POLITICOLOGIE: Algemene Inleiding
SAMENVATTING BOEK 2011
H1.POLITIEK EN POLITIEKE WETENSCHAPl:
1.POLITIEK
“Politiek is alles wat te maken heeft met het sturen van een samenleving
(en dus omgaan met verschillen en conflicten).”
2.VARIATIES IN POLTIEK
De samenleving is het belangrijkste aspect van de politiek dat kan
variëren. Zo kunnen we politiek aantreffen bij allerlei organisaties en
verenigingen.
1. Politiek en territorium
Wij associëren politiek met samenlevingen die verbonden zijn aan
een territorium. Dit is een heel andere manier om samenlevingen af
te bakenen dan bij verenigingen of organisaties (organisatie kan je vaak
naar believen toetreden, niet altijd aan de regels ervan onderworpen, …).
Het lidmaatschap van een samenleving die aan grondgebied is
verbonden is veel dwingender en omvattender. De regels zijn niet
zomaar te ontwijken (behalve verhuis maar dan ook weer nieuwe regels) .
Deze politiek is vandaag de meest omvattende en belangrijke
manier van sturing. De staat is de hedendaagse structuur waarin de
sturing van samenlevingen zich afspeelt. Deze politiek kan heel diep
ingrijpen in het leven van de leden van de samenleving. Politiek kan
dus ook naar inhoud en naar reikwijdte variëren.
Maar nationale staten zijn beslist niet de enige structuren die onze
samenleving sturen.
2. Verschuivende culturele grenzen van de politiek
Er zijn veel historische verschillen te zien vanaf dat de moderne
staat ergens halverwege de 19e eeuw een vaste vorm kreeg. Toen
was de politieke functie erg beperkt (bescherming, belasting,
basisregels en rechtbank). Echter steeds meer sectoren uit de
samenleving wilden bepaalde aspecten door de staat laten regelen
(bv. arbeidersbeweging, onderwijs, milieu, verkeer, …). Er blijft hier
constant een nieuwe vraag voor.
De historische evolutie ging gepaard met een evolutie in onze
politieke cultuur, aangepast aan de behoeften van de samenleving
(bv. onderscheid tussen privé en politiek).
3. De vormen en structuren van de politiek
Politiek kan ook een zeer verschillende vormen aannemen (naast
variatie door de soort samenleving en inhoud). De dagelijkse praktijk
verschilt van land tot land door de vele keuzes die moeten worden
gemaakt.
We kunnen politieke vormen classificeren aan de hand van regimes.
Om die van elkaar te onderscheiden moet men een aantal vragen
, stellen (heerser, overdracht van heerschappij, democratie, rechten,
…).
Aan de hand hiervan kan al een onderscheid worden gemaakt tussen
democratische (macht is tijdelijk en verspreid over verschillende
groepen) en autoritaire regimes.
Er kan ook een classificatie worden gemaakt tussen unitaire
(gecentraliseerd bestuur) en federale staten (deelgebieden hebben ook
eigen bestuur).
Naast de grote classificatie in regimes is er concreter ook de
beschrijving van de variatie in politieke instellingen en procedures
(bv. organisatie verkiezingen, partijstelsel, …).
3.POLITIEKE WETENSCHAP
Iedereen praat over de politiek. Voor sommige leden van de samenleving
is dit een professionele bezigheid (bv jorunalist), voor anderen louter
gespreksonderwerp. Politieke wetenschappers zijn niet de enige. De
politieke wetenschapper onderscheidt zich van de rest door het
respecteren van de regels van het vak, die aangepast zijn aan het doel
van de politieke wetenschap: de politieke gebeurtenissen en instellingen
proberen begrijpen en verklaren.
De eerste regel is die van de intellectuele distantie. Het is niet de
bedoeling dat politieke wetenschappers zich mengen in het politieke
debat, maar dit is moeilijk omdat ze leden blijven van de samenleving. Een
politieke wetenschapper kan daarom nooit neutraal zijn, zijn mening zal
altijd zichtbaar zijn. De eigen inkleuring is zichtbaar aan de onderwerpen
die door de politiek wetenschapper worden gekozen (uit de gigantische
hoop mogelijkheden). Hiernaast is de politieke wetenschapper een kind
van zijn tijd en samenleving, en hiervan zullen de besproken onderwerpen
dus ook afhangen.
De politicoloog doet aan de samenleving verslag van de resultaten van zijn
onderzoek, en die kunnen door de samenleving worden gebruikt om
meningen te beïnvloeden. Beleidsmakers kunnen aan de hand hiervan hun
beleid bijsturen.
