Hoofdstuk 1 – Basisprincipes van het systematisch rehabilitatiegericht handelen: Herstelgericht,
presentiegericht en krachtgericht werken
1.1 Inleiding
Systematisch rehabilitatiegericht handelen is een methodiek, afgekort SRH.
De drie belangrijke kaders die aan SRH ten grondslag liggen:
- Herstel herstelgericht
- Presentie presentiegericht
- Empowerment krachtgericht
SRH richt zich op de kwaliteit van leven van mensen met een psychische en sociale kwetsbaarheid.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen persoonlijk en sociaal herstel.
Persoonlijk herstel heeft betrekking op het verwerken van wat gebeurd is en het leren omgaan met
de kwetsbaarheid en het opnieuw oriënteren op heden en toekomst.
Sociaal herstel heeft te maken met participatie: weer meedoen in e samenleving.
Herstel betekent dus ook: herstel van het burgerschap. Aan de kant van de samenleving vraagt dit
ook om iets, namelijk acceptatie en gastvrijheid.
SRH richt zich niet alleen op het individu maar ook op de samenleving. In de WMO wordt uitgegeaan
van de eigen kracht van zowel het individu als zijn omgeving.
1.2 De ontwikkeling van SRH
Inspiratiebronnen
SRH is in de jaren tachtig ontstaan in NL, geïnspireerd op de rehabilitatiebenadering uit Engeland en
Amerika.
Detlef Petry (Maastrichtse psychiater) heeft de Engelse variant van SRH onder de aandacht gebracht.
Hij benadrukte het belang van rehistorisering van het herstelproces, het teruggaan naar de bron van
psychiatrische aandoening. Ook introduceerde hij het begrip triade, de samenwerking russen cliënt,
familie en hulpverlening.
De Amerikaanse vorm zien we terug in de aandacht voor de individuele en methodische steun aan
cliënten.
SRH is ook geïnspireerd door Basaglia en de bijnen in italië. Hij slaagde erin een maatschappelijk
steunsyssteem te creëren waardoor het psychiatrisch ziekenhuis overbodig werd.
Psychosociale rehabilitatie volgens NL definitie:
Psychosociale rehabilitatie is het proces waarin activiteiten plaatsvinden die erop zijn gericht om een
persoon met psychische, sociale en andere beperkingen, te helpen diens levenskwaliteit zo groot
mogelijk te laten zijn, teneinde zowel persoonlijk als maatschappelijk tot tevredenheid te kunnen
functioneren in woon-, werk-, en andere omgevingen van keuze.
Integrale benadering
1. Integrale rehabilitatiebenadering staat voor een brede rehabilitatiebenadering waarbij de
cliënt als mens in zijn geheel centraal staat, inclusief zijn leefomgeving en sociale netwerk.
, 2. Integraal staat ook voor de aandacht die we willen geven aan allerlei maatschappelijke
factoren die de kwaliteit van leven beïnvloeden, zoals veiligheid, wet en regelgeving en
werkgelegenheid.
3. Integraliteit houdt ook in dat we in het SRH met de cliënt werken op drie grote gebieden:
a. Het realiseren van wensen en doelen met betrekking tot kwaliteit van leven
b. Zelfredzaamheid: het omgaan met kwatsbaarheid en het versterken van krachten
c. Participatie: vervullen van sociale rollen en het zo groot mogelijk maken van de
kwaliteit van leefomgevingen en sociale netwerken.
We geven aandacht aan deze gebieden in samenhang met elkaar. Er is altijd verband tussen de
wensen die iemand heeft, zijn mogelijkheden en beperkingen en de kwaliteit van de omgeving.
Nieuwe ontwikkelingen
Het hart van het SRH is simpel: het aangaan van een persoonlijk-professionele relatie en daarbinnen
nauw aansluiten bij de wensen en behoeften van de cliënten. Het doel daarbij is steeds: het bieden
van effectieve ondersteuning.
