MWO 2: KWALITATIEVE EN GEMENGDE METHODEN 2021-2022
Docenten: De Leersnyder Jozefien, Hesters Delphine
Doelstellingen: Na het voltooien van dit OPO kan de student:
- de fasen in een wetenschappelijke onderzoekscyclus definiëren en herkennen - en daarin bijzondere aandachtspunten in kwalitatief en
‘mixed’ onderzoek onderscheiden en toepassen op voorbeelden
- de algemene methodologische vereisten van wetenschappelijk psychologisch onderzoek definiëren en herkennen - en daarbij specifieke
vereisten van kwalitatief en ‘mixed’ psychologisch onderzoek onderscheiden en toepassen op voorbeelden
- de algemene kwaliteitscriteria voor het beoordelen van wetenschappelijk psychologisch onderzoek definiëren en herkennen - en meer
specifieke criteria voor het beoordelen van kwalitatief en ‘mixed’ psychologisch onderzoek onderscheiden en toepassen op voorbeelden
- de meest gebruikte niet-experimentele kwantitatieve, kwalitatieve en 'mixed' methoden van dataverzameling in de psychologie
definiëren, herkennen en toepassen op voorbeelden (i.e., vragenlijsten, dagboeken, interviews, studies van narratieven,
observatiestudies en focusgroepen)
- de meest gebruikte kwalitatieve en ‘mixed’ methoden van data-analyse en –interpretatie definiëren, herkennen en toepassen op
voorbeelden (i.e., inhoudsanalyse, observatieanalyse en vertooganalyse)
- de meest gebruikte kwalitatieve en ‘mixed’ onderzoeksdesigns definiëren, herkennen en toepassen op voorbeelden (i.e., enkelvoudige
en meervoudige gevalsstudies, kleine-N en grote-N onderzoek)
- de verschillende filosofische benaderingen achter methoden van psychologisch onderzoek (Bv. sociaal constructivisme, realisme) en de
rol van de maatschappelijke en cultuurhistorische context van de onderzoeker onderscheiden en toepassen op voorbeelden
- relevante ethische kwesties en afwegingen in psychologisch onderzoek in het algemeen, en in kwalitatief onderzoek in het bijzonder,
definiëren, herkennen en toepassen op voorbeelden[kritisch beoordelen van wetenschappelijke informatie]
- aangeven hoe kwantitatieve, kwalitatieve of 'mixed' onderzoeksmethoden in functie van een concrete psychologische probleemstelling
aangepast kunnen worden, en goede argumenten voor of tegen een bepaalde methode opnoemen en herkennen
- concrete bevindingen uit eenvoudig kwantitatief, kwalitatief of ‘mixed’ psychologisch onderzoek kritisch beoordelen op
wetenschappelijke kwaliteit - daarbij specifieke problemen en maten van betrouwbaarheid, geldigheid en onzekerheid onderscheiden en
toepassen op voorbeelden
- de rol van de onderzoeker, en diens maatschappelijke positie en culturele context, in psychologisch onderzoek definiëren, herkennen en
toepassen op voorbeelden
- de voor- en nadelen van veralgemenen versus contextualiseren toepassen op afwegingen tussen verschillende kwantitatieve,
kwalitatieve en ‘mixed’ onderzoeksmethoden[wetenschappelijke communicatie]
- de leerstof in het Engelstalige handboek begrijpen middels zelfstudie met ondersteuning van extra uitleg en voorbeelden in de
hoorcolleges
Inhoud: Tijdens de hoorcolleges worden de volgende thema’s behandeld:
- De plaats van kwalitatieve methoden in de empirisch cyclus
