Werkcolleges: Geschiedenis van de Hedendaagse Samenleving
Prof. Marc Hooghe: “Telt mee voor 50% van het examen (open vragen)”
Tekst 1: Qu’est-ce que le Tiers état < Emmanuel Joseph Sieyès
Wie? Emmanuel Joseph Sieyès
Wat? Politiek pamflet = een gedrukt geschrift van beperkte omvang over een
actueel politiek of maatschappelijk onderwerp.
Waar? Frankrijk
Wanneer? 1789, tijdens de Franse Revolutie (kort voor de uitbraak)
Waarom? Wil meer rechten, inspraak (in de staten) en gelijkheid voor de 3de stand
Impact? …
Context:
• Tijdens de Franse Revolutie (1789)
• Wat willen we zeker niet? Tirannie!
• Wat moet er dan als vervanging komen? Nog geen idee. < Sieyès geeft eigen antwoord
Auteur = Emmanuel Joseph Sieyès (1748-1836)
• Kerkelijke carrière (geestelijke), maar ook vooraanstaand politicus tot aan Napoleon
• Parlementslid voor de 3de stand naar de Staten-Generaal in 1789
• Later academicus
Tekst
1. Wat is de 3de stand? ALLES
• 3de stand bestaat uit: landarbeiders, menselijke industrie, kooplieden (+ handelaars) en
vrije beroepen = alles wat tot de natie behoort!
• 3de stand is 99% van de gehele Franse bevolking, maar niets van vrijheden voor hen
2. Wat was het tot nu toe in de politieke orde? NIETS
• Nood aan rechten en vrijheden die gelden voor iedereen
• 3de stand valt onder l’orde commun = on n’est rien en France
o Vreemd genoeg worden ze niet vertegenwoordigd in het parlement, hoewel de
3de stand ook tot de gemeenschappelijke orde (= de SL) behoort
o 3de stand moet hun waarden opgeven voor privileges
o Een gemeenschappelijke wet én vertegenwoordiging maakt een natie!
3. Wat vragen ze? IETS WORDEN
• Eis 1: de vertegenwoordigers van de 3de stand worden uitsluitend gekozen uit burgers die
ook echt tot de 3de stand behoren
o Voor vertegenwoordiging in de Staten-Generaal
o MAAR: het is duidelijk dat hun tegengestelde belangen daar domineren (van de
andere standen), dus ze zijn het eeuwige slachtoffer (= gevolg)
o Elke stand zal ook zijn eigen belangen verdedigen
• Eis 2: het aantal vertegenwoordigers van de 3de stand is gelijk aan het aantal van de
eerste en de tweede stand
• Eis 3: de stemmen worden per hoofd/persoon geteld en niet per stand
o Zo wordt de 3de stand niet opnieuw benadeeld
1
, • CONCLUSIE: 3de stand wil gelijke invloed in de staten (inspraak) aan die van de
bevoorrechten (1ste & 2de stand), want nu is het duidelijk erg ongelijk verdeeld!
3de stand heeft nu hoop op de Verlichting en heeft moed
• Verzoening van de partijen is reeds te laat (zelfs sprake van scheuring)
• 3de stand heeft 2 stellingnamen:
1. Ze zijn een deel van de samenleving (een stand)
2. Iedereen is de 3de stand (dus ook adel & clerus) < het is de natie!
▪ Probleem?
• Er zijn nog steeds geen gelijke rechten
• Clerus en adel verliezen hun privileges
▪ Haar vertegenwoordigers vormen de gehele Nationale Vergadering (+ GW)
Stelling: de wens van de 3de stand zal altijd voor algemeen belang van alle burgers zijn
2
,Tekst 2: Déclaration des droits de la femme et de la citoyenne < Olympe De Gouges (♀)
Verklaring van de rechten van de vrouw en de burgers
Wie? Olympe De Gouges
Wat? Franse wettekst die de volledige juridische, politieke en sociale assimilatie van
vrouwen vereist. (assimilatie = socialisatie: het vermengen van minderheden en
meerderheden in de mts)
Waar? Frankrijk
Wanneer? 1791, tijdens de Franse Revolutie
Waarom? Pleit voor meer rechten voor de vrouw en de burgers (gericht aan M. Antoinette)
< De Gouges strijdt voor de emancipatie van vrouwen, voor de erkenning van hun
sociale en politieke plaats in de samenleving.
Impact? …
https://www.huffingtonpost.fr/nicolas-bersihand/lettre-olympe-de-gouges-marie-antoinette-droits-
de-la-femme-et-citoyenne_b_4912964.html
Voorbereiding:
• De Gouges heeft niet gewacht om openhartig te spreken tot de eeuw van de vrijheid aanbrak én
is nu vastberaden eerlijk te spreken
• Hoewel de koningin wordt beschuldigd verantwoordelijk te zijn voor de fouten van de koning, zal
De Gouges haar verdedigen
• Het behoort alleen aan de vrouw die door het toeval tot een vooraanstaande plaats is verheven,
om gewicht te geven aan de ontwikkeling van vrouwenrechten en om het succes ervan te
versnellen (DUS: enkel machtige vrouwen kunnen het verschil maken!)
