CP H1 wat is consumentengedrag
Deel 1
Doelstellingen
Onderstreept is extra dat niet in boek staat
• Wat is psychologie
• Een omschrijving te geven van wat we verstaan onder consumentengedrag;
• Een bespreking te geven van de typologie van producten volgens Engel;
• Een toelichting te geven bij de samenhang tussen een toenemend inkomen en de aanschaf van
diverse typen van producten;
• Een beschrijving te geven van de kenmerken van de consumptiecultuur;
• Aan te tonen hoe deze consumptiecultuur is kunnen ontstaan;
• Kunnen beschrijven wat uitgavencascade en de sociale consumptienorm is
• Een beschrijving te geven van de productlevenscyclus en de betekenis hiervan voor de
marketeer;
• Het verband aan te duiden tussen de cognitieve informatieverwerking en de
productlevenscyclus;
• Het verschil kennen tussen systeem 1 denken en systeem 2 denken van Daniel Kahneman en
kunnen toepassen
• Het begrip nudging van Richard Thaler kennen en kunnen toepassen
• Het onderscheid aan te geven tussen de marketing en de consumentenpsychologie;
• Een toelichting te geven bij het beschrijvende aspect van deze studie van het
consumentengedrag;
• Aan te geven wie belang heeft bij deze studie van het consumentengedrag.
Wat is psychologie?
• Wat doet een psycholoog
• Wat doet een psycholoog
• Hoe moeilijk om kennis in een bepaald domein te beheersen?
→ Hoeveel vak specifieke
vak kennis ze nodig
hebben
Consumentenpyschologie H1 wat is consumentengedrag Pagina 1 van 167
,Psychologie is een wetenschap waarbij menselijk gedrag bestudeerd wordt. De psycholoog probeert
interne processen te begrijpen die aan dat gedrag ten grondslag liggen.
• Theorieën, modellen (bv. gestaltpsychologie)
• Alfawetenschap (menselijke geest, gedrag, cultuur) <-> betawetenschappen (wiskunde, logica,
natuurwetten)
Gedrag:
waarom verkoop jij meer stofzuigers/
waarom voel je je zoals je voelt,
herinner je dat je op 4 jaar van de schommel viel?
Evolutie tussen:
Exacte wetenschappen (=beta) obv natuurwetten, wiskundig model, logica
Humanistische wetenschappen (alpha): menselijke geest, gedrag en cultuur.
• Fysicus berekent hoe appel uit boom valt: simpel probleem. De appel valt elke dag op zelfde
manier uit boom
• Waarom mensen zich niet aan de Corona regels houden en je wil er iets aan doen = Uitdaging.
Mens begrijpen is complexer dan zwaartekracht, een appel. = meer wetenschap nodig!
Vandaag is er een evolutie:
En meten ook psychologen, bv serotonine meten in het bloed om uitspraak te doen over gedrag in de
hersenen
Geschiedenis
Oude Griekse filosofen: Socrates, Plato, Aristoteles (5e a.c.): de rede is aangeboren
• Intuïtie (logisch nadenken), géén observatie (sofa science), eigene van de mens = ziel,
gehoorzaamt andere niet-aardse wetmatigheden cfr. Geloof, geen wetenschappelijke studie
gedrag / mentale processen, axioma’s
• 2008: neurowetenschappen
Bv leren en geheugen is een onderzoeksgebied dat vandaag vooral thuishoort in de
neurowetenschappen.
Bij de Oude Grieken waren het de filosofen zoals Aristotels die schreven over leren en geheugen.
Ze deden dat door logisch te redeneren, en komt je tot dogma’s en axioma’s (=niet bewezen maar
dient wel als grondslag voor het bewijs van andere stellingen). Ze voerden geen wetenschappelijke
experimenten uit.
21ste eeuw: Gedrag gebeurt niet in onze enkels maar in onze hersenen, ons brein en we voeren
vandaag wel wetenschappelijk onderzoek uit, bv. neurowetenschappen
Consumentenpyschologie H1 wat is consumentengedrag Pagina 2 van 167
,Darwin: the origin of species (1859)
• Natuurlijke selectie, struggle for life, survival of the fittest (vb. Grant – vinken)
• Mensen bestuderen als dieren
• De mens is een soort geperfectioneerde aap en dus kan je de mens bestuderen zoals dieren
• Darwin op de Galapagoseilanden: galapagosvinken of Darwinvinken met grote bek
→ Droogte op eiland: vogels met kleine bekjes overleven langer want ze kunnen kleine nootjes
eten
→ Vocht op eiland: noten werden groter en de kleine vogels kregen de nootjes niet meer open,
de vinken wel
= degene die zich het best kan aanpassen overleeft het langst!