- Aanvullende vormen van dataverzameling (die nog niet in deel 1 aan de orde zijn gekomen); Bv. interviews, dagboekstudies, observatie,
focusgroepen)
- Criteria van kwaliteitsvol onderzoek in kwalitatief en gemengde methoden
- Data-analyse in kwalitatieve en gemengde methoden
- Aanvullende perspectieven op responsible research practices (Bv. positie van de onderzoeker, kwetsbare groepen)
Lesoverzicht:
Datum Thema Lecturer
15/02 Les 1: Belang en functies van kwalitatief onderzoek Jozefien De Leersnyder
22/02 Les 2: Zelf-rapportage: interviews Jozefien De Leersnyder
1/03 Les 3: Zelf-rapportage: narratieven Jozefien De Leersnyder
8/03 Les 4: Focusgroepen Jozefien De Leersnyder
15/03 Les 5: Onderzoekskwaliteit en ethiek Jozefien De Leersnyder
22/03 Les 6: Observatieonderzoek Jozefien De Leersnyder
29/03 Les 7: Onderzoeksopzet Jozefien De Leersnyder
19/04 Les 8: Gecombineerde methoden Delphine Hesters
26/04 Les 9: Transcriptie en organisatie Delphine Hesters
3/05 Les 10: Thematische analyse (=inhoudsanalyse) Delphine Hesters
10/05 Les 11: Discoursanalyse (=vertooganalyse) Delphine Hesters
17/05 Les 12 Delphine Hesters
24/05 Vragencollege
Evaluatie: Schriftelijk examen met meerkeuzevragen met correctie voor raden.
Studiemateriaal:
- Slides hoorcolleges
- Extra literatuur (zie Toledo)
- Handboek: Introduction to Qualitative Research Methods in Psychology by Dennis Howitt
1
,INLEIDING
WAAROM METHODEN?
Waarom methoden van onderzoek?
- Niet alle psychologen doen zelf onderzoek (maar toch meer dan je denkt)
- En, álle psychologen maken gebruik van psychologische kennis
Iedere psycholoog moet kennisclaims kunnen beoordelen!
Kennisclaims kunnen beoordelen is belangrijk voor iedereen
Kennisclaims kunnen beoordelen is belangrijk voor klinisch psychologen
o Vraag: moeten we zorgen voor de psychologische begeleiding van jonge vluchtelingen?
o “Babies en peuters zijn te jong om een trauma op te doen.”
o Profs. Nicole Vliegen en Patrick Luyten (klinisch psychologen KU Leuven), op basis van hun kennis
van het brein en ervaring uit de praktijk:
Kennisclaims kunnen beoordelen is belangrijk voor arbeidspsychologen
o Vraag: moeten werkgevers e-mailverkeer verbieden buiten de werkuren?
o “Constant bereikbaar zijn voor het werk veroorzaakt stress.”
o Prof. Hans De Witte (organisatiepsycholoog KU Leuven), op basis van eigen grootschalig onderzoek:
2
, Iedere psycholoog moet kennis claims beoordelen
- Wetenschappelijke kennisclaims
- Steunen op wetenschappelijk empirisch onderzoek (zie Howitt: figuur 1.1 in box 1.1)
- Onderscheiden zich van:
o persoonlijke ervaringen of meningen (“zelf meegemaakt”)
o sociale normen (“gezond verstand”; “iedereen ziet toch dat”)
o informatie van ‘experts’
- Niet: door god gegeven (= theologie)
- Niet: abstract beredeneerd (= metafysica)
- Wat maakt conclusies uit wetenschappelijk onderzoek anders dan andere kennisclaims? (via poll)
Experts Volgen vaste procedure
Falsifieerbaar Openheid
Bewijs Isolatie van variabele
- Wat maakt wetenschappelijk onderzoek anders van andere kennis claims?
De methode voldoet aan wetenschappelijke kwaliteitscriteria*
o Nagaan hoe je precies aan die kennis komt
o Zijn conclusies legitiem getrokken?
