Vak H01S6a – Architectuurgeschiedenis – typevragen (overzichtsvragen)
DEZE VRAGEN WORDEN OPGELOST MET BEHULP VAN HET HANDBOEK VAN WATKIN
ANDERE OVERZICHTSVRAGEN ZIJN MOGELIJK
- Wat zegt Watkin over de “Romeinse” aspecten van de Karolingische renaissance ?
De karolingische renaissance, als een van de vele pogingen die West-Europa onderging om de prestaties van de Romeinen te
evenaren, met als hoofdfiguur Karel De Grote. Deze leerde vloeiend Latijn spreken en bevorderde het gebruik ervan tijdens
het Karolingisch tijdperk. Daarnaast ondersteunde hij ook de klassieke kunsten via het bestuderen van de klassieke Latijnse
teksten door Europese geleerden.
In opdracht van Karel De Grote werd de Paltskapel bij zijn paleis in Aken gebouwd., ontworpen met de bedoeling het oude
keizerlijke Rome te doen herleven. Het paleis kreeg de naam ‘Lateraan’ naar het paleis dat Constantijn als eerste
christelijke keizer aan de katholieke kerk zou hebben gegeven. Ook het bronzen ruitersbeeld, waarvan men dacht dat het
Constantijn voorstelde, werd van Italië naar Aken gehaald. Het paleis bevatte daarnaast ook een bronzen wolvin,
geïnspireerd op het beroemde beeld van het Capitool. Ten slotte doet de opbouw van het gehele paleizencomplex denken
aan de meest imposante Romeinse monumenten in Noord-Europa.
Het gebruik van Romeinse elementen werd hierna veelvuldig toegepast. Dit is te zien in het klooster van Centula in Amiens,
dewelke elementen zoals zuilen en basementen die oorspronkelijk uit Rome kwamen, bevatte. Doorheen de tijd creëerden
men wel een eigen Karolingische architectuur, die eerder gebaseerd was op Rome en eigen elementen bevatten. Het
poortgebouw in Lorsch, bijvoorbeeld, doet denken aan de Romeinse triomfboog van Constantijn. Ook bij de uitbreiding van
de abdijkerk van Fulda met een enorm transept en apsis aan de westzijde, werd naar de oude St. Pieter te Rome gekeken.
- Welke rol kent Watkin toe aan de kathedraal van Durham in de ontwikkeling van de Europese architectuur ?
De kathedraal in Durham bezit veel elementen als eerste in Europa, die later volop openbloeien in de Gotiek. Er wordt een
nadruk gelegd op de aanwezigheid van lineaire patronen in zowel de decoratie als de opbouw. Durham is de eerste
kathedraal die het gehele interieur overwelfd met stenen graatgewelven, om zo een verband te scheppen tussen de
muren van het schip en de houten plafonds daarboven en een ononderbroken interieur te creëren welke later hun
hoogtepunt zou bereiken in de Europese gotiek. Ook werden de gordelbogen van de gewelven spits gemaakt om de
horizontale druk beter op te vangen, een primitieve versie van de gotische spitsboog. Ten slotte is Durham ook de eerste
die met het keper- of zigzagmotief kwam, een van de belangrijkste kenmerken van de laat-Normandische architectuur.
- De Florentijnen interpreteerden hun Baptisterium in de 16de eeuw als een antieke tempel. Ze hadden niet helemaal ongelijk. Bespreek.
Het Baptisterium in Florence, oorspronkelijk daterend uit de 5e eeuw, kreeg haar huidige vorm in de 11e en 12e eeuw. Zowel
binnen al buiten zijn met dunne platen marmer in verschillende kleuren aangebracht als reactie op de ornamenten van de
Klassieke Romeinse en Byzantijnse architectuur. De achthoekige vorm van het baptisterium is een kenmerkend aan het
Romeinse basistype ervan en de Mausolea. Ook wordt er gewezen op de gelijkenis tussen het baptisterium en de rotunda
van Anastasis in Jeruzalem.. Het baptisterium wordt gerekend tot de Toscaanse ‘Proto-renaissance’, het liep namelijk voor
op de wederopleving van het classicisme in de 15e eeuw.