• De Gouges roept de koningin op om deze ongelukkige sekse (= de vrouwen) te verdedigen
• DG toont zeer veel respect tov de koningin: “Ik ben met het diepste respect, mevrouw, Uw meest
nederige en meest gehoorzame dienaar”
• De man (de koning) wil heersen over een geslacht dat ook alle intellectuele kennis heeft
gekregen < we doen alsof we zegevieren om een Revolutie en kondigen de gelijke rechten aan,
maar dit geldt toch niet voor de gendergelijkheid…
Voorwoord
• L’Assemblée Nationale stelde het volgende vast: “Moeders, dochters, zusters,
vertegenwoordigers van de natie, vragen om in een nationale vergadering te worden opgericht,
zodat ook hun rechten worden vertegenwoordigd en gerespecteerd worden.”
Artikelen – Les Articles (17):
o I. Vrouw w vrij geboren en blijft in rechten gelijk aan de man. Sociale onderscheidingen kunnen
alleen gebaseerd zijn op gemeenschappelijk nut.
o II. Doel vn elke politieke associatie is het behoud v/d natuurlijke en onverklaarbare rechten vn
vrouw en man: deze rechten zijn vrijheid, eigendom, veiligheid en vooral weerstand tegen
onderdrukking. < ♀ is zelf gn bezit meer, mr heeft wel het recht om zelf bezit te hbb – ied heeft
het recht op in opstand te komen = algemeen kenmerk v/d Franse Revolutie
o III. Principe vn alle soevereiniteit ligt in wezen in de natie, die alleen de vereniging vn vrouw en
man is: gn lichaam, gn individu, kan gezag uitoefenen dat er nt uitdrukkelijk vn uitgaat. <
Soevereiniteitsprincipe zit in de natie en gn enkel individu mag hier controle over hbb, dus het
moet vanuit de natie komen vooraleer iemand gezag kan/mag uitoefenen op een ander
3
, persoon
o IV. Vrijheid en gerechtigheid bestaan uit het teruggeven van alles wat anderen toebehoort; dus
de uitoefening van de natuurlijke rechten v/d vrouw kent geen grenzen, behalve de eeuwige
tirannie die de man tegen haar stelt; deze grenzen moeten w hervormd door de wetten v/d
natuur en de rede.
o V. De wetten v/d natuur en de rede verbieden alle handelingen die schadelijk zijn vr de SL:
alles wat nt verboden is door deze wetten, wijs en goddelijk, kan nt w voorkomen, en
niemand kan w gedwongen te doen wat ze niet bevolen. < Basis vn the Rule of Law w
herhaald! – er staat nt dat burgers gn vrouwen zijn (mannen gaan daar wel van uit!) – er is gn
enkele wet die zegt dat vrouwen gn rechten mogen hbb, dus omdat het er niet expliciet staat,
moeten we ons er ook nt aan houden volgens DG
o VI. De Wet moet de uitdrukking zijn v/d algemene wil; alle burgers moeten persoonlijk of via
hun vertegenwoordigers bijdragen aan de vorming ervan; het moet vr ied hetzelfde zijn: alle
Burgers, die in zijn ogen gelijk zijn, moeten gelijkelijk ontvankelijk zijn vr alle waardigheden,
plaatsen en openbare functies, volgens hun capaciteiten en zonder enig ander onderscheid dan
dat vn hun deugden en hun talenten. < De wil van de gehele bevolking moet hetzelfde zijn vr
ied (mannen en vrouwen)
De natie is de vereniging van de man en de vrouw!
Artikelen in de rechterlijke stijl (korte zinnen, gebruik van de tegenwoordige tijd, rechterlijk
taalgebruik…)
o VII. Geen enkele vrouw is uitgezonderd; ze w beschuldigd, gearresteerd en vastgehouden in de
gevallen bepaald door de wet. Vrouwen gehoorzamen als mannen aan deze strenge wet. <
Vrouwen moeten net zozeer als de mannen gehoorzamen aan dezelfde wetten.
o VIII. De wet zou alleen strikt en duidelijk noodzakelijke straffen moeten vaststellen, en niemand
kan w gestraft, behalve op grond v/e wet die voorafgaand aan het misdrijf is vastgesteld en
afgekondigd en wettelijk w toegepast op vrouwen. < Je mag niet gestraft w door een wet die
net is ingevoerd als de misdaad al heeft plaatsgevonden.
o IX. Elke vrouw w schuldig verklaard; alle strengheid w uitgeoefend door de wet. < Elke vrouw
ondergaat dezelfde wet als de man (gelijkheid)
o X. Niemand mag gestoord w vr zijn zeer fundamentele opvattingen, de vrouw heeft het recht
om het schavot te beklimmen; ze moet ook het recht hbb om de Tribune te bestijgen; mits de
uitingen daarvan de bij wet ingestelde openbare orde nt verstoren. < Het kunnen uitdrukken vn
je mening en standpunten moet kunnen zonder ervoor gestraft te w
o XI. De vrije communicatie vn gedachten en meningen is een v/d kostbaarste rechten vn
vrouwen, aangezien deze vrijheid de legitimiteit vn vaders tegenover kinderen garandeert. Elke
burger kan drm vrijuit zeggen: ik ben de moeder van een kind dat u toebehoort, zonder een
barbaars vooroordeel dat haar dwingt de waarheid te verbergen; behalve om te reageren op
misbruik vn deze vrijheid in de gevallen bepaald door de wet. < Idem art. 10 + extra:
Buitenechtelijke kinderen kwamen hiervoor gwn bij de moeder terecht en de man had er niets
mee te maken, want anders zou het heilige sacrament v/h huwelijk in gedrang kunnen komen!