- Als psycholoog moet je vertrouwd zijn met wetenschappelijke methoden om (nieuwe) psychologische
kennis kritisch te beoordelen en verantwoord te gebruiken
INHOUD CURSUS
Syllabus (zie onder cursusinformatie op Toledo)
(1) INLEIDING TOT DE KWALITATIEVE METHODEN
o Waarom (belang) en wanneer (functies) gebruiken psychologen kwalitatieve methoden van
onderzoek?
(2) METHODEN VAN DATAVERZAMELING
o Wat zijn veel gebruikte methoden van dataverzameling in psychologisch onderzoek – behalve
experimenten?
Zelfrapportage: interviews en narratieven (2 colleges)
Focusgroepen
Observatie onderzoek
(3) ONDERZOEKSOPZET, KWALITEIT & ETHIEK
o Hoe kies je de beste onderzoeksopzet om je vraag te beantwoorden??
Bv. wie in het onderzoek betrekken?
o Wanneer en hoe combineren psychologen kwalitatieve en kwantitatieve methoden van onderzoek?
o Hoe beoordeel je kwalitatief onderzoek op wetenschappelijke kwaliteit en ethiek?
(4) DATA ANALYSE
o Wat doe je met kwalitatieve data – zonder tellen en rekenen?
Verwerken van data transcriptiemethoden
o Wat zijn veel gebruikte methoden van dataanalyse in psychologisch onderzoek –behalve
kwantitatieve metingen en analyses?
Inhoudsanalyse (= thematische analyse)
Vertooganalyse (=discoursanalyse)
Leerdoelen (algemeen)
- Kennis van en inzicht in (kwalitatieve) onderzoeksmethoden in de psychologie
- Kritisch beoordelen van kwaliteit van (kwalitatief) psychologisch onderzoek
3
, - Inzicht en kritische houding = zelf iets doen met leerstof zoals verbanden leggen, toepassen, argumenten voor
of tegen geven
- Begrijpen en toepassen van meest gebruikte kwalitatieve methoden van dataverzameling en data-analyse
- Motiveren van keuzen tussen kwalitatieve, kwantitatieve, of gecombineerde onderzoeksmethoden
- Kritisch beoordelen van (kwalitatief) onderzoek op wetenschappelijke kwaliteit en ethische vereisten
Leerstof
- Laatste college = vragencollege
o Hoe kun je best het examen voorbereiden?
o Veel voorkomende vragen van studenten?
- BELANGRIJK:
o Neem na elke les de slides door en stel je vragen op het discussieforum (Toledo)!
o Probeer elke week de voorbereidende literatuur bij het college te lezen en de les te volgen! Met
vragen over de literatuur kun je ook terecht op Toledo!
- Samenhang colleges-handboek
o Wekelijks voor te bereiden literatuur is thematisch opgedeeld bij de hoorcolleges
o Hoorcolleges ondersteunen zelfstudie handboek: grotere samenhang, belangrijke vragen,
aanvullende uitleg, kritische bedenkingen, voorbeelden
o Hoorcolleges en handboek dekken elkaar niet af en zijn beide integraal leerstof.
o Presentaties bij colleges worden beschikbaar gemaakt op Toledo voor de start van de les
Examen
- Gesloten boek
o 40 meerkeuzevragen in het Nederlands
o Met ‘correctie voor raden’
- Kies altijd een antwoord van zodra je 1 of 2 afleiders kunt uitschakelen!
o We OEFENEN examenvragen in alle lessen
o Elk jaar zijn er nieuwe vragen
o Oók vragen op basis van het boek
- Voorbeeld soorten vragen
Een beroepspsycholoog gebruikt kennis van Wat is NIET juist? De hoorcolleges van dit vak…
onderzoeksmethoden vooral om… a. Dekken de leerstof van het boek af
a. Wetenschappelijke kennis claims kritisch te beoordelen b. Geven voorbeelden bij de leerstof van het
b. Zelf wetenschappelijk onderzoek te doen boek
c. Beide c. Helpen de leerstof van het boek structureren
d. Geen van beide d. Geven kritische bedenkingen bij het boek
4