Drie bewegingen hebben ons denken beïnvloed:
- De herstelbeweging – het belang van hulpverleners die aansluiten bij het unieke proces van
iedere persoon.
- De presentiebenadering – ‘er zijn’ voor de cliënt: het aansluiten bij en het afstemmen op de
cliënt en zijn leefwereld, op zoek naar betekenis en zingeving. = het werken binnen de
relatiedimensie.
- Krachtgericht werken – Komt voort uit theorieën over empowerment. Een voorbeeld is het
krachtenmodel, deze legt een sterke nadruk op het principe dat de cliënt in alles de regie
heeft. Een ander sterk punt is dat niet alleen de mogelijkheden van de cliënt voor op het
netvlies staan, maar ook de mogelijkheden die de samenleving biedt. In het SRH heet dit het
persoonlijk krachtenprofiel.
1.2 kwaliteit van leven
SRH is ontwikkeld om cliënten met langdurige aandoeningen en beperkingen te ondersteunen bij het
realiseren van levenswensen.
Het werken met SRH houdt in dat je duidelijk probeert te krijgen hoe de cliënt de kwaliteit van zijn
leven ervaart en samen zoekt naar zingevende activiteiten.
Kwaliteit van leven en zingeving zijn natuurlijk individuele en subjectieve begrippen.
Domeinen
In het SRH heeft kwaliteit van leven betrekking op persoonlijke domeinen en op levensdomeinen.
Persoonlijke domeinen: zorgen voor mezelf en anderen, welzijn en gezondheid (lichamelijk en
psychisch), veiligheid (emotioneel en fysiek) en sociale relaties (hele gebied van interactie met
anderen).
Levensdomeinen: wonen, werken, leren en vrije tijd.
Het vervullen van sociaal gewaardeerde rollen (familielid, vriend, lotgenoot) heeft te maken met
participatie.
,Participatie voor cliënten betekent dan ook concreet: de gewenste gewone rollen kunnen vervullen
in mijn leven. En: dezelfde rechten en hetzelfde aanzien hebben als mijn medeburgers.
In de samenleving domineert nog steeds het individualisme en het prestatie denken: als je
maatschappelijk presteert ben je succesvol. Lukt je dat niet wordt je afgerekend, verantwoordelijk
gesteld voor je mislukkingen.
Mentalisme = de (dwangmatige) neiging om alle gedrag van iemand met een mentale aandoening te
verklaren als gevolg van de aandoening zelf. Al het gedrag dat niet begrepen wordt, wordt verklaart
als symptoom van een ziekte.
Dit wordt ook wel een vorm van blaming the victim genoemd: het slachtoffer van de aandoening
krijgt de schuld van het hebben van de aandoening. Dit leidt tot stigmatisering en uitstotingsreacties.
SRH is een sociale-actie beweging, in de samenleving zijn saamhorigheid en diversiteit belangrijke
begrippen.
1.3 herstelgericht werken
Bij herstelprocessen gaat het niet om genezingsprocessen maar om processen van mensen die
ingrijpende dingen hebben meegemaakt.
Herstel = na (een reeks van) traumatische ervaringen het leven weer oppakken en nieuwe zingeving
ontdekken. Het gaat hier in meer algemene zin om groei en ontwikkelingsprocessen.
Belangrijke aspecten van het herstel volgens Patricia Deegan (ervaringsdeskunde en psycholoog):
- Het herstelproces speelt zich grotendeels af in het innerlijk van der persoon
- Het is een niet-lineair proces, het is vallen en opstaan
- Centraal bij herstel staat: acceptatie van wat er niet mis is/niet meer kan zijn.
- Acceptatie is een actief gebeuren: je moet er heel veel voor doen.
- Het herstelproces is vooral een proces van leren en volwassen worden
- Anderen kunnen een rol als leraar of partner hebben bij het ontwikkelen van actieve
pogingen om de gevolgen van aandoening te boven te komen.
