Hoofdstuk 1: Introductie
1. Wat is afwijkend gedrag?
Psychopathologie =
- Deelgebied van psychiatrie & klinische
psychologie Klinische
Psychiatrie
- Beschrijven van psychische psychologie
stoornissen, oorzaken en behandeling
Psychische stoornis = geheel van
afwijkende emoties, gedachten of
gedragingen mét storing in het functioneren en persoonlijk lijden
Psychiatrie = medisch oogpunt om om te gaan met psychisch lijden
Klinische psychologie = bevordering van psychisch welbevinden, psychologisch
oogpunt
Belang van destigmatisering! (te gek campagne, rode neuzen dag,
getuigenissen van BV’s,…)
iemand met ‘psychische problemen’ is niet per definitie afwijkend
In welke mate we iets als afwijkend zien is afh. Van:
- Religie
- Morele en maatschappelijke oordelen
- Omgeving
- Eigen gevoelens, observaties en gedachten
! Heel belangrijk van zicht te hebben op hoe jezelf in elkaar steekt want zo kan
je beter behandelen en begeleiden
2. Hoe definiëren we afwijkend gedrag?
Kijken vanuit biopsychosociaal model!
Criteria voor afwijkend gedrag:
1) Uitzonderlijk
2) Sociaal afwijkend (cultuur, samenleving, generatie)
3) Foute perceptie of interpretatie van realiteit
4) Aanzienlijk emotioneel lijden v/d persoon (afwezig? Of aanwezig?)
5) Ongepast of contraproductief gedrag (ondanks negatieve gevolgen)
6) Gevaar
Afwijkend G = op meerdere manieren definieerbaar
Combinatie van deze criteria
! Het is niet omdat een persoon in een bep. opzicht afwijkend is, dat hij op zijn
geheel afwijkend is
1
,3. Culturele aspecten van afwijkend gedrag
- Gezondheid en ziekte verschilt van cultuur tot cultuur
Indianen: ‘ziekten van de blanke man’ (alc, drugs) vs. ‘indiaanse ziekten’
(probl in stam)
- afwijkend gedrag verschilt van cultuur tot cultuur
angst in Westen (financieel) vs. Afrikaanse landen (voortplanting)
- terminologie verschilt van cultuur tot cultuur
depressie: schuld/verdriet in Westen vs. hoofdpijn, vermoeidheid, zwakte
in Oosten
4. Historische visie op afwijkend gedrag
4.1. Hippocrates (Ca. 400 v.C.)
Ziekten van lichaam & geest ≠ gevolg van bezetenheid
Naturalistische verklaring Evenwicht vs. Onevenwicht in humores
(lichaamssappen):
- ++ Flegma (slijm): Flegmatiek (traag, lethargisch)
- ++ Zwarte gal: Melancholie (depressie)
- ++ Bloed: Sanguinisch (opgewekt, zelfverzekerd)
- ++ Gele gal: Cholerisch (driftig)
3 categorieën voor abnormale gedragspatronen:
1) Melancholie buitensporige depressie
2) Manie uitzonderlijke opwinding
3) Bezetenheid bizar gedrag
4.2. Arabische psychiatrie (8ste tot 16de eeuw)
Ontwikkeling eigen psychiatrie aandacht voor behandelingen, theorieën en
diagnostiek
1ste psychiatrisch centrum in 705 in Bagdad
Mensgerichte benadering van geesteszieken
Vermoedelijk gevolg van Koran: adviseert humane behandeling, want
psychische stoornis is praktisch probleem
Voorloper van goed ontwikkelde behandelingen en gespecialiseerde hulp (in
Europa pas in 1900)
2
,4.3. Exorcisme en heksenvervolging in Europa (330 tot 1500 n.C.)
Heropleving geloof in bovennatuurlijke oorzaken:
Afwijkend gedrag = bezetenheid door geesten of duivel
Behandeling = exorcisme (= uitdrijving), (aframmeling, geseling,
gebeld, uithongering…)
Heksenvervolging eind 15de eeuw:
Uitgevoerd door inquisiteurs aangesteld door Katholieke Kerk
Via ‘diagnostische tests’
(vb. drijftest: pure metalen zinken – onzuivere metalen stijgen nr opp., dus hoofd
boven water houden = samenspannen met duivel)
Geloof in natuurlijke oorzaken nooit helemaal verdwenen!
Krankzinnigheid ovv lichamelijke ziekte – hersentrauma (in
Engeland)
4.4. Gekkenhuizen (1600)
Overal in Europa
Bedelaars + geestelijk gestoorden
Erbarmelijke omstandigheden:
- Vastgeketend aan bed
- Geen hygiëne
- Rondzwerven op terrein
Tegen betaling naar bewoners gaan kijken dolhuizen
4.5. Hervormingen (1800)
Pussin & Pinel (FR):
Mensen met afwijkend gedrag = ziek
Recht op behandeling
Behandelfilosofie = morele therapie
(respectvolle en ontspannen omgeving & behandeling moet normaliteit worden)
Guislain (B) & Van der Kolk (NL):
Guislain Instituut Gent – ‘Moderne gestichten‘
1841 °Wet: kwaliteit behandeling patiënten (kwaliteitseisen aan behandeling en
verpleging van psychiatrische patiënten)
3
, 1850: Apathie ‘afwijking is ongeneeslijk’
Wel PZ, maar psychiatrie is angstaanjagende plek
Mensonwaardige behandelingen (dwangbuizen, riemen, handboeien)
1950: Sociaal gerichte psychiatrische principes
Men gaat naar patiënt toe ipv wachten tot patiënt komt
! Psychofarmaca
Nieuwe therapeutische behandelingen = gericht op re-integratie
Patiënten worden niet langer ‘weggestopt’ in psychiatrische ziekenhuizen die ver
van bewoonde wereld liggen
1970: De antipsychiatrische beweging
Kapitalistische maatschappij
Psychische stoornissen bestaan niet
Geen behandeling, daling aantal psychiatrische ziekenhuizen
Stijging ambulante zorg – grootschalige projecten om psych zieken in
maatschappij te houden
4.6. Hedendaagse trends
Nu enkel opname als er anders geen alternatief is
° beschut wonen & zorg in gastgezinnen
Deïnstitutionalisering – ‘liberaal beleid’: patiënt moet voor zz kunnen
zorgen, geen behandeling onder dwang
(maar hierdoor w patiënten die geen vrijwillige zorg willen wel aan lot
overgelaten)
° bemoeizorg (outrachtende zorg): hulpverleners bekommeren zich om
zorgmijders
sociaal-psychiatrische hulpverlening
Recent: Mobiele psychiatrische teams
Herstelbenadering = Nadruk op eigen kracht, empowerment, psychiatrische
patiënten krijgen actieve rol in eigen herstel en maatschappelijke participatie
Destigmatiserend werk en taboe doorbrekend
4.7. Evidenced-based medicine
= Streven naar gebruik maken van het best beschikbare bewijs bij het maken
van keuze voor patiënt
Handelen obv behandelprotocollen
Maar wat met uniciteit van patiënt en zijn interactie met omgeving?
Gebrek aan bewijs ≠ bewijs aan effectiviteit !
° van Evidenced- based practice
Professioneel neemt besluiten obv
- Beste onderzoeksresultaten
4