Media beleid
Inhoud
Media beleid...........................................................................................................................................1
Deel 1/ Mediabeleid: inleiding en principes...........................................................................................2
1. De contouren van ‘mediabeleid’.....................................................................................................2
1.1 Wat is mediabeleid?.................................................................................................................2
1.2 Waarom mediabeleid?.............................................................................................................3
1.3 Mediabeleid, mediaregulering en media governance..............................................................4
1.4 Mediabeleid verschilt van context naar context:......................................................................6
2. Centrale principes voor de uitwerking van een mediabeleid..........................................................7
3. Normativiteit en mediabeleid: 2 grote benaderingen (een dubbele insteek)...............................12
Deel 2/ Instrumenten voor de uitwerking van een mediabeleid..........................................................18
1. Paradigmatische omwenteling.....................................................................................................18
2. Actoren & instrumenten vh Vlaamse, Belgische en Europese mediabeleid:................................21
3. Regulatoren..................................................................................................................................25
DEEL 3/ ARTICULATIE VAN EEN MEDIABELEID......................................................................................39
1. Uitwerking van een beleid: Publieke omroep VRT........................................................................39
1.1 Ontstaan en evolutie van de publieke omroep als model en organisatie...............................39
1.2 Publieke omroepen: verschillende modellen..........................................................................43
1.3 Perspectieven op de legitimiteit van de PO............................................................................44
1.4 VRT: Opdracht en organisatie.................................................................................................45
1.5 Specifieke beleidsuitdagingen voor de publieke omroep:......................................................47
2 Uitwerking van een beleid: het audiovisuele ecosysteem:............................................................48
2.1 De particuliere omroepen (= private omroepen)....................................................................49
2.2 Ontstaan onafhankelijke productiesector:..............................................................................53
2.3 Regionale omroepen...............................................................................................................58
2.4 Articulatie van een meidabeleid: radio...................................................................................60
2.5 Uitwerking van een filmbeleid................................................................................................62
,Deel 1/ Mediabeleid: inleiding en principes
1. De contouren van ‘mediabeleid’
1.1 Wat is mediabeleid?
Policy making is a process that concerns the interaction between different actors, the institutional
structures within which they work and the objectives that they persue
A. Process: versch belangen, conflict
B. Versch actoren: niet 1 speler beslist
C. Versch institutionele structuren: versch bevoegdheidsniveaus en domeinen (Vlaams,
federaal, Europees, internationaal alsook minister van media, minister van cultuur voor
filmkeuring, minister van financiën voor ondersteuning audiovisuele sector, telecombeleid…)
D. Doelen nastreven: nva vlaamse identiteit en cultuur, vooruit: inclusie en diversiteit… voor
beheersovereenkomst
Eén visie op Mediabeleid = het uitwerken van bepaalde processen voor het oplossen van problemen
in het belang van het publiek
Mediabeleid is geen rationele keuze, vroeger gingen ze daar wel vanuit
Laswell: rationele keuze, klemtoon op absolute objectiviteit, geïnformeerde partijen, die
waardevrij handelen in het algemeen belang
Beleid gemaakt in officiële beleidsorganen, met niet 1 actor die hele proces domineert
Gebaseerd op een aantal leidende principes: transparantie, expertise…
Beleid aangepast aan veranderingen op eco, soc (vb duurzaam filmen, diversiteit crew) techn
vlak
Beleid resultante v pluralistisch proces met inspraak v bepaalde partijen
In het officiële (def Freedman) wel, maar in de praktijk zeker niet: conflict = media policy faticism
NIET: Decisions about the media are made in the most transparent and accessible ways with
an emphasis on expert advice, open discussion and public participation” (Freedman 2008:
31)
“policymaking in which a range of views is sought, the evidence is considered carefully and a decision
is reached based only on the merits of the specific situation. Special interests are held at bay while
the public interest remains paramount” (Freedman, media policy fetishism)
Mediabeleid is:
geen mechanistisch, technocratisch en obj proces
niet alle actoren nemen op dezelfde manier deel aan beleidsproces (beperkte elite zoals DPG
Media, die sterker mediabeleidsvorming kunnen beïnvloeden)
versch naargelang context (hoe pluralisme bereiken: sterke regulering mediaspelers in
Duitsland na context van fascisme: 2 publieke omroepen voor evenwicht)
gevolg v (ideologische/pol) keuzes (beheersovereenkomst VAF: films voornamelijk ih
Nederlands -> nva)
!! beste def: policy making as a battleground in which contrasting political positions fight for
material advantage. This struggle occurs throughout the policy process.” (Freedman )
,Media policy is a deeply political phenomenon” (Freedman)
ingebed in ideologische en pol context: nu neoliberalisme (Europese eengemaakte markt)
gevolgen voor: publieke omroep (moet nu meer worden verdedigd: aantoonbare maatsch
impact), voor cultuursubsidies (meerwaarde becijferen); idee dat vrije markt beste garantie is
op pluralisme: mededingingsbeleid
MAAR: Constante wisselwerking, niet eenzijdig overgenomen
Wat als beleidsprobleem aangezien wordt, is ook politiek (resultante macht, conflict); omdat het
bepaalt wie deelneemt aan het maken van beslissingen, de retorische frames en operationele
definities gebruikt en de middelen, doelen die relevant geacht worden.