Om tot nieuwe zingeving te komen is het nodig je in de gelegenheid bent om je levensverhaal te
vertellen. Dit kan ook leiden tot ervaringsdeskundigheid.
HEE= Herstel, ervaringsdeskundigheid en empowerment
Verschil tussen genezen en herstellen:
Genezen betreft het terugkeren naar de situatie zoals deze voor het uitbreken van de ziekte was.
Herstellen is vooral het leren leven met een ziekte en/of hanidcap.
Rouw en verlies lopen dwars door een herstelproces heen en moeten niet verward worden met
sommige symptomen van een psychische aandoening.
Stigmatisering: de samenleving stigmatiseert mensen die ‘anders’ zijn (primaire stigmatisering),
professionele hulpverleners leggen soms de nadruk op de negatieve aspecten van de aandoening en
, wat de cliënt niet meer kan (secundaire stigmatisering) en vervolgens neemt de cliënt dat over
(tertiaire of zelfstigmatisering).
Herstelprocessen gaan over het hervinden van een identiteit en de zin van het leven. Het gaat ook
om het afleggen van de oude identiteit, die sterk beinvloed is door de rol van cliënt. Detlef Pertry
spreekt van: ontmaskering: het ware gezicht moet weer tevoorschijn komen. Het gaat het om het
(her)ontdekken van de eigenlijke kern. Het krachtgericht werken blijkt een belangrijke
ondersteuning te zijn in het /verkrijgen van een positief zelfbeeld.
Deze ontdekking toch leidt gaandeweg tot meer autonomie.
Er zijn vele wegen naar herstel en hun enige overeenkomst is dat er geen één mooi recht naar het
gewenste doel loopt. Het gaat per definitie om unieke processen.
Het getuigt niet van deskundigheid om op basis van een diagnose uitspraken te doen over
herstelmogelijkheden.
Waarom hebben cliënten zo vaak een strijd met hulpverleners?
- Hulpverleners zijn opgeleid om het beter te weten. Ze zijn gesocialiseerd als deskundige
waardoor er automatisch een hiërarchische relatie ontstaat.
Bij SRH is het uitgangspunt om in een horizontale relatie terecht te komen.
Voor herstel blijkt de ontwikkeling van eigen ervaringskennis van cliënten van groot belang.
Rouw
Een belangrijk deel van het herstelproces is het verwerken van traumatische ervaringen en verlies.
In de praktijk worden veem symptomen van vastzittende rouw niet herkend. Bijv. door:
- Verschijnselen van psychopathologie en rouw lopen door elkaar heen
- Soms zit rouwgedrag verscholen achter heftige emotionele reacties
- Het karakter of de persoonlijkheid kan een rol spelen
- Leeftijdsgeboden problemen kunnen een rol spelen
- Hulpverleners zijn getraind om rouwgedrag van cliënten te verbinden met een aandoening:
een geprofessionaliseerde vorm van mentalisme.
Veel heftig gedrag kunnen we duiden als copingreactie of overlevingsstrategie.
Verloop
Er wordt onderscheid gemaakt tussen symptomatisch herstel, waarbij de symptomen van de ziekte
geheel verdwijnen (er is sprake van genezing) en sociaal herstel, waarbij de symptomen wel blijven
bestaan maar er weer min of meer sprake is van volledig sociaal functioneren.
John Strauss deed onderzoek naar het verloop van herstelproces bij mensen met een ernstige en
langdurige psychiatrische ziekte:
- Het beloop van de aandoening wordt sterk beïnvloed door omgang tussen het individu en
zijn omgeving. Het beloop van een ziekte is dus mede te beïnvloeden door gunstige
omgevingsfactoren
- Individuen maken in de loop der tijd ontwikkelingen door, zowel in hun kwetsbaarheden als
in hun mogelijkheden. Deze ontwikkelingen hebben het karakter van algemeen menselijke
leerprocessen.
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur Emmaderood. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €4,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.