1. Helikopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg
Inleiding
Geestelijke gezondheid= toestand die persoon toelaat om zich optimaal te ontwikkelen
op psychisch, intellectueel en emotioneel vlak
Psychiatrie= medische discipline die zich bezighoudt met studie en behandeling van
psychiatrische stoornissen
Psychopathologie= ziekteleer van geest die oorzaken, symptomen en verloop van
psychiatrische stoornissen onderzoekt
De geschiedenis van de psychiatrie: een kort overzicht (geen data
en details kennen)
Prehistorie en • Krankzinnig – bezeten – zot
oudheid - Ziekte is gevolg van invloed van boze geest of verkeerde verhouding
lichaamssappen
• Behandeling: schedeltriage
• Prehistorie
- Oorzaak: boze geesten beledigd
- Zorgden voor zieke en zwakke stamleden
- Getrepaneerde schedels: poging om ziektes te genezen
• Oudheid
- Hippocrates
- Lichaamsvochten: bloed, slijm, gele en zwarte gal
- Krankzinnigheid is hersenziekte
- Behandelen met warme en koude baden, rust en dieet
• Galenus: door theorie van Hippocrates, mensen verdelen in 4 types
Sanguinisch type Bloed levendig en
hartelijk
Flegmatisch type Slijm kalm en
bedachtzaam
Cholerisch type Gele gal opvliegend
Melancholisch type Zwarte gal angstig en
pessimistisch
ð Later meer christelijke invloed, gelovigen moeten lot van armen, zieken
en gehandicapten verzachten
300 n.C. – • Krankzinnig – bezeten – zot
1600 - Ziekte is gevolg van insect in hoofd, melancholie is slechte
gedachte/hoofdzonde
• Behandeling: aderlatingen en kei- of steensnijdingen
• Evagrius: 8 slechte gedachtes/bekoringen
- Gulzigheid, hebzucht, luiheid, wellust, toorn, ijdelheid hoogmoed en
Treurigheid/melancholie (nu depressie)
• Paus gregorius: 7 hoofdzonden
, - Gulzigheid, hebzucht, luiheid, wellust, toorn, ijdelheid/hoogmoed
Treurigheid/melancholie (nu depressie) + afgunst
• Mensen met geestelijke stoornis = zotten
• Later, bezeten en verstoorders van openbare orde
• Opsluiten in dolhuizen
• Kwade stoffen uit lichaam laten vloeien om mensen te genezen
- Bv. Drankjes om te braken en aderlatingen
• Van schedelboring naar kei- of steensnijdingen: gingen ervan uit dat
insect in hoofd zat en tijdens slapen via neus naar hersenen ging om te
veranderen in een kei
1600 – 1800 • Ziek en gevaarlijk
• Krankzinnigen, gekken of dollen
• Ziekte is eigen schuld
• Donkere tijd: interneringsgolf en gestichten met erbarmelijke
omstandigheden
• Dolhuizen, gasthuizen en godshuizen brutale afzondering van
samenleving
• Aan ketting zonder gezonde voeding
• Gevaarlijke krankzinnigen afgezonderd
• Dieren die de gezonde mens kon gaan bezichtigen
• René decartes: Ik denk dus ik ben
19de eeuw • Zieken: lichamelijk zieken met recht op specifieke medische verzorging
• Geen connectie meer tussen religie en psychiatrie
• Dolhuizen vervangen door krankzinnigheidsgestichten
• Eerste revolutie psychiatrie door visie pinel
- Pinel
o Pionier franse psychiatrie
o Bevrijd mensen uit boeien en einde aan aderlaten, … (bevrijden)
o Contact met cliënt = centraal
• Jozef Guislain + instituut
- Mensen zijn ziek en moeten behandeld worden
- Gebaseerd op Pinel
- Humane behandeling van patiënten
• Psychiater heette toen aliënist
1ste helft 20ste • Zieken
eeuw • Dilemma: instellingen voor spontaan herstel vs psychoanalyse voor
vermogende patiënten (duur)
- Alternatief dure behandeling: koortskuur, slaapkuur, shockkuur
en coma’s, badtherapie, …
- Shockkuur: insuline tot persoon in coma gaat, door suiker ontwaken
ze
• Psychogenocide: psychiatrische patiënten vermoord in nazi tijd
2de helft 20ste • Zieken
eeuw - 2010 • Tot jaren 50 geen geneesmiddelen
• 2de revolutie psychiatrie: eerste antipsychoticum = enorme
doorbraak in behandeling psychiatrische aandoeningen
- Langdurige opname in psychiatrisch ziekenhuis voor schizofenie
• Jaren 60: Antipsychiatrische golf
, - Opmerkelijk fenomeen in geschiedenis van GGZ
- Vermindering aantal psychiatrische ziekenhuizen
- Geen groot effect toch beweging naar vechten voor assertiviteit,
autonomie, …
• Opname psychiatrische ziekenhuizen in ziekenhuiswet
- A-dienst= observatie en intensieve zorg
- T-dienst= resocialisatie en re-integratie
- PAAZ-diensten= afdeling in gewoon ziekenhuis
• Freud: psychoanalyse
- Veel meer oorzaken die leiden tot psychiatrische ziektetoestand
- Toegeschreven aan onbewuste conflicten en fixaties
o Patiënt niet langer in greep van duivel, maar van het onbewuste
- Niet patiënt maar zijn omgeving of maatschappij waren ziek(makend)
– systeemtheorie
• Meer en meer drieweg interacties: lichaam-hersenen-gedrag
- Cognitieve en affectieve neurowetenschappen
Psychiatrie vandaag
Paradigmashift in geestelijkegezondheidszorg
Herstelgerichte benadering (evolutie)
= niet focussen op probleem maar op herstel, talenten, krachten, …
® Herstel is niet genezing
• Meer participatie van patiënten en hun netwerk
• 3 soorten herstel:
- Clinisch herstel: genezing of stabiliseren van symptomen
- Sociaal herstel: functioneren in samenleving herstellen
- Persoonlijk herstel: herstel van identiteit en emotioneel/sociaal welbevinden
• Netwerk: meer mantelzorg
• Behandelen, verzorgen, begeleiding krijgt een ruime invulling
- Niet enkel op medisch vlak maar nu ook op orthopedagogisch vlak
• Kwartiermaken
- Doel: veilige warme plek voor psychisch kwetsbaren zodat ze zo normaal mogelijk
leven kunnen lijden
- Focus op medisch aspect wegnemen en meer leggen op sociale betrokkenheid
o Bijdragen tot solidaire en gastvrije samenleving
o Psychiatrisch zieken zijn ook volwaardige burgers zijn
o Terug baas worden over eigen leven is belangrijk, dit door het zien van eigen
talenten en competenties. Het is een levenshouding en geen ideologie!
- Focus op wie uitsluit en NIET op wie uitgesloten wordt.
- Gedeelde verantwoordelijkheid HV en persoon zelf
Ervaringsdeskundigheid
• Inzetten ervaringskennis in GGZ
- Goed contact met ervaringsdeskundigen = essentiële component in
herstelgerichte zorg