AQ = adaptief intelligentie, diegene die zich het best aanpast (bv aan de Corona crisis), kan het langst
overleven
Eerste psychologische experimenten
• Carl Yung (1875) : kleurperceptie (RGB kleuren), persoonlijkheid, gedrag (introvert/extrovert,
taakgericht/mensgericht)
• Goethe: rood, blauw, groen geel
Yung is een Zwitsers psychiater en pionier van de psychotherapie.
Yung: hoe zien mensen kleuren. Er zijn maar 3 primaire kleuren: rood geel blauw (RGB) = het
zichtbare licht. In ons oog 3 receptoren RGB. Dit licht wordt in de ogen en in ons brein bewerkt. We
kijken met onze ogen maar zien met onze hersenen.
Eerste psychologische experiment ging dus over = simpel gedag (<->liefde voor de ander, liefde van
de jeugd voor pukkelpop, Tomorrowland…)
Jung gebruikte de kleuren van Goethe: kleurencirkel -> ervaring: rode kamer agressief, blauwe kamer
nadenken, groene kamer rustig, gele kamer blij
Yung kleurenmodel 2 assen (rechts):
Hij introduceerde de begrippen extrovert/introvert = verticaal die jullie goed kennen), bv. hoe uit je
je energie (fuif)
en de begrippen taakgericht/mensgericht = horizontaal, bv. nemen van een beslissing (groepswerk)
→ bv. Insights kleurenmodel is hierop gebaseerd, er zijn nog veel andere modellen die hierop
gebaseerd zijn zoals MBTI
(niet op examen)
Consumentenpyschologie H1 wat is consumentengedrag Pagina 3 van 167
, 1879 Leipzig – Wundt: eerste psycholoog
• Fysiologische psychologie, experimenten
• Niet denken: Hoe zit de mens in elkaar maar → Wel meten
bv deelnemers krijgen een stimulus geluid te horen of licht te zien: hoe snel reageren ze, wat
ervaren ze, hoe is hun aandacht
• Op een gestructureerde manier de werking van de geest in kaart brengen
20ste eeuw – gestalt psychologie: bewuste waarneming <> stimulus
elementen
• Waarneming: gehelen/gestalten (<> reeks onafhankelijke sensaties) bv. melodie <> noten
• Bottom-up (gewaarwording) <-> top-down (waarneming/perceptie)
• De experimentele methode in vraag stellen
• We nemen geen afzonderlijke sensaties waar maar we nemen de wereld waar in gehelen, in
gestalten
→ En dat gebeurt via een aantal principes/gestaltwetten
→ Ze zijn vooral gericht op de visuele waarneming of perceptie
Bottom – up = input via zintuigen = gewaarwording
→ pacman die driehoek vorm, staat er niet maar nemen we wel waar
Top down = verwerking van de geest = waarneming (perceptie)
→ vanuit kennis (weten wat driekhoek is)
Selectieve aandacht
Kleine IQ test, hoe goed is jullie waarneming
• Tel hoe vaak het witte team de bal naar elkaar gooit
• Principe van ons brein: de vraag moet wel belangrijk zijn, het gaat over IQ, goed
tellen, iemand steekt hand omhoog bij 13 keer dus snel ook hand omhoog… het zijn
15 passen.
• Het zicht en het gehoor marcheert zoals een videocamera of microfoon en we zijn
daar niet perfect in. Brein is zeer beperkt in het verwerken van info.
• Tellen = geen capaciteit meer over om de gorilla te zien. Ons brein kiest waar we mee
bezig zijn. Dus we zien niet alles wat via de zintuigen naar binnen komt.
• Waarneming en gewaarwording zijn niet perfect.
Muller-Lyer optische Illusie
Welke lijn is langer?
Klassieke illusie:
• onder: als je de uiteinden weg van de lijn zet, lijkt het dat de lijn dichterbij is (in een 3D
beeld) en daarom lijkt ze langer. Maar het is een 2D beeld.
• Als je de lat ernaast legt, zijn de lijnen even lang.
onze cultuur beïnvloedt de manier waarop jij deze twee lijnen waarneemt. Als kind hebben
we geleerd onze huizen in perspectief te zien en te tekenen en daarom ervaren wij dat de
ene lijn langer is dan de andere
Consumentenpyschologie H1 wat is consumentengedrag Pagina 4 van 167