Intellectuele distantie kan o.a. worden gebruikt door de regels van de
wetenschappelijke methode te respecteren, en dit aanleren is dus een
belangrijk onderdeel van de opleiding van de politieke wetenschapper.
Bewust verzamelde waarnemingen en een bewuste keuze van
onderzoekstechnieken zijn namelijk essentieel.
De politicologie verzamelt voortdurend en systematisch data over
verschijnselen, die daarom ook onderling vergeleken en geclassificeerd
kunnen worden. Hierachter schuilt de wil om elk politiek verschijnsel beter
te kunnen begrijpen, en daarom worden de data verzameld. Zo kan men
bepaalde verschijnselen in een categorie of context plaatsen.
De gebruikte methode hangt af van de vraag die moet worden
beantwoord. Hierbij kan gekozen worden voor een kwalitatieve methode
,(diepe studie van elk geval) of een kwantitatieve methode (cijfers,
statistiek). Deze keuze moet erg bewust worden gemaakt, maar alles
hangt af van de onderzoeksvraag.
De politieke wetenschapper moet ook altijd het principe van openheid
ter harte nemen: altijd zeggen wat je doet en waarom je het doet, zodat
anderen het onderzoek kunnen verifiëren en beoordelen, en er eventueel
op verder kunnen bouwen. Er moet bijgevolg dus ook zo nauwkeurig en
juist mogelijk geanalyseerd worden. Zo kan men namelijk tot algemeen
geldende uitspraken over de werkelijkheid komen. Politicologie bestaat uit
het analyseren van feiten en processen, niet uit het ventileren van
politieke meningen.
4.DE INSTRUMENTEN VAN DE POLITIEKE WETENSCHAP
De politicoloog maakt gebruik van een aantal instrumenten die heel
typisch zijn voor het wetenschappelijke denken. Hiermee ontleden en
classificeren ze gebeurtenissen om zo logisch redeneren mogelijk te
maken.
1. Concepten
Dit is een begrip, een algemene categorie, een verschijnsel dat
benoemd wordt met de bedoeling het precies te kunnen afbakenen.
Het wordt gebruikt om het denken te kunnen organiseren (bv.
gender). Het is een manier om af te spreken wat precies wordt
bedoeld met een bepaald woord.
Polyarchie is ook een politicologisch concept. Dit is een politiek
regime waarbij:
-controle over regering en beleid in handen is van gekozen mandatarissen
-verkiezingen vrij en eerlijk verlopen
-stemrecht
-kandidaatrecht
-vrijheid van meningsuiting (behalve over bestuur)
-vrije toegang tot informatie
-verenigingsrecht
Dit concept is een ideaaltype, het wil niet reëel bestaande principes
exact beschrijven, maar wel een aantal kenmerken wil identificeren
om te kunnen classificeren en vergelijken
2. Modellen
Een model is een voorstelling van de realiteit, gebruikt om de
bestuderen objecten tot hun essentie te herleiden, om zo
duidelijkheid te verschaffen. Een model wil niet alleen dingen
benoemen (concept) maar geeft ook relaties aan
bv. model vd politieke kringloop.
Eisen en steun zijn de twee inputs van het politieke systeem.
Door burgers worden veel eisen gesteld, vragen om een politieke
oplossing van een probleem (een regel die aan de hele samenleving
wordt opgelegd). Niet elke eis wordt echter ingewilligd. De uiting
, van politieke eisen worden gereguleerd door sluiswachters. Dit
kunnen politieke instellingen of structuren zijn, maar ook culturele
conventies.
Steun zijn uitingen van vertrouwen in het systeem (meestal passief,
geuit door gehoorzaamheid). Het systeem heeft een minimum aan
steun nodig om wetten te kunnen laten naleven, anders mist de
politieke macht legitimiteit. Er zijn echter ook mensen die niet
steunen en zelfs verzetten, omdat ze het niet eens zijn (bv. weigeren
belasting te betalen).
Eisen en steun worden omgezet tot politieke beslissingen, de
outputs van het politieke systeem. Deze hebben weer gevolgen voor
de eisen en steun (feedback/terugkoppeling). Deze voorstelling is
echter maar een reductie van de werkelijkheid en is in feite niet
helemaal een kringloop.
3. Theorieën
Een derde instrument om politieke verschijnselen te beschrijven en
verklaren, is de theorie. Het is concreter dan een concept of model.
Het geeft aan hoe politieke verschijnselen met elkaar in verband
staan (bv. stem voor bep partij.)
Theorie zijn het gevolg van waarnemingen en onderzoek. Het houdt
altijd een of andere hypothese in (een voorspelling waarvan kan
worden nagegaan of ze klopt).
