VETERINAIRE VOLKSGEZONDHEID
DE PRIMAIRE FASE
DOEL: Hoe kunnen we de voedselketen veilig stellen waardoor mensen niet ziek worden door
(normaal) te eten. “Safe food through safe feed”
Productiefase: diervoeder, fokken van dieren, afmest van dieren, het transport van dieren en
dierlijke producten (melk, ei), het slachtproces
Hoofdstuk 1: inleiding tot de veterinaire volksgezondheid
Veilig voedsel is iets van alle tijden! Echter de laatste decennia aan belang gewonnen:
- Global warming: ziektes komen sinds kort voor in onze leefgebieden door opwarming (bv
blauwtong virus; vector mug aard alleen in tropisch klimaat)
- Steeds meer kennis, wetenschappelijke bewijzen
- Veehouderij is veel intensiever -> kans op besmetting veel groter (densiteit dieren +
consumeren meer voeder) en dus impact op de volksgezondheid groter
- Globalisering: internationale handel, het verkeer, het transport van dieren, dierlijke
producten, mensen, goederen en van ziektevectoren -> nieuwe ziektes binnenbrengen
- Evolutie van ziektekiemen
- Verbetering welvaart (zorgen over kwaliteit vlees) + meer bewustzijn
Epidemiologische bewaking: opvolgen van ziektes die bij dieren voorkomen en enorme economische
schade kan veroorzaken (geen zoönose) bv vogelgriep, varkenspest
Gezond vs veilig voedsel, what’s in the name?
Gezonde voeding binnen veterinaire volksgezondheid = veilige voeding, waar je niet ziek van wordt,
(gezondere manier gekweekt, grotere kans zelf gezond)
Gevaar in voedsel:
- Chemische agens: residu, contaminanten (restproducten productieproces)
- Biologische agens: ziekteverwekkers (virussen, bacteriën, parasieten)
- Fysische agens (scherpe voorwerpen)
De ‘integrale keten’
Voedselketen is een sterk geïntegreerd proces: niet alleen eindproduct controleren maar de hele
keten (Europa <-> Amerika enkel eindproduct controleren)
Voeder productie -> verwering en transport -> veeteeltbedrijf: kweek, opfok en afmest ->
melkproductie, eiproductie -> transport dierlijk product -> slachthuis -> verwerking -> detailhandel ->
verkoop -> consument
De keten is zo sterk als de zwakste schakel, het bewaken van de voedselveiligheid moet tegelijk en in
elke schakel gebeuren, de dierenarts speelt hierin een cruciale rol
,Stroomlijnen beheersbaar maken door
- Integrale keten bewaking
- Tracking (stoomopwaarts; van welk bedrijf koe van biefstuk) and tracing (stoomafwaarts; in
welke winkel eieren van deze kip), hier goed en correct identificatie en registratie systeem
voor nodig
- Gedeelde verantwoordelijkheid: elke producent is verantwoordelijk voor zijn eigen
eindproduct voor het naar de volgende schakel of de consument gaat (vanaf uit rekken,
verantwoordelijkheid consument)
- Verplichting van autocontrole binnen elke schakel (FAVV controleert autocontrole)
- Hazard Analysis of Critical Control Points (HACCP): nagaan waar gevaren kunnen optreden
tijdens productieproces bv schimmel door vochtigheid -> kritische limieten opstellen ->
monitor procedures op limieten -> corrigerende acties voorzien -> registreren -> verifiëren
Risico-analyse: wat is de kans dat een gevaar in voedsel ook een risico vormt waardoor er nadelige
gevolgen zijn voor de gezondheid, hangt af van verschillende factoren:
- Gastheer/consument
o Species, ras
o Leeftijd
o Geslacht
o Immuniteit
o Ziekte
o YOPI groep: Young, Old, Pregnant en Immuundefficiënt (HIV, leukemie)->
immunocompetentie gezakt
- Kiem/Noxe
o Infectiviteit: capaciteit om te infecteren
o Virulentie: capaciteit om ziek te maken
o Besmettingsgevaar
o Chemische eigenschappen
o Fysieke eigenschappen
- Extrinsieke factoren
o Management
o Dierenarts
o Klimaat bioveiligheid
o Hygiëne
o Huisvesting
Waar ligt de grens? Nulrisico? Beperkt risico? Afweging maken (sociaal economische) kost/winst
De risico-analyse vormt de basis van de wetgeving rond voedselveiligheid
Oorsprong van de wetgeving: een overzicht
- Mundiaal niveau
o Verenigde naties
Food and agriculture organisation (FAO): voedselvoorziening (oa. monitoren
en bestrijden van dierziektes)
World Health organisation (WHO): medische gezondheid
, Codex alimentarius: basis van de Europese en nationale wetgeving,
verzameling van normen, gebruiksvoorschriften, richtlijnen en andere
aanbevelingen over voedsel en voedselveiligheid, NIET BINDEND
- Europees niveau: legt wetgeving op aan de lidstaten
Binnen Europa = interne markt: uniforme wetgeving en noodzakelijk om oneerlijke
concurrentie uit te sluiten (regels overal even streng), zelfde garantie op voedselveiligheid,
vrije handel te garanderen
→Uniforme en gecontroleerde rol dierenarts (Europa controle dgk faculteiten)
o Groen boek -> wit boek door DG SANCO: Europees voedselveiligheidbeleid,
rechtskader hele voedselketen, 5 grondbeginselen:
Geïntegreerde benadering van de voedselketen
Risico-analyse als grondslag van beleid
Verantwoordelijkheid van exploitant
Traceerbaarheid van de producten tijdens alle stadia van de voedselketen
Recht van de consument op duidelijke en precieze informatie
o General food law: basisdefinities, algemene basisprincipes en algemene
voorschriften van de voedingswetgeving, wettelijke grondslag voor alle specifieke
voedingsnormen van de secundaire wetgeving (bv etiketteernormen, normen rond
additieven, normen rond contaminanten)
o European Food and Safety Authority (EFSA): houdt de vinger aan de pols en voert
onderzoek uit over de voedselveiligheid gebaseerd op risico-analyse
- Nationaal niveau
o FOD volksgezondheid: veiligheid van de voedselketen en het leefmilieu
Federaal agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV):
nationale waakhond, taken:
1. Controle en keuren van voedingsstoffen en hun grondstoffen
2. Controle en keuring van het proces en de site van de productie,
verwerking, bewaring, vervoer en verkoop
3. Toekennen van erkenningen en vergunningen
4. Toepassen en uitwerken van identificatie-en traceerbaarheidssysteem
5. Verzamelen, integreren en verspreiden van alle informatie
6. Beheren van een beleid van preventie en sensibilisering
7. Toezien op de naleving van de wetgeving terzake in alle schakels van de
voedselketen (bv autocontrole)
Voorzorgsbeginsel: vermoeden dat een product een risico is voor de
volksgezondheid is voldoende om maatregelen te treffen (bv GGO)
ALARA: as low as reasonably achievable, zo laag mogelijke concentratie van
contaminanten en residuen
Meldingsplicht: elke actor is verplicht om abnormaliteiten te melden
o FOD economie, KMO, middenstand en energie (handelswaarde)
o Ministerie van de Vlaamse gemeenschap voor landbouw en visserij: garandeert de
controle voor het slachten