“Het uitstippelen van het mediabeleid "is niet de nette schepping van ideale situaties en kan dat ook
nooit zijn. Compromissen en trade-offs komen veel voor”
vb. DPG Media zegt dat een probleem met uitgesteld kijken is, dat moet aan banden gelegd worden -
> onderhandelingen tss telecom operatoren, overheid erkent beleidsprobleem maar wilt niet
tussenkomen, ze moeten het zelf oplossen -> ‘er moet een Vlaamse Netflix komen, overheid kiest
van dat ook belangrijk te vinden, want in andere landen doen ze dat ook & dat willen ze wel
ondersteunen door de regels van het VAF aan te passen voor subsidies, VRT verplicht mee laten
samenwerken…
vb. radio reclame op publieke omroep wordt niet als probleem aangezien (private zenders vinden dat
niet erg/ hebben daar geen problemen mee & de overheid ook niet -> zo irritant, als geen reclame
zou zijn, worden vrt kanalen populairder + veel meer gebonden aan vertrouwd publiek voor lange
tijd
Content met belastinggeld eerst te zien op ander kanaal geen beleidsprobleem in België
media policy silences: waarom is iets niet een probleem? Om echt te begrijpen hoe
mediabeleid in elkaar zit, moet je ook kijken naar zaken die niet aangepakt worden, non-
decision making
• Meer dan alleen de instellingen of organen die beleid maken; de instrumenten die daarvoor ingezet
worden en het resultaat dat bereikt wordt
• Is dynamisch en evoluerend: ad hoc-maatregelen vs. langetermijnevoluties
• Is conflict-gebonden, gekenmerkt door pogingen tot consensus
• Is verschillend naargelang de politieke context
• Niet altijd expliciet of formeel: informele krachten
• Het belang van non-decisionmaking en media policy silences
= proces van interactie tussen ACTOREN, INSTITUTIONELE STRUCTUREN, BELANGEN, die ze dienen
1.2 Waarom mediabeleid?
Veel van mediabeleid hangt samen met ‘publiek’ en publiek belang
Noodzaak en ook illusie van maakbaarheid van de samenleving
Vaak verengd tot discussie: Publiek vs. Privaat, burgers vs de markt, maar is veel complexer
dan dat
, Beleid is een continu spanningsveld tussen publieke en marktprincipes, vaak overlappende
objectieven
3 redenen voor mediabeleid:
- Media zijn publieke goederen: +/- effecten v media goederen omdat de inhoud belangrijk is
(externe effecten)
- Belangrijke economische bron: grote omzetten dus moet gereguleerd worden
- Markt werkt niet op economisch zuivere manier: sommige media producten neigen naar
marktfalen, markt kan zichzelf (en diversiteit in media inhoud) niet in standhouden (vb.
auteurs film/documentaire of nieuws hebben belangr democratische nieuwswaarden, maar
puur economisch of marktgezien haalt dat het niet, fictiereeksen verdienen zichzelf niet
terug -> overheidssteun)
1.3 Mediabeleid, mediaregulering en media governance
Mediabeleid= breder veld v ideeën, processen, belangen die mediastructuren vormen
Vb. principes: diversiteit, Waalse/Vlaamse films promoten, cultuur beschermen
Resultante van dynamiek, machtsverhoudingen, politieke krachten, etc. Niet waardevrij,
noch ideaal denkbaar
Er is niet 1 mediabeleid: diverse contexten, vormt en wordt gevormd door context
Mediabeleid gekenmerkt door spanningsvelden:
Meerdere bevoegdheidsdomeinen: sectorspecifiek vs multisectorieel
Meerdere perspectieven: economisch, cultureel, sociaal
Meerdere bevoegdheidsniveaus: lokaal/regionaal/nationaal/Europees/mondiaal
Meerdere actoren betrokken: multi-level governance
Mediaregulering = de specifieke institutionele mechanismen die bestaan om die doelen te
realiseren, is gevolg van mediabeleid
Regulatoren zijn niet hetzelfde als fondsen vd overheid (zoals Fonds Pascal De Croos of VAF:
zien niet toe op naleving vd wet)
Belangrijke regulators organen: VRM (Vlaamse regulator vd Media: naleven vd regels vh
mediabeleid), de gegevensbeschermingsautoriteit (telecom: toezien naleven vd GDPR), de
BMA (mededingingsautoriteit maakt geen wetten ziet enkel toe op het beleid)
MEDIAREGULERING: scala aan instrumenten
• Regulering bestaat uit combinatie van regels: mededingingsregels (mededinging:, vrije markt= niet
beperkt op mediabeleid: zorgen voor een eerlijke concurrentie), auteursrecht, quota,
beheersovereenkomst, etc.
• Toezien op regulering door wetgevende organen en regulatoren (onafhankelijk, maar wel
vertrekkend vanuit door de overheid opgelegde doelstellingen) (regulerende organen zijn geen
organen die wetten maken)
Uitwerking van specifieke, meestal bindende instrumenten om in mediamarkten en systemen te
interveniëren met het oog op in beleid uitgezette doelen, normen en waarden
Federaal: wetten, besluiten, omzendbrieven
Regionaal: decreten en ordonnanties