– Wie ondervindt hier later nadeel vn bij ons? Koning Albert (met Delphine) en Koningin Poala
o XII. De garantie v/d rechten v/d vrouw en de burger vereist een groot nut; deze garantie moet
w ingesteld in het belang vn ied, en nt in het bijzonder vr het nut vn degenen aan wie ze is
4
, toevertrouwd. < Het is vr ied vn belang dat de rechten v/d vrouwen w gegarandeerd, dus
aantonen dat het in het belang vn ied is dat dit gerealiseerd w – sociaal engagement
opwekken!!
o XIII. Vr het onderhoud v/d openbare macht en vr de administratiekosten zijn de bijdragen vn
vrouw & man gelijk; ze neemt deel aan alle sleur, aan alle zware taken; het moet drm hetzelfde
aandeel hbb in de verdeling vn plaatsen, werkgelegenheid, kantoren, waardigheden + industrie.
o XIV. Burgers hbb het recht om vr zichzelf of via hun vertegenwoordigers de noodzaak v/d
publieke bijdrage in te zien. Burgers kunnen zich er alleen aan houden door een gelijk aandeel
toe te staan, nt alleen in de rijkdom, mr ook in het openbaar bestuur, en door het quotum, de
grondslag, de terugvordering en de duur v/d belasting te bepalen. < Zowel vr man, als vr vrouw
is er noodzaak aan publieke bijdrages
o XV. De massa vn vrouwen, verenigd vr de bijdrage aan die vn mannen, heeft het recht om vn
elke overheidsfunctionaris rekenschap vn zijn administratie te eisen. < Omdat ze beide
evenveel bijdragen aan de samenleving, moeten vrouwen in gelijke mate als de man beroep
kunnen doen op overheidsdiensten
o XIV. Elke SL waarin de garantie vn rechten nt is verzekerd, noch de scheiding der machten is
bepaald, heeft gn grondwet; de grondwet is nietig, als de meerderheid v/d individuen die de
natie vormen, nt meewerkte aan het opstellen ervan. < Als een scheiding v/d machten nt kan
gegarandeerd w, is je grondwet niets waard
o XVII. De eigenschappen behoren tot alle geslachten samen of afzonderlijk; zij hbb vr elk een
recht wnr de openbare noodzaak, wettelijk vastgesteld, dit duidelijk vereist, en onder de
voorwaarde v/e rechtvaardige en voorafgaande vergoeding. < Bezit of fortuin moet op een
gelijke manier verdeeld w tss de geslachten – want hiervoor moeten vrouwen continu
toestemming vragen aan de man
Conclusie
• Vrouw, word wakker < de revolutie is begonnen! O vrouwen! vrouwen, wanneer houdt u op
blind te zijn?
• Welke barrières u ook tegenkomt, het ligt in uw macht om ze te overwinnen; je moet het
gewoon willen < DG roept vrouwen op om in opstand te komen en zich te verzetten
• Vrouwen hebben meer kwaad dan goed gedaan < Ze worden afgeschilderd als kwaadaardig
(heksen) en DG gaat deze stellingen ontkrachten: Een vrouw hoefde alleen maar mooi of lief te
zijn; toen ze deze twee voordelen bezat, zag ze honderd fortuinen aan haar voeten. Als ze er
geen misbruik van maakte, had ze een bizar karakter, of een ongewone filosofie, waardoor ze
rijkdom verachtte; toen werd ze niet langer als iets anders beschouwd dan een slecht hoofd; de
meest onfatsoenlijke maakte zich gerespecteerd met goud; het bedrijf van vrouwen was een
soort industrie die in de eerste klasse werd ontvangen, die voortaan geen krediet meer hebben.
Ze spreekt de vrouwen rechtstreeks aan om zich bewust te w v/d toestand waarin allen verkeren.
Ze roept de mannen op om de rechten van de vrouwen onder ogen te zien! = sterke oproep!
Het steunt verder meer op rationaliteit dan op emotie…
Vr vrouwen is er een 2de revolutie nodig < het ontwaken van de vrouw verloopt in 2 fasen:
1. Besef dat ze zelf niets winnen bij de Revolutie
2. Ze moeten niet bang zijn op op te eiseen waar ze recht op hebben
Een zeer ambitieus programma van DG: weersta, verenig u en overwin
▪ Hun gezag is niet gebaseerd op geweld
5
