Orgaanfysiologie en pathofysiologie I
deel psychiatrie
1. psychiatrische ziekteleer
Waarom psychiatrie bestuderen in heden & toekomst?
• Prevalentie
• Impact
• Evolutie gezondheidszorg
1.1 epidemiologie
= het voorkomen van een bepaalde aandoening binnen een bevolking
• Prevalentie van psychiatrische morbiditeit/ziektes is hoog
• Betrouwbaar bevolkingsonderzoek over incidentie en prevalentie, identificatie van risicofactoren, beloop
incidentie: aantal nieuwe gevallen
prevalentie: hoeveelheid van de bevolking die aan de ziekte leidt in een tijdsinterval
Mental disorders in zijn zeer veel aanwezig, één op de vijf (22,5%). In Europa alleen zijn er miljoenen mensen die
lijden aan een psychische aandoening. De meest voorkomenden zijn: depressie, angstsoornissen en alcohol
verslavingsstoornissen.
Ook hebben deze stoornissen een grote impact op het leven en de
levenskwaliteit!
Op de grafiek is weergegeven dat in drie landen de levensverwachting
wordt vergeleken van mensen met een psychische aandoening en mensen
zonder een psychische aandoening.
Ter conclusie werd gesteld dan mensen met een psychische aandoening
zo’n 20 jaar minder leven! Deze mensen overlijden door bv. bijwerkingen
van de psychische medicatie, zelfmoord, levensstijl, risicogedrag, …
Dus waarom psychiatrie bestuderen in heden & toekomst?
● Prevalentie (hoog)
● Impact maatschappelijk
● Evolutie gezondheidszorg : meer mensen ontwikkelen langdurige psy klachten dus ook invloed op
gezondheidszorg
○ Financiële impact zorgsysteem.
○ Farmaco-economische impact.
● …
● Maar... nog steeds:
○ Stigma (te weinig aandacht voor de problemen, negatieve kijk op de ziektes)
○ Onder-behandeling
○ Onder-financiering: 2-13% van uitgave gezondheidszorg (veel te weinig!)
○ Impact van artsen en apothekers op de volksgezondheid
1.2 slaap-en kalmeringsmiddelen
slaap-en kalmeringsmiddelen worden zeer veel gebruikt, eigenlijk te veel. Het gebruik ervan neemt toe met de leeftijd
en vooral bij vrouwen.
Heel wat mensen lijden aan slaapstoornissen, angststoornissen en stress. Benzodiazepines zijn gekend voor hun snelle
werkzaamheid, maar hun effect is van korte duur en ze zijn niet zonder risico.
Deze benzodiazepines kunnen zorgen voor gezondheidsproblemen, meer bepaald cognitieve
stoornissen zoals geheugenverlies en verwarring, valincidenten, slaperigheid overdag, gewenning
en verslaving.
Er is, in de US, ook een stijging te zien van het aantal (suïcidale) overdosissen met slaap-en
verdovingsmiddelen. De moraliteit steeg enorm en er was onder andere een verband te vinden met
de opaciteit crisis.
, nu stelde men zich de vraag: Gaan we in europa dezelfde richting op? Het antwoord
is: Een beetje, het aantal opiaat voorschriften is gestegen, maar de laatste jaren lijkt
deze stijging te stoppen.
Elke dag wordt een groot aantal DDD (daily defined doses) slaap- en kalmeermiddelen afgeleverd in de Belgische
apotheken
Volgens de Gezondheidsenquête 2013 van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid heeft 13% van de bevolking,
ouder dan 15 jaar, een slaap- of kalmeermiddel genomen in de voorbije twee weken. Dit percentage stijgt nog met de
leeftijd. Zo gaat het in de leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder om ongeveer 40% van de vrouwen en 26% van de
mannen.
De meeste slaap- en kalmeermiddelen zijn benzodiazepines. Deze medicijnen kunnen noodzakelijk zijn in bepaalde
gevallen, in minimale dosis en tijdens een korte periode. Echter, vele patiënten die lijden aan angst, stress of
slaapproblemen maken hier langdurig gebruik van waardoor de risico’s toenemen. Benzodiazepines hebben
talrijke bijwerkingen en vormen risico’s voor de gezondheid : cognitieve problemen, risico op vallen, sufheid tijdens
de dag, gewenning en zelfs afhankelijkheid. Het is aangeraden deze middelen nooit langer dan 2 tot 4 weken te nemen!
