervaringskennis
Sociologie is geen ervaringskennis, wel een wetenschapskennis
Beperkt versus onbeperkt
Ervaringskennis
▪ Onze ervaring is steeds selectief
▪ Het is tijd- en plaatsgebonden dus beperkt
▪ Het is gebonden aan individuen -> wat het ene individu ervaart kan anders
zijn dan wat een andere individu ervaart
▪ Bv: iemand die steeds Kerstmis viert in België zal nooit de ervaring hebben
om het te vieren bij 25°C, iemand kennen die in armoede leeft en 105 is
geworden, …
Wetenschapskennis
▪ Het doet een uitspraak over de volledige populatie waartoe de
onderzoekselementen behoren
▪ Bv: studie over wat jongeren vinden van de bestaande hulpverlening -> 1000
jongeren worden bevraagd waardoor de uitspraken gelden voor alle jongeren
in de jeugdhulp
Absoluut versus altijd aanvechtbaar
Ervaringskennis
▪ Wat we waarnemen, nemen we voor waar aan (men is er zeker van)
Wetenschapskennis
▪ Er worden steeds meer onderzoeken gedaan over één bepaald onderwerp om
na te gaan of de bevindingen kloppen
▪ Het is voorwaardelijk, hypothetisch
Moeilijk verwoordbaar versus perfect mededeelbaar
Ervaringskennis
▪ Het is moeilijk om uit te leggen
▪ Bv: het verwoorden van een reis, een leuk moment, een ruzie, …
Wetenschapskennis
▪ Men kan het makkelijk in woorden onderbrengen
▪ Het is te wijten aan de vaktaal: elke wetenschapper heeft een eigen jargon,
een eigen vaktaal
Gericht op het totale object versus aspectueel
Ervaringskennis
▪ De werkelijkheid wordt in de totaliteit bekeken
, ▪Er is geen onderscheid tussen het sociologische, economische, juridische, …
▪Bv: een student die tijdens de les op zijn gsm zit, de prof ervaart dit
volledig omdat het storend gedrag is
Wetenschapskennis
▪ Kijken naar een aspect van het totale object
▪ Bv: de geneeskunde gaat kijken naar het gevolg van de straling van de gsm
op de hersenen, een econoom kijkt naar het economische aspect ervan, …
Strikte voorwaarden bij verzamelen, verwerken en analyse van gegevens (geldigheid en
betrouwbaarheid)
Wetenschapskennis
▪ Voorwaarden: geldigheid en betrouwbaarheid
▪ Geldigheid: men moet meten wat men wilt weten
▪ Betrouwbaarheid: wanneer een onderzoek herhaal wordt onder dezelfde
condities moet het dezelfde resultaten opleveren
Wetenschapskennis vertrekt vanuit een onderzoekcyclus
Oriënteren: waarover wil ik onderzoek doen?
▪ Bv: stage in het welzijn -> wetenschappelijk onderzoek naar het verloop van
het aantal personeelsleden.
Richten: een gerichte onderzoeksvraag stellen
▪ Bv: hoe groot is het verloop van personeel?
Plannen: hoe kan de vraag beantwoord worden?
▪ Bv: via een interview met deelvragen
Verzamelen: gegevens samen nemen
Analyseren en concluderen: analyses nemen van de verkregen info
Rapporteren en presenteren: verslag, rapport, … maken
Natuurwetenschappen versus sociale wetenschappen
Sociologie behoort tot de sociale wetenschappen
De sociale wetenschappen verschillen van natuurwetenschappen op drie punten:
Op het niveau van onderzoekselementen
▪ Natuurwetenschappen
✓ De onderzoekselementen zijn identiek en volledig reproduceerbaar,
ze kunnen zelf niet veranderen
✓ Bv: in scheikunde is elke waterstofatoom aan alle andere
waterstofatomen
▪ Sociale wetenschappen
✓ De onerzoekselementen zijn verschillend van elkaar en ze kunnen
actief optreden en zichzelf veranderen