Intrafamiliaal geweld
Hoofdstuk 1. Herkenning en screening van geweld
Wat is Intrafamiliaal geweld?
Intrafamiliaal geweld (IFG) = elk dwingend, intimiderend gedrag dat uitgeoefend wordt tegenover
een gezins- of familielid of (ex-)intieme partner én waarbij dit dwingend intimiderend gedrag gepaard
gaat met geweld of dreiging met geweld en een intrafamiliale invloed heeft
Geweld?
fysiek, psychisch en seksueel geweld, alsook economische verdrukking, isolatie
het kan gaan over actief of passief geweld of dreiging met geweld
het geweld kan zowel gepleegd worden door volwassenen als door kinderen en adolescenten
zowel kinderen als volwassenen kunnen er het slachtoffer van zijn
men kan zowel rechtstreeks als onrechtstreeks slachtoffer zijn van intrafamiliaal geweld
getuige zijn van geweld is in die zin ook een vorm van slachtofferschap
Intrafamiliaal?
zowel partners als ex-partners, ouders (of diegenen die de ouderlijke taak vervullen)
tegenover kinderen, volwassenen tegenover ouderen, kinderen tegenover ouders en
kinderen onderling
huisvrienden vallen buiten de afbakening van intrafamiliaal geweld
Vormen van intrafamiliaal geweld
kindermishandeling: ouder kind
oudermishandeling: kind ouder
ouderenmishandeling: volwassene oudere
partnergeweld: ouder ouder
siblinggeweld: kind kind
partnergeweld: partner partner of ex
Enkele prevalentiecijfers
verwachting is dat vrouwen het meest huiselijk geweld meemaken maar eigenlijk is het
verschil niet zo groot, mannen durven het vaak minder snel te zeggen
seksueel geweld is bij vrouwen wel hoger
alle cijfers zijn grote onderschattingen omdat mensen het niet snel naar buiten brengen
vooral jongen mensen zijn slachtoffer, ook biseksuele vrouwen
Signalenlijst
weinigzeggend
andere oorzaak
kennis ontwikkelingspsychologie nodig
multiproblems thuis
Signaal = alarmbelletje maar geen reden om direct in volle zicht in actie te schieten, het zijn allemaal
signalen van problemen maar daarom niet per se geweld
1
,Lichamelijke signalen van kindermishandeling
kind heeft verschillende, onverklaarbare blauwe plekken of andere
verwondingen/kneuzingen
kind is slecht verzorgd (bv enkel T-shirt aan in winter), niet hygiënisch (bv ongewassen haar)
kind is vaak vermoeid, lusteloos, zwak
kind vertoont een houterige manier van bewegen
kind heeft urineweginfecties, vaginale of anale verwondingen
kind heeft eetproblemen (bv geen eetlust) of slaapproblemen
Gezinssignalen van kindermishandeling
onhygiënische of gebrekkige leefomstandigheden
gezin is sociaal geïsoleerd, weinig of geen betrokkenheid op de omgeving of de school
gezin wisselt vaak van woning, huisarts, ziekenhuis, …
samenstelling van het gezin wisselt (bv moeder die regelmatig andere partners heeft)
andere kinderen zijn uit huis geplaatst, of door de ouders vrijwillig ondergebracht in een
internaat, een MPI, …
Mogelijke signalen op school
leerproblemen of ontwikkelingsproblemen bij kind
problemen met taal of spraak
kind is regelmatig afwezig of te laat op school
kind heeft geen eten/drinken bij
kind kan zich niet concentreren in de klas of verstoort de les
kind wil zich niet uitkleden bij turnles/zwemles
Casus: Simon is 8 maanden oud. Zijn oma maakt zich ernstig zorgen: Simon vertoont motorische
achterstand en reageert niet adequaat op sociale interactie. Hij is niet ondervoed, maar is wel vaak
ziek. De vader van Simon is schipper en is vaak weg van huis, de moeder heeft een bipolaire stoornis
en functioneert zeer wisselend. Bij momenten is ze niet in staat om aandacht aan Simon te geven of
voor hem te zorgen. Op dit moment is de situatie aan het escaleren: moeder ligt bijna continu in haar
