Toetsvragen
Architectuur en tijd
De Paltskapel is blijkbaar een toonaangevend voorbeeld geweest voor paleiskapellen uit de vroege
middeleeuwen. Bespreek.
De Paltskapel te Aken is gebouwd eind van de 8e eeuw voor Karel De Grote, die met zijn paleis het antieke, christelijke, Rome weer in
Europa wou introduceren. Karel De Grote vormt allereerst de hoofdfiguur van het Karolingisch tijdperk, een christelijke renaissance. Hij ziet
zichzelf als rechtvaardige erfgenaam van de Romeinse keizers, meer bepaald Constantijn, de christelijke keizer. Door zijn paleizencomplex te
bouwen met verschillende elementen die verwijzen naar het christelijke Rome onder Constantijn, voert hij een soort propaganda uit om de
band tussen hem en Constantijn duidelijk te maken.
Het is opgebouwd uit een centrale octagonale ruimte overwelfd met een kloostergewelf, met een zestienkantige ommegang op het
gelijkvloers, overwelfd met kruisgewelven en een gelijkaardige tribune op de 1e verdieping overwelfd met tongewelven. De opbouw is dus
zeer gelijkend aan een klassieke byzantijnse paleiskapel, die vaak wordt opgebouwd als een veelhoekige centraalbouw met ambulatorium,
tribune en een koepel. Naast gelijkende opbouw aan een klassiek gebouw, worden er ook antieke materialen vanuit Rome gebruikt. De
belangrijkste functies van de kapel zijn het dragen van een troon voor de keizer tijdens de eredienst, alsook zijn reliekenschat. Ten slotte
vormt de kapel ook een plaats voor de geestelijken van het hof.
Daarnaast bevat zijn paleizencomplex ook verschil ende elementen verwijzend naar Constantijn, zo laat hij het ruiterbeeld, waarvan men
toen dacht dat het Constantijn voorstelde, vanuit Rome overbrengen naar Aken. Ook bevindt er zich een kopie van de bronzen wolvin, een
gekend beeld in Rome. Ten slotte geeft hij het complex ook de naam ‘Lateraan’, dezelfde als het paleis van Constantijn.
De Paltskapel wordt gezien als het ideale prototype van een paleiskapel, dit is te zien in de vele ‘kopieën’ ervan. Deze zijn niet altijd gelijkend.
Zo zijn er gebouwen die zowel een gelijkende opbouw als functie hebben, zoals de paleiskapel van de graven van Vlaanderen in Brugge met
gelijkende opzet en wijding, en de paleiskapel van Prinsbisschop Notger van Luik met gelijkende afmetingen opzet en functie. Verder vind
men ook voorbeelden terug met enkel gelijkende vorm, zoals de Ottmarsheim en de Collegiale kerk te Essen of gebouwen met dezelfde
keizerlijk functie of wijding, zoals de Germigny-les-prés.
Wat wordt er bedoeld met de term “martyrium” ?
Het Martyrium is een martelarenkerk die vaak over het graf van de martelaar wordt gebouwd met als functie het bewaren en vereren
van de martelaar en (zijn) relieken. Deze heeft meestal een centraalplan. Net voor het begin van de Karolingische periode, einde 7e eeuw,
wordt deze al gecombineerd met de basilica. Het graf van de heilige komt onder het altaar, op de scheidingslijn tussen de apsis en de
dwarsbeuk te liggen.
Wanneer in de Karolingische periode, de nieuwe basilica zich ontwikkelt, ontwikkelen er zich cryptae of overwelfde ruimten onder de
Oostpartij. Op het bovenste niveau vindt men het koor met hoofdaltaar met daaronder dan een beneden niveau met overwelfde cryta. Het
ideaalplan wordt in 820 ontwikkelt door een ambulatorium rond de crypta te leggen, later worden daar dan ook nog vierkante straalkapellen
aan toegevoegd. Deze ontwikkelingen vonden plaats door het toenemend belang van de reliekenverering, waardoor grote menigten pelgrims
moesten opgevangen kunnen worden en ervoor moest worden gezorgd dat zij de mis niet stoorden. Alsook het toenemend belang van de
messa privata., het herdenken van de overledenen in stilte, zonder publiek. Er waren dus steeds meer altaren nodig, die in de 9e eeuw lijken
te concentreren in de oostpartij, welke voorbehouden was voor de Monniken. Het begraven in de kerk werd dan ook een kostbaar
voorrecht.
In de abdijkerk van Tournus (Boergondië) komen verschillende overwelvingssystemen naast en
boven elkaar voor. Leg uit (tekenen).
De abdijkerk van Tournus heeft een dubbele wijding: In de narthex bevindt zich de St. Michel chapelle, de rest is gewijd aan St. Philibert. In
de bovenkerk van de St. Michel, gebouwd in de eerste helft van de 11e eeuw, bevindt er zich een tongewelf met houten trekbalken om de
zijwaartse druk op te vangen in de middenbeuk
en een half tongewelf met gordelbogen en lisenen in de zijbeuk.
In de vestibule bevat de middenbeuk een kruisgewelf en de zijbeuken dwarse tongewelven.
In de St. Philibert, gebouwd in de 2e helft van de 11e eeuw en eerste helft van de 12e eeuw, doet men een uniek experiment.
De middenbeuk wordt overwelfd met dwarse tongewelven op gordelbogen om de horizontale druk te neutraliseren
en de zijbeuken krijgen kruisgewelven met rondbogen.
De geleding van de druk vindt vooral plaats in afzonderlijke cellen.