1.3 psychopathologie
= ziekteleer van de psychische aandoeningen
Psychiatrie is het medisch specialisme en wetenschapsgebied dat zich bezighoudt met patiëntenzorg, wetenschappelijk
onderzoek en onderwijs op het gebied van psychiatrische ziekten.
Het deel “psychisch” kan betrekking hebben op zowel symptomen als oorzaken. Psychische symptomen kunnen
lichamelijke oorzaken hebben, en vice versa. Een voorbeeld hiervan is een patiënt die last heeft van
schildklierproblemen (en dus ook hormonale problemen), zal ook mentale effecten hiervan ondervinden.
Een psychiatrische ziekte wordt gekenmerkt door een stoornis in de psychische functies, die gepaard gaat met lijden
en/of sociaal disfunctioneren.
• Onderscheid lichamelijk - psychisch? (!)
• Het biopsychosociale model
Deze afbeelding toont een simpele versie van brein en de
functies van de hersenen. Het proces van de
informatieverwerking tot en met het gedrag. Het brein is een
complex systeem en helpt ons om adequaat om te gaan met wat
we waarnemen.
Op alle niveaus kunnen psychische aandoeningen (en medicatie)
effect hebben.
hersenfuncties:
● Bewustzijn, aandacht & oriëntatie
● Geheugen
● Oordeelsvermogen, denken & taal
● Somatosensibiliteit (hoe je sensaties/omgeving waarneemt)
● Zintuiglijke waarneming
● Emoties & motivatie
● Motoriek & bewegingssturing
● Gedrag
Delier is een aandoening waarbij al deze hersenfuncties verstoord zijn.
1.4 wat is een psychiatrische stoornis?
Een psychiatrische stoornis is een stoornis in de cognitieve, affectieve en/of conatieve functies. (3 belangrijke
categorieën!) Deze leidt tot subjectief lijden (‘distress’) en/of problemen in het functioneren (‘disability’).
, psychiatrische symptomen:
subjectief (klacht) → wat de patiënt voelt objectief (verschijnsel) →> wat je kan zien als buitenstaander
Bijvoorbeeld: Bijvoorbeeld:
● Voelt zich suf ● Is verhoogd afleidbaar
● Kan zich niet concentreren ● Doezelt weg
● Voelt zich verdrietig ● Is zichtbaar somber
● Voelt zich geremd ● Beweegt traag
Vergelijk: Vergelijk:
● Krachtsverlies ● Verlamming
indeling van de psychische functies (‘trias physica’):status mentalis
● Cognitieve functies (‘denken’)
○ Bewustzijn, aandacht & oriëntatie
○ Intellectuele functies (oordeelsvermogen, taal, etc.)
○ Geheugen
○ Waarneming
○ Denken (!)
● Affectieve functies (‘voelen’)
○ Stemming & affect
● Conatieve functies (‘handelen’)
○ Psychomotoriek
○ Motivatie & gedrag
bv. bij depressie valt de motivatie weg, ouderen die niet meer willen eten, etc.
DSM-5
Diagnostic and Statistical Manual of mental Disorders, 5e editie
● Standaard classificatie van psychische stoornissen uitgegeven door APA, 2013
● Toepasbaar voor verschillende situaties
○ Kliniek/research; verschillende ‘richtingen; settings; disciplines
● Zoveel mogelijk gebaseerd op empirische gegevens en/of consensus
○ Daarom: geen ‘Neurose’, ‘Homoseksualiteit’
● Voortdurend in ontwikkeling
ICD: international classification of diseases
Bepaalde medicijnen worden enkel terugbetaald als er een medische diagnose is gesteld.
Het DSM is een belangrijk diagnostisch argument en wordt gebruikt door de arts om te diagnosticeren en om
verantwoord iets voor te schrijven.
bruikbare diagnose:
● Communiceren met patiënten en andere stakeholders
● Afbakenen van domein gezondheidszorg
○ Ziekte versus normaliteit ?
● Onderscheidend andere ziekten.
○ Problematiek comorbiditeit ?
● Linken naar onderliggende pathogenese
● Verloop ziekte (“stagering”)
○ Ernst dimensie?
● Ondersteund keuze behandeling (“typering”)
● Verantwoording kosten/attesten/werkonbekwaamheid/…
1.5 etiopathogenesis
= Wat is de oorzaak van deze psychische aandoeningen?
Bij de meeste somatische en psychiatrische aandoeningen is er een complex van oorzaken. Er zijn complexe interacties
van psychische factoren (bv. levensgebeurtenissen ) met erfelijke oorzaken, lichamelijke ziekten en ervaringen,
opgedaan in opvoeding en andere sociale situaties.