, - Waar situeert Watkin de “rayonnant” (geografisch en sociaal) ?
De vroegste fase van de rayonnante stijl, genaamd de hofstijl, trade in rond Parijs na de bouw van Amiens. Deze was nauw
verbonden met het hof van Lodewijk IX, welke een verering als christelijke vorst en personificatie van het ridderlijke ideaal,
versterkt door de welvaart van het koninkrijk, genoot.
In de ontwikkeling van de hofstijl speelt de herbouwde abdij van St. Denis een belangrijke rol. In de buitenwand van het
triforium werden vensters aangebracht, aangezien deze daar de hoogte van de kerken nu boven de daken van de
zijbeuken uitkwamen. Ook in het transept werden reusachtige roosvensters aangebracht boven de beglaasde triforia, er
gaat dus veel aandacht uit naar licht. Ten slotte wordt ook de ronde pilaar vervangen door dikke bundelpijlers.
Het pronkjuweel van de hofstijl wordt gesitueerd in Parijs: de Sainte-Chapelle van het konijnklijk paleis. Deze kreeg zijn
monumentale vorm dankzij de aanwezigheid van 2 reliekschrijnen: een fragment van het Heilig Kruis en de doornenkroon
van Christus. De aanwezigheid van die laatste bracht de paus tot de uitspraak dat Lodewijk door Christus met zijn eigen
kroon was gekroond. Ook hierbij moest de wand wijken voor glas tussen dunne spijlen.
Deze stijl verspreidde vanuit Parijs verder over Frankrijk en bracht het laatste voorbeeld van Watkin voort: De kerk St.
Urbain in Troyes, gesticht ter ere van St. Urbain en als herinneringsteken voor de eigen geboortestad van de paus Urbanus
IV. Hierbij werd het triforium afgeschaft, wat de kerk een massa uiterst lange en slanke schalken achterlaat, daar aan
toegevoegde venstertracingen en de verticale ornamentale traceringen van de blinde muren, geeft de kerk de lineaire
architectuur, typisch aan de rayonnant en een skeletachtig aanzien aan het exterieur.
De architecten van de rayonnante stijl hielden zich dus niet zozeer bezig met hoogte, monumentaliteit en nieuwe ruimte
effecten, maar eerder met een soort filigraanwekr van subtiele lineaire patronen en een broze elegantie. Ook de duistere
blauwe en rode glas in lood maakt hier meer plaats voor witten en grijze tinten.
- Waar legt Watkin de oorsprong van de Spaanse gotiek ?
De Spaanse gotiek begon rond het jaar 1200, waarin de eerste Frans gotische kathedraalarchitectuur geïnspireerde
elementen tevoorschijn kwamen. Deze ontwikkelde zicht pas echt na 1220 met de bouw van Burgos en Toledo, gelijkend op
Bourges, en Léon met een meer rayonnante stijl zoals de vensters in het triforium, die hier in Spanje eerder groene, gele
en paarse tinten krijgen dan rood en blauw. Daarnaast ontwikkelde zich in Catalonië in de 2e helft van de 13e eeuw een
andere bouwkundig vorm die samenhing met een wijdverspreid mediterraan kerktype: de eenbeukige zaalkerk met kapellen
tussen de steunberen die vaak voorkomt bij bedelordes. Dit type wordt verder vertegenwoordigt in de Kathedralen van
Barcelona, Palma de Mallorca en Gerona met hun woud van pijlers, steunberen en luchtbogen, geen triforium of koorsluiting
om de vloeiende ruimtelijkheid niet te onderbreken., en lichtinval van alle zijden.
Eind 15e, begin 16e eeuw kreeg Spanje een ongekende macht en rijkdom door o.a. de eenwording van Spanje door het
huwelijk van Ferdinand en Isabella. Deze werd dan ook geuit in hun bouwprogramma. De typische laat-gotische stijl, ook wel
de Isabella-stijl genoemd. Komt voort uit een samenwerken van architecten en ambachtslieden van zowel Duitsland,
Vlaanderen als Frankrijk met de Spanjaarden. Typische aan deze architectuur zijn de ojiefbogen.