bed, is (nog) meer beginnen drinken en Simon ziet er verwaarloosd uit…
Signalen: vaak ziek, niet adequaat reageren op sociale interactie, motorische achterstand, mama is
niet voldoende functionerend, papa is vaak weg (hechting), bipolaire stoornis niet volledig onder
controle want bv drinken (psychische kwetsbaarheid op zich is geen factor); al deze zaken kan je
goedpraten en dat doen ouders ook vaak; eerste stap is praten met ouders (hebben altijd het beste
voor met kind)
Veiligheids- en risicotaxatie
Ongerustheid? Maak een veiligheids- en risicotaxatie
Ga ik iets doen? Hoe ga ik het doen? Je kan het nooit te veel doen
Belang van veiligheid- en risicotaxatie
veiligheid vergroten voor de betrokkenen
voorkomen maar vaak is het daar dan al te laat voor
plan van aanpak maken
juiste hulp implementeren
je maakt minder beoordelingsfouten
2
, je gaat gerichter observeren
Voorbeelden gestandaardiseerde instrumenten
kindermishandeling: LIRIK, CARE-NL, ARIJ
partnergeweld: SARA, B-SAFER, Risicotaxatie Instrument, RTI PG
stalking: SRP
screening van geweld tijdens zwangerschap: ALPHA-NL
dierenmis(be)handeling: RITI
Beperkingen van veiligheids- en risicotaxatie
protectieve factoren worden vaak vergeten
er is nog steeds een bestaand foutenmarge
geen richtlijn voor interventie
weinig gekend
kennis en klinische ervaring nodig
soms training nodig
Protectieve factoren
niet onderschatten !!
“hoe meer beschermende factoren, hoe kleiner het risico” geldt niet
vb: goed sociaal netwerk, open staan voor hulp, betrokkenheid van anderen, …
Risicomanagement
volgende stap na de risicotaxatie
verwijderen arrestatie
vermijden opvangen slachtoffer
verminderen veiligheidsplan
Implementatie in GGZ: kindreflex
stap 1: in dialoog gaan over waar de kinderen zijn wanneer je als ouder wordt opgenomen
stap 2: praten over als de kinderen bv eens willen langskomen
stap 3: wat gaan we hierrond doen bespreken met collega’s en ouders eventueel school
stap 4: dingen in werking stellen, organisaties bellen, gesprek met de kinderen erbij
stap 5: externe hulp opstarten, je kan het zelf niet meer behelpen
stap 6: OCJ, VK, …
Risicofactoren voor daderschap
situationele stress - in combinatie met gebrekkige coping: toename van conflicten in het
gezin en de familie, ontslag, armoede, schulden, moeilijkheden met de kinderen, corona
negatieve jeugdervaringen
slachtofferschap: pleger- en slachtofferrol ontwikkelen zich in de levensloop vaak als
alternerende rollen (slachtoffer kan vaak dader zijn in een andere situatie)
alcohol- drug- en medicatiemisbruik
sociaal isolement, eenzaamheid, hechtingsproblemen
Risicofactoren
stelling: iedereen is een potentiële dader van geweld
akkoord: vooral door omgeving
3
, Uitlokkende factoren
cluster A: onrecht onrechtvaardig behandeld voelen, zich verraden voelen
cluster B: disrespect dader was vroeger slachtoffer, gepest worden, in schaamte gebracht
cluster C: miskenning genegeerd worden, als laatste gekozen worden, ik word niet erkend,
ik kan het nooit goed genoeg doen, ik krijg nooit complimenten
cluster D: onmacht je machteloos voelen, je wordt gedwongen om iets te doen
Munchausen bij Proxy
specifieke vorm: ouders die hun kind expres ziek maken, vaak met veel medische kennis
Welke risicofactoren herken je in dit verhaal? Waren er ook protectieve factoren?
o vriendin van slachtoffer bleef langs het huis gaan
o dagboek slachtoffer om haar emoties in te schrijven
Wat leert dit verhaal je over het detecteren van het syndroom? Waar moet je alert voor zijn?
o als je een klein vermoeden hebt zijn